بیم و امیدهای انتخاباتی تغییر یا تداوم شرایط موجود

پایگاه رهنما:

 در این دوره نیز مثل دوره های قبل، اغلب چهره های شاخص و اصلی ثبت نام را به روز آخر موکول کردند. تعداد ثبت نام کنندگان مشهور در آخرین روز به تنهایی چند برابر 4 روز نخست بود.

حضور چهره‌هایی چون علی لاریجانی؛ رئیس سابق مجلس شورای اسلامی، سیدابراهیم رئیسی؛ رئیس قوه‌قضائیه، اسحاق جهانگیری؛ معاون‌اول رئیس‌جمهور، عباس آخوندی؛ وزیر مسکن دولت روحانی، عزت‌الله ضرغامی؛ رئیس اسبق صداوسیما، محمد شریعتمداری؛ وزیر رفاه دولت روحانی، مسعود پزشکیان؛ نایب‌رئیس سابق مجلس، شمس‌الدین حسینی؛ وزیر اقتصاد دولت سابق، عبدالناصر همتی؛ رئیس‌کل بانک مرکزی، سعید جلیلی؛ دبیر سابق شورای عالی امنیت ملی، محسن رضایی؛ دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام و علیرضا زاکانی؛ رئیس مرکز پژوهش های مجلس در آخرین روز ثبت نام، وزن قابل‌توجهی به انتخابات سیزدهم ریاست ‌جمهوری داده است.

• چند نفر آمدند؟

جمال عرف، رئیس ستاد انتخابات کشور بعد از پنج روز روند ثبت‌نام از داوطلبان حضور در سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری اعلام کرد: در مجموع این پنج روز 592‌نفر داوطلب در انتخابات ثبت‌نام کردند که از این تعداد 40‌نفر خانم و 552‌نفر آقا بودند.
وی درباره تحصیلات داوطلبان حضور در انتخابات ریاست جمهوری افزود: 272نفر از ثبت‌نام‌کنندگان لیسانس و کمتر و 320‌نفر از آنان فوق‌لیسانس به بالا بودند.  رییس ستاد انتخابات کشور تصریح کرد: 89‌نفر از ثبت‌نام‌کنندگان زیر 40‌سال سن داشتند و افرادی که بین 40 تا 75‌سال بودند هم 495‌نفر بوده و هشت نفر هم بالای 75‌سال سن داشتند.

به گفته سخنگوی شورای نگهبان از این میان تنها حدود 40 نفر حائز شرایط اولیه برای ثبت نام هستند و به طورطبیعی تنها پرونده همین افراد مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

• صورت بندی انتخابات

هرچند برای تحلیل دقیق تر باید منتظر اعلام نظر نهایی شورای نگهبان و مشخص شدن نامزدهای تایید صلاحیت شده بود اما براساس ثبت نام های انجام شده نیز می توان تا حدی صورت بندی انتخابات پیش رو را بررسی کرد. صورت بندی اصلی و تعیین کننده دوقطبی تغییر وضع موجود و یا تداوم آن است. با توجه به ماهیت دولت مستقر، حامیان و همران آن تداوم وضع موجود را نمایندگی می کنند و منتقدان آن حاملان گفتمان تغییر خواهند بود.

نامزدهای بالقوه انتخابات 1400 و قطب های شکل گرفته پیرامون آنها را از چندین منظر می توان صورت بندی کرد که در ادامه به برخی از آنها و نکاتی در همین پیرامون می پردازیم؛

• بیم و امیدهای آقای رئیسی

 همانطور که حدس زده می شد نامزد اصلی جریان اصولگرا و انقلابی سیدابراهیم رئیسی است. بدون شک باید او را یکی از قطب های اصلی این انتخابات دانست. براساس آخرین نظرسنجی ایسپا (شهریور۱۳۹۹ تا اردیبهشت۱۴۰۰) با جامعه آماری افراد بالای ۱۸سال، بین گزینه‌های مطرح‌شده، سیدابراهیم رئیسی با چندبرابر از سایر نامزدها، بیشترین اقبال مردمی را داشته است. او بین تمام نامزدهای احتمالی، کمترین رای منفی را داشته است. این وضعیت نظرسنجی‌ها در شرایطی است که آیت الله رئیسی در انتخابات سال96 نیز توانست رای قابل‌توجهی کسب کند. رئیسی در آن انتخابات تولیت آستان قدس رضوی بود و افکارعمومی آنچنان شناختی نسبت به وی و عملکردش در قوه‌قضائیه نداشتند. حضور و فعالیت وی در قوه قضائیه باعث شناخت بیشتر افکار عمومی از او شده و کارنامه او در این قوه، نمره خوبی می گیرد. این کارنامه از برخورد با مفسدان دانه درشت تا احیای کارخانه های تعطیل و نیمه تعطیل و به سرانجام رساندن واگذری های رانتی و مشکل دار و ...باعث شده تا از او چهره ای ضدفساد و کارآمد در ذهن مردم شکل بگیرد. حال باید دید آیا مردم این چهره را مناسب تصدی پست ریاست جمهوری هم تشخیص خواهند داد یا خیر. رئیسی در عین حال در این راه با موانع و مخاطراتی نیز روبروست. مخاطراتی که اگر تیم او اهتمام و توجه لازم را نسبت به آن نداشته باشند می تواند صحنه رو طور دیگری رقم بزند. کمپین ضعیف تبلیغاتی، حضور کم فروغ در مناظرات، توهم پیروزی قطعی، رقبای داخلی، دوقطبی های خاص و ...بخشی از این موانع و تهدیدها برای کمپین انتخاباتی رئیسی است.

