توافق نظر درباره تعریف شبکه ملی اطلاعات / شبکه ملی بر ۱۴ پایه استوار می‌شود

پایگاه رهنما :

 با اینکه عنوان شبکه ملی اطلاعات بسیار تکرار شده است؛ اما شمار زیادی از کاربران هنوز به درستی نمی‌دانند که این شبکه چه می کند و قرار است چگونه مشکلات و کاستی های فعلی عرصه ارتباطات و فناوری اطلاعات کشور را رفع کند. 

علاوه بر مردم، برخی از مسوولان هم تا همین چند وقت پیش برداشت درستی از شبکه ملی اطلاعات نداشتند و حتی بین مسوولان در مجموعه های مختلف متولی راه اندازی و نظارت بر این شبکه، درباره تعریف و وظایف آن اتفاق نظر وجود نداشت. یکی از موضوعات مهم مورد سوال و ابهام هم زیرساخت شبکه ملی اطلاعات و تفاوت آن با توسعه زیرساخت های فعلی خارج از شبکه ملی است. 

اما پیدا کردن تعریف و حد و حدود شبکه ملی اطلاعات از میان اسناد و قوانین کار آسانی نیست و علاوه بر این، باید به زبان ساده و قابل فهم برای مردم گفته شوند. به همین منظور با «بهنام ولی زاده»، معاون دولت الکترونیک و مدیر کل سابق مدیریت یکپارچه شبکه ملی اطلاعات سازمان فناوری اطلاعات ایران در زیرمجموعه وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات گفت وگو کرده ایم و جزئیات پیاده سازی زیرساخت شبکه ملی اطلاعات از دید این مجموعه از او جویا شده ایم.

شبکه ملی اطلاعات در چند لایه تعریف شده است؟

در حالت کلی شبکه ملی اطلاعات از سه لایه تشکیل شده است: زیرساخت، خدمات و محتوا که هر کدام از این لایه های به دو زیرلایه تقسیم می‌شوند.

لایه زیرساخت بر اساس مصوبه شورای عالی فضای مجازی شامل زیرساخت ارتباطی و زیرساخت اطلاعاتی است و لایه خدمات نیز به دو بخش خدمات پایه و ابزارهای ضروری و همچنن خدمات کاربردی عمومی تقسیم می‌شود، همچنین لایه آخر که روی این دو لایه قرار دارد لایه محتوا است که شامل دو زیرلایه است که به عنوان قالب محتوا و کاربرد محتوا شناخته می‌شود.

تقسیم بندی لایه ها بر اساس سند معماری و طرح کلان شبکه ملی اطلاعات مدل معماری مرجع شبکه‌ ملی اطلاعات توسط شورای عالی فضای مجازی تصویب و ابلاغ شده است.

تصویر لایه های شبکه ملی اطلاعات براساس مدل تصویب شده را نشان می دهد

در کنار این لایه‌ها در سند مذکور در راستای الزامات بالا دستی شش لایه به صورت عمودی که باید در کلیه‌ لایه‌های فوق رعایت شود آورده شده است. این لایه ها عبارت‌اند از: مدیریت یکپارچه، سالم‌سازی و امنیت، پدافند غیرعامل، الزامات شکوفایی و تقنینی، الزامات حاکمیت داده و الزامات فرهنگی.

لایه زیرساخت شبکه ملی اطلاعات متشکل از چه بخش هایی است؟ و هر بخش چه کارکرد و وظیفه ای دارد؟

در مدل معماری شبکه ملی اطلاعات زیرساخت از دو لایه­ تشکیل شده است که عبارتند از زیرساخت ارتباطی و زیرساخت اطلاعاتی.

زیرساخت ارتباطی را می‌توان به دو بخش اصلی شامل شبکه‌های عمومی و شبکه‌های اختصاصی تقسیم کرد که منظور از شبکه‌های عمومی شبکه٬های مربوط به کلیه اپراتورهای ثابت و سیار که انواع خدمات ارتباطی با برای عموم مردم، سازمان ‏ها و کسب‌وکارها فراهم می‌سازند و شبکه‌های اختصاصی هم بخش G۲G شبکه‌ ملی اطلاعات است.

زیرساخت ارتباطی شبکه‌ ملی اطلاعات دارای اجزایی شامل شبکه‌ هسته، شبکه‌های تجمیع، شبکه دسترسی، شبکه ترانزیت ترافیک، مراکز تبادل ترافیک (IXPها) یا IXP: Internet Exchange Point، مراکز تبادل ترافیک بین‌الملل (IIXP)، شبکه‌های توزیع محتوا (CDN) یا Contenet Delivery Network، سرورهای نام دامنه یا DNS ها، دروازه های ایمن مرزی، شبکه‌های اختصاصی، زیرساخت‌های دارای شبکه‌ ارتباطی مستقل، زیرساخت‌های دارای شبکه‌های مجازی مستقل بر بستر شبکه‌های عمومی و بخش G۲G شبکه‌ ملی اطلاعات، است. در ادامه به وظیفه هر لایه به تفصیل اشاره می کنم.

*شبکه‌ هسته

این شبکه متناسب با نیازها و ملاحظات مندرج در اسناد بالادستی توسعه یافته و امکان تعامل مدیریت شده با سایر شبکه‌ها از جمله اینترنت را فراهم می‌آورد. این شبکه قابلیت ارایه شبکه‌های اختصاصی مجازی و تحت مدیریت متقاضی را فراهم خواهد کرد.

طراحی و ایجاد این شبکه با هدف گردش داخلی ترافیک و کلیه‌ نیازمندی‌های زیرساختی و خدماتی لازم برای این امر را فراهم خواهد کرد.

*شبکه‌های تجمیع

به منظور ایجاد امکان تضمین کیفیت خدمت و ارایه‌ توافق‌نامه‌ سطح خدمات SLA  یا Service Level Aggreement مورد نیاز کاربران اپراتورها می‌توانند در سطح کشور یا به صورت منطقه‏ ای اقدام به ایجاد شبکه‏ های اختصاصی خود کنند. بدیهی است که این شبکه ‏ها در بخش بین استانی روی شبکه انتقال شرکت ارتباطات زیرساخت ایجاد می‌‌شوند.

در حال حاضر شبکه‌ داخل استانی و داخل شهری شرکت مخابرات ایران، شبکه‌ی تجمیع کشور را تشکیل داده است و باید این شبکه با رعایت اصل بی‌طرفی در راستای توسعه‌ خدمات شبکه‌ی ملی اطلاعات و تحت نظارت سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی نیازمندی‌های دسترسی به خدمات شبکه‌ی ملی اطلاعات را ارایه کند.

شبکه‌های فیبرنوری شهرداری‌ها و شبکه‌ فیبر نوری توانیرOPGW یا Optical Ground Wire شرکت‌های برق منطقه‌ای و دیگر بخش‌هایی که شبکه‌های اختصاصی دارند، به منظور استفاده‌ی حداکثری و ارایه‌ خدمات شبکه‌ ملی اطلاعات صرفا در چارچوب طرح کلