نیش انتقام بن سلمان و دیوار کوتاه شیعیان عربستان

وضعیت حقوق بشری عربستان سعودی همواره یکی از محورهای انتقادآمیز داخلی و بین‌المللی نسبت به عملکرد حکومت خاندان سعودی بوده است. شیعیان بزرگترین اقلیت مذهبی در این کشور هستند که با تبعیضات ساختاری و سیستماتیک مواجه بوده و سیاست سرکوب و فشار تنها شیوه حاکمان برای رسیدگی به مطالبات و اعتراض آنها به تبعیضات موجود می‌باشد. خاندان سعودی علاوه بر نادیده گرفتن مناطق شیعه‌نشین در طرح‌های توسعه‌ای و اعمال تتیعیض اقتصادی نسبت به شیعیان علی‌رغم اینکه عمده منابع نفتی عربستان در این مناطق هستند، عقاید مذهبی شیعیان را نیز به رسمیت نشناخته و مساجد و حسینیه‌ها را در استان‌های شیعه‌نشین همواره مورد هجوم قرار می‌دهد. این وضعیت موجب شده تا حاکمان سعودی با شدت بیشتری نسبت به دیگر شهروندان این کشور در سرکوب اعتراضات شیعیان به وضعیت تبعیض‌آمیز موجود اقدام کنند. تهدید به سکوت و یا اعدام و حبس‌های طولانی مدت در دادگاه‌های ناعادلانه با گرفتن اعترافات اجباری به تنها رویه قضایی برای پاسخگویی حکومت به اعترضات مدنی شیعیان تبدیل شده است.

این وضعیت در روزهای اخیر مجدداً در حال تشدید شدن است به صورتی که یک هفته پس از اعدام یک جوان 26 ساله به جرم حضور در اعتراضات سال 2011، یک سایت افشاگر سعودی با نام سعودی لیکس درمورد تصمیمات مقامات سعودی برای اعدام بیش از چهل نوجوان ساکن نواحی شیعه‌نشین قطیف هشدار داده است. اما اعدام کسانی که در اعتراضات 10 سال پیش شرکت کرده‌اند در مقطع کنونی به هیچ وجه موضوعی تصادفی نیست و به وضعیت آشفته محمد بن سلمان در داخل و در عرصه منطقه‌ای در برابر محور مقاومت بازمی‌گردد و دیوار شیعیان باز هم کوتاه‌ترین دیوار برای انتقام ریاض می‌باشد.

نگرانی حکومت از شرایط اجتماعی

بخشی از دلایل شروع مجدد اعدام شیعیان به شرایط داخلی حاد عربستان سعودی باز می‌گردد. آخرین گزارش‌ها حاکی از آن است که مقامات سعودی موج جدیدی از بازداشت فعالان حقوق بشری در عربستان به راه افتاده انداخته‌اند. جامعه عربستان در سالهای اخیر به دلیل افزایش قشر جوان و تحصیلکرده در حال پوست اندازی و متحول شدن است که خواسته‌های اجتماعی و سیاسی به بخشی از مطالبات عمومی آنها تبدیل شده است. این وضعیت به گونه ای است که برای نخستین بار در تاریخ عربستان در سال 1399 اولین حزب اپوزوسیون در خارج از کشور توسط مخالفان نظام تشکیل شد. در این میان با وجود انجام برخی اصلاحات نمایشی برای کاهش محدودیت‌ها علیه زنان و دادن آزادیهای اجتماعی تحت عنوان برنامه‌های اصلاحی محمد بن سلمان، اما مقاومت حکومت در برابر اعطای آزادی های سیاسی برای فعالیت احزاب و سازمان‌های مردم نهاد به شروع موجی گسترده از فعالان سیاسی و حقوق بشر و حقوق زنان انجامید. بر اساس گزارش‌ها، مقامات عربستان سعودی در موج جدید بازداشت‌ها علیه فعالان حقوق بشری ۱۲ نفر از آنها را دستگیر کرده اند.

گفتنی است، درحال حاضر زمزمه‌های زیادی مبنی بر قریب الوقوع بودن تکیه زدن بن سلمان بر کرسی پادشاهی در عربستان سعودی شنیده می‌شود. از همین روی، ولیعهد سعودی تمام تلاش خود را به کار بسته است تا پیش از تکیه زدن بر کرسی قدرت، فضا برای حکمرانی خود در عربستان را بیش از پیش فراهم سازد.

بر همین اساس حکومت سعودی و شخص محمد بن سلمان با درک حساسیت بین المللی نسبت به اعدام فعالان حقوق بشر، برای مرعوب کردن مخالفان داخلی اعدام شیعیان را در دستور کار قرار داده است که هم از حمایت جریان وهابی‌های داخلی برخوردار است و هم در صحنه بین المللی این اعدام‌ها را به مسائل فرقه‌گرایی ارتباط می‌دهد بویژه که دولت های غربی همواره چشمان خود را بر سیاست سرکوبگرایانه خاندان سعودی در برابر شیعیان داخلی بسته اند.

تأثیر وضعیت منطقه‌ای

اما بعد دیگر روی آوردن رژیم سعودی به اعدام نوجوانان شیعه به جرم شرکت در اعتراضات سال 2011 به انتقام گیری سعودی از شیعیان داخلی به دلیل شکست‌های منطقه ای از محور مقاومت بازمی‌گردد. یکی از عوامل اصلی نگرانی عربستان از تحولات یمن بعد از انقلاب 2011 و 2014 و مداخله نظامی در یمن بعد از سال 2015 به ترس از تأثیرپذیری تحولات داخلی عربستان از تحولات انقلابی یمن بازمی‌گشت. اولاً همانطور که گفته شد بخش اعظم منابع نفتی عربستان در استان‌های شیعه نشین الشرقیه، الغوار و القطیف می باشد که بیشترین میدانهای نفتی کشور و به عبارت دیگر بزرگترین حوزه‌های نفتی جهان را در خود جای داده است. این در حالی است که شیعیان کمترین بهره را از وجود این منابع عظیم درآمدی دارا هستند. بر همین اساس تحولات یمن با روی کار آمدن یک دولت دموکراتیک به رهبری شیعیان که وضعیت سیاسی و ژئوپلتیکی شبه جزیره را دگرگون خواهد کرد برای سعودیها بسیار خطرناک می‌باشد. ناگفته پیداست که شیعیان عربستان از مخالفان اصلی دیکتاتوری سعودی و اقدامات جنایت آمیز ریاض در یمن هستند و اکنون که یمنی‌ها در عرصه جنگ خارجی و فتنه داخلی جریان منصور هادی و جدایی‌طلبان با موفقیت در حال رهبری تحولات هستند از این موضوع خرسند بوده و امیدواری به چشم‌انداز تحول شرایط در عربستان را پررنگ‌تر از گذشته می‌بینند. به همین دلیل می توان گفت یک علت مهم دست بردن به اعدام‌ جوانان شیعه زندانی و در ادامه افزایش فشارها بر مناطق شیعه نشین همانند عوامیه و دستگیری و سرکوب شیعیان، ناشی از تحولات منطقه در شکست از محور مقاومت می‌باشد.