خودکفایی در کشاورزی ضرورتی اجتناب ناپذیر

پایگاه رهنما :

در علم اقتصاد خودکفایی یک کشور در همه‌ی زمینه‌ها نه تنها مطلوب نیست، بلکه زمینه‌ی انزوای اقتصادی و تضعیف اقتصاد این کشورها را فراهم می‌آورد. به همین خاطر فارابی در کتاب مدینه‌ی فاضله‌اش بر تجارت بین‌الملل تاکید می‌کند و قرن‌ها بعد آدام اسمیت، ریکاردو و سایر نظریه‌پردازان اقتصادی در مزایای تجارت بین‌الملل استدلال کردند. تجارت بین‌الملل نوعی تقسیم کار و کار جمعی بین کشورها است و بنا به فرمایش شریف امیر مومنان، علی علیه‌السلام در نهج‌البلاغه: «یَدُ اللهِ مَعَ الجَماعَة»؛ یعنی دستِ خدا با جماعت است. این تعبیر کنایه از این است که منفعت کار جمعی، بیش از کار فردی است. لذا بر اساس این سنت الهی، در شرایط متعارف تقسیم کار بین‌المللی و تجارت بین‌الملل، منفعت همه‌ی کشورها حداکثر خواهد شد و همه از تجارت سود خواهند برد. اما باید توجه داشت که نکات فوق‌الذکر مربوط به شرایط متعارف است؛ یعنی شرایطی که تخاصم و روحیه‌ی استکباری بر روابط بین‌الملل حاکم نباشد. در شرایط تخاصمی، نمی‌توان به تجارت بین‌الملل امید بست، چرا که ممکن است کشوری برای تحمیل اراده‌ی خود بر ملتی دیگر به دنبال تحریم اقتصادی دیگران برآید و با تحریم برخی کالاهای ضروری و اساسی به دنبال سوء استفاده از سایر کشورها باشد. در شرایطی که مثلاً ممکن است برخی کشورهای استکباری با تحریم دارویی کشور ما آسیب جدی به سلامتی مردم ما بزنند، ما مجبوریم در دارو خودکفا شویم. در صورتی که در شرایط متعارف این اجبار وجود ندارد و ما می‌توانیم هر چیزی که برای ساخت آن منابع بیشتری داریم یا تخصص لازم را برای ساختش داریم، تولید کنیم و در تجارت بین‌الملل مصنوعات خود را با دارو تعویض کنیم و نیاز دارویی خود را از طریق واردات تامین کنیم. متاسفانه اکنون ملت ما و بسیاری از ملت‌های جهان مورد تخاصم واقع شده و به کرّات توسط کشورهای استکباری تحریم می‌شوند؛ لذا با توجه به وضعیت کنونی اقتصاد ایران، خودکفایی در «مسائل حیاتی و اساسی» امری ضروری است. به همین دلیل ششمین مولفه در سیاست‌های اقتصاد مقاومتی، «امنیت اقلام راهبردی و اساسی» ذکر شده است که در این اقلام، تامین امنیت «غذا» و «دارو» در درجه‌ی نخست قرار دارد. با توجه به این‌که بخش عمده‌ای از تولیدات که در بخش تغذیه مورد استفاده قرار می‌گیرند، از بخش کشاورزی تامین می‌شوند پس خودکفایی در بخش کشاورزی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. دشمن نیز برای این بخش برنامه داشته و همواره سعی کرده است ما را در اقلام راهبردی به خود وابسته کند و در عین حال، خود در این بخش‌ها استقلالش را حفظ کند. به طور مثال چندین سال پیش یکی از سناتورهای آمریکایی به نام «رمزی کلارک» فاش کرده بود که یکی از برنامه‌های آمریکا در دهه‌های گذشته وابسته کردن کشورهای دیگر در زمینه مواد غذایی به آمریکا بوده و ما توانستیم برای اولین بار در کشور ایران این طرح را پیاده کنیم و کشوری که ۲ هزار سال غذای مردم خودش را در کشورش تولید می‌کرده، به خودمان وابسته کردیم. این سناتور آمریکایی گفته است که این طرح آنقدر موفقیت آمیز بوده که بعد از آن در ۲۲ کشور عربی پیاده سازی کردیم. به همین دلیل حضرت امام خمینی (ره) همواره با انتقاد از سیاست اصلاحات اراضی در دوران پهلوی، این برنامه را سیاستی در جهت نابودی کشاورزی و وابسته کردن ایران به کشورهای استکباری در اقلام راهبردی بخش کشاورزی معرفی می‌نمودند.
حقیقت این است بزرگترین خیانت را رژیم پهلوی به اقتصاد ایران کرده است! در این دوران، با اعمال سیاست اصلاحات ارضی، کشاورزی را نابود و کشاورزان را مجبور به مهاجرت به حاشیه‌ی شهرها کردند. به‌طوری که بعد از گذشت سالها هنوز هم که هنوز است، کشاورزی ما به حال اوّل برنگشته است، چون سیل مهاجرتهایی که با تشویق آنها به سمت شهرها به راه افتاد، چیزی نبود که به آسانی بشود جلوش را گرفت. ملت را از لحاظ کشاورزی، وابسته‌ی به بیگانه کردند. در دوره‌ی پهلوی گندم ایران را از امریکا می‌خریدند؛ سیلوی گندم را هم شورویها می‌ساختند! یعنی هم از لحاظ گندم، هم از لحاظ جای نگهداری گندم، وابسته بودند. آن روز روستاها را تخریب کردند. صنعت کشور را -که وقتِ پیشرفت آن بود- متوقّف نگه داشتند. این در حالی است که پژوهش‌ها نشان می‌دهد ضریب خودکفایی گندم –به عنوان یکی از کلیدی‌ترین اقلام بخش کشاورزی- امریکا از سال1980 تا 2010میلادی همواره از این ضریب در تمام کشورهای دنیا بالاتر بوده است. اروپایی‌ها نیز در بیشتر سال‌ها در گندم ضریب خودکفایی بالاتری نسبت به آسیایی‌ها داشتند و جالب توجه است که از سال 2004 به بعد اروپایی‌ها سعی کردند در گندم خودکفاتر شده و از میانگین ضریب خودکفایی گندم کشورهای دنیا فاصله‌ی قابل توجهی بگیرند. نتیجه آن‌که نه تنها شرایط تخاصمی کشورهای استکباری ایجاب می‌کند که در بخش‌های راهبردی –که کشاورزی مهم‌ترین آن‌هاست- خودکفا شویم، بلکه تجربه‌ی کشورهای توسعه‌یافته نیز موید این نکته است که خودکفایی بخش کشاورزی یک ضرورت برای اقتصاد هر کشوری محسوب می‌شود.