افغانستان ؛ باتلاق قدرت های بزرگ

پایگاه رهنما:

جنگ 9 ساله شوروی در افغانستان به ظاهر برای پشتیبانی از دولت کمونیستی جمهوری دموکراتیک افغانستان بود اما در واقع این مقامات شوروی بودند که به دنبال انتفاع خود از این جنگ بودند و دولت کمونیستی افغانستان صرفا یک عنصر دست نشانده و پیرو، در اجرای سیاست های کاخ کرملین بود. این جنگ بیش از یک میلیون کشته و نزدیک به پنج میلیون مهاجر و آواره بر جای گذاشت.

اما ظاهرا قرار است داستان شوروی سابق در افغانستان که پس از 9 سال اشغال این کشور نهایتا با سرافکندگی و شکست پایان یافت، بار دیگر توسط آمریکایی ها که بدنبال سناریوی ساختگی در 11 سپتامبر  2001  بودند و این کشور را اشغال کردند، با گذشت 20 سال تجربه تلخ شکست،  بار دیگر برای آمریکایی ها نیز تکرار گردد.

روز چهارشنبه 25 فروردین رئیس‌جمهور آمریکا اعلام کرد که برنامه خروج «بدون قید و شرط» نیرو‌های آمریکا از افغانستان را از ابتدای ماه می ‌شروع خواهد کرد و این نیرو‌ها تا ۱۱ سپتامبر ۲۰۲۱ به طور کامل از این کشور خارج می‌شوند. بایدن با گفتن اینکه وقت آن رسیده تا به جنگ بی‌پایان خاتمه دهیم و «ما هرگز برای حضورمان (در افغانستان) در طول چند نسل برنامه‌ریزی نکرده بودیم»، سعی داشت علت تصمیمش را برای خروج نیروهایش از افغانستان بیان کرده باشد، اما نکته مهم این است که در صورت انجام این تصمیم، وضعیت سیاسی افغانستان به چه صورت خواهد بود به خصوص اینکه هنوز چارچوب مشخصی برای آینده این وضعیت و مخصوصاً نقش طالبان و بودن و نبودن آن در ساختار سیاسی این کشور معلوم نشده است.

• توافق دوحه قطر مبنای خروج آمریکا از افغانستان

اولین و قابل توجه‌ترین نکته در تصمیم بایدن برای عقب‌نشینی کامل نیرو‌های آمریکا از افغانستان این است که این تصمیم بر مبنای توافق صلحی است که در فوریه ۲۰۲۰ ( بهمن 99) بین دولت پیشین آمریکا با طالبان در دوحه قطر به امضا رسید. زلمای خلیل‌زاد کسی است که به عنوان نمایند ویژه دولت ترامپ در افغانستان و بعد از چندین دور مذاکره با هیئت ارشد طالبان، آن توافق را امضا کرد و تمدید مأموریت این شخصیت جمهوریخواه توسط دولت دموکرات بایدن در ماه مارس حکایت از این داشت که بایدن موافق ادامه روند سابق است. با این حال، برخی حرف‌ها در این مدت سرنوشت توافقنامه صلح و خروج کامل نیرو‌های آمریکایی را در هاله‌ای از ابهام قرار داده بود، به نحوی که به نظر نمی‌رسید دولت او قصد خروج نیرو‌های آمریکا را از افغانستان داشته باشد و حتی در جریان نخستین دیدارش از پنتاگون در ۱۱ فوریه ( 21 بهمن 99) گفته بود که خروج نیرو‌های آمریکایی از افغانستان طبق توافقنامه دوحه در ماه می انجام نمی‌شود. بنابر این، اعلام خروج نیرو‌ها از افغانستان که چهارشنبه گذشته اعلام شد، به روشنی دلالت بر عقب‌نشینی سیاسی بایدن از موضع اولیه‌اش دارد و نشان می‌دهد که او متوجه شده  است که نمی‌تواند توافقنامه دوحه را نادیده بگیرد. علت این عقب‌نشینی را روزنامه واشنگتن‌پست به نقل از یک مقام عالی‌رتبه دولت آمریکا به این نحو نوشت که اگر آمریکا توافقنامه دولت پیشین با طالبان برای خروج نظامیان را بدون هیچ برنامه‌ای زیر پا بگذارد، «آمریکا بار دیگر وارد جنگ با طالبان خواهد شد و این چیزی است که رئیس‌جمهور آمریکا اصلاً آن را نمی‌خواهد.»

در واقع، طالبان با اعلام تردیدش برای حضور در کنفرانس صلح افغانستان در استانبول ترکیه، پیام خود را به دولت بایدن داد. محمد نعیم وردک، سخنگوی دفتر سیاسی طالبان در دوحه اخیرا گفته بود که گروه طالبان آماده شرکت در نشست روز جمعه ۱۵ آوریل نیست و سید اکبر آغا، فرمانده پیشین طالبان، خودداری گروه طالبان برای شرکت در کنفرانس استانبول را مرتبط با عدم خروج نیرو‌های آمریکایی دانسته بود و گفته بود: «تا زمانی که موضوع خروج نیرو‌های آمریکایی از افغانستان روشن نشود، کار‌ها پیش نمی‌رود. ‌به این ترتیب، طالبان این پیام را به دولت بایدن داده که اگر توافقنامه دوحه و به خصوص خروج کامل نیرو‌های آمریکایی از افغانستان محقق نشود، نه تنها طالبان حاضر نمی‌شود در نشست استانبول یا هر فرایند صلح دیگری شرکت کند، بلکه آمریکا باید آماده دور دیگری از حملات طالبان به نیروهایش باشد. این چشم‌اندازی نیست که مورد قبول دولت بایدن باشد، به خصوص در شرایطی که روابطش با روسیه به شدت وخیم شده است وحساسیت در مرز اوکراین و روسیه به شدت وخیم شده و مسئله چین برای آمریکا پیچیده‌تر از قبل شده است. به نظر می‌رسد همانگونه که شوروی سابق نتوانست با گذشت 9 سال حضور در افغانستان و دپوی 130 هزار نیروی نظامی و تجهیزات جنگی مجاهدین افغانی را زمین گیر کند، آمریکا هم نمی تواند با گذشت 20 سال حضور در این کشور  و صدها هزار میلیارد دلار هزینه و کشتار هزاران زن و کودک افغانی به حضور خود در افغانستان تداوم دهد . لذا به این نتیجه رسیده که تسلیم کردن طالبان و تن دادن آنها به این حضور بی فایده است و باید دومین قدرتی باشد که با سرافکندگی افغانستان را ترک می کند.

اما بزرگترین مشکل امروز بایدن برای خروج از افغانستان، دو چیز خواهد بود. یکی تخریب چهره کشوری  است که به غلط، خود را قدرت بلامنازع منطقه و جهان می داند  و دوم اینکه؛ چگونه می تواند ژنرال های آمریکایی را که در مقابل این تصمیم او صف آرایی کرده اند، اقناع کند.

• نگرانی ژنرال ها از تکرار این سناریو در عراق

 شماری از نظامیان آمریکایی با برنامه رئیس‌جمهور آمریکا برای خروج نیرو‌های این کشور از افغانستان موافق نیستند. این نگرانی به ویژه از این جهت برای آمریکایی‌ها اهمیت دارد که بنابر اظهارات یک سناتور جمهوریخواه، تضمینی نیست که شرایط عراق، در افغانستان تکرار نشود. ضمن اینکه علاوه بر اینکه آمریکا جایگاه خود را در افغانستان از دست خواهد داد، راه برای فعالیت‌های دیگر کشور‌ها از جمله ایران و چین هموارتر خواهد شد.