• لاریجانی و تکرار سناریوی نامزد اجاره ای

چهره دوم و اثرگذار انتخابات پیش رو علی لاریجانی است. لاریجانی خاستگاه اصولگرایی دارد اما به احتمال بسیار زیاد قطب اصلی مقابل رئیسی را شکل خواهد داد.

علی لاریجانی که کاندیداتوری‌اش در انتخابات ریاست‌جمهوری در هاله‌ای از ابهام بود و اطرافیان او یک روز از نیامدن و دیگر روز از آمدن او می‌گفتند، روز آخر و در واپسین مهلت اعلام کاندیداتوری‌، به وزارت کشور رفت تا برای سیزدهمین دوره ریاست‌جمهوری کاندیدا شود. دفعه پیش، 16 سال قبل بود که او برای کاندیداتوری در انتخابات ریاست‌جمهوری نهم، به وزارت کشور رفت. در آن انتخابات، لاریجانی از میان 7 کاندیدا، با یک میلیون و 713 هزار رأی، نفر ششم شد.

لاریجانی در 8 سال گذشته و بویژه در مجلس همیشه کنار و همراه دولت روحانی بوده است. او سعی دارد و خواهد داشت که کارنامه خود را از دولت روحانی جدا سازد که البته این کار آسانی نخواهد بود و از هم اکنون عده ای او را دولت سوم روحانی می نامند. او امیدوار است در نهایت حمایت اصلاح طلبان و البته طیفی از اصولگرایان سنتی را نسبت به خود جلب کند. شواهد و قرائن نشان می دهد او فعلاً حمایت اعتدالی ها یا همان دولت مستقر را دارد و باید دید در ادامه چه می شود. اصلاح طلبان مدت هاست می گویند دیگر اعتقادی به نامزد اجاره ای ندارند. حال باید دید آنها در این راه ثابت قدم می مانند یا بار دیگر با نامزد اجاره ای وارد رقابت می شوند و پشت علی لاریجانی قرار می گیرند. برخی قرائن گزینه دوم را محتمل تر نشان می دهد.

• یاران کمکی یا تکرار اشتباه 92؟

برخی تحلیلگران معتقدند اصولگرایان انتخابات 92 را  به خودشان باختند. تشتت و چند دستگی و تعدد نامزدها به روحانی که خود نیز امیدی به پیروزی نداشت، فرصت غلبه داد. حال پس از گذشت 8 سال عده ای درباره تکرار وضعیت سال 92 در اردوگاه اصولگرایی ابراز نگرانی می کنند. تشکل های اصولگرایی به صراحت رئیسی را نامزد اصلی خود معرفی کرده اند و در این شرایط بقیه چهره ها شانسی برای محوریت ندارند اما این دلیل بر عدم نقش آفرینی آنها نیست. نقش آفرینی مثبت می تواند به تقویت اردوگاه آنها منجر شود و بی دقتی و تک روی می تواند حتی بر نتیجه انتخابات نیز اثرگذار باشد.

هرچند به‌دلیل نوع صورت‌بندی انتخابات ریاست‌جمهوری و برگزاری مناظره‌ها، وجود چندین کاندیدا تا روزهای پایانی برای تقسیم کار طبیعی است و حضور آنها در مناظرات تلویزیونی برای تشریح وضع موجود و ارائه برنامه‌های آتی مهم به‌نظر می‌رسد، اما ممکن است بخشی از کاندیداها این انگیزه را نداشته باشند.درحال حاضر که سعید جلیلی، محسن رضایی، عزت‌الله ضرغامی، علیرضا زاکانی، رستم قاسمی و برخی وزرای احمدی‌نژاد به میدان آمده‌اند، درصورت تاییدصلاحیت به‌عنوان کاندیدای حمایتی از نامزد اصلی جبهه انقلاب مطرح خواهند بود و در غیر این صورت حمایت تشکل‌های انتخاباتی اصولگرایان را نخواهند داشت.

• صف دولتی ها و چالش سخت کارنامه

دسته سوم نامزدها که در راس آنها اسحاق جهانگیری است، اصلاح طلبان هستند. اغلب آنها در دولت مسئولیت داشته یا دارند و یا به نحوی دیگر از دولت روحانی حمایت کرده اند. کار برای این دسته سخت و دشوار است. آنها باید از کارنامه نه چندان موفق دولت دفاع کنند و در عین حال وعده شرایط بهتری را به مردم بدهند و بطور طبیعی با این پرسش مواجه می شوند که چرا در این 8 سال چنین کاری نکردند؟!

برای اصلاح‌طلبان، انتخابات1400 به‌قدری حیاتی است که آنها تقریبا تمام ظرفیت‌های خود را برای پیروزی در آن فعال کرده‌اند. با توجه به اینکه شاکله اصلی دولت روحانی را عناصر اصلاح‌طلب تشکیل داده بودند، اگر آنها پیروز انتخابات ریاست‌جمهوری شوند، دولت سوم حسن روحانی و احتمالا دولت چهارم او نیز بر سر کار خواهد آمد. اسحاق جهانگیری، عباس آخوندی، مسعود پزشکیان، محسن هاشمی، مصطفی تاج‌زاده، محسن مهرعلیزاده، مصطفی کواکبیان، محمد شریعتمداری، عبدالناصر همتی و محمود صادقی چهره‌های اصلاح‌طلبی بودند که وارد ستاد انتخابات کشور شده و برای شرکت در انتخابات ثبت‌نام کردند.

موضع‌گیری‌های اصلاح‌طلبان پس از ثبت‌نام در انتخابات پیرامون مسائل مختلف به‌ویژه سیاست خارجه و اقتصاد نشان می‌دهد برنامه عملیاتی آنها برای اداره کشور تفاوت چندانی با برنامه دولت روحانی ندارد و درصورت رای‌آ‌وری هرکدام از این اشخاص، باید شاهد تشکیل دولت سوم روحانی بود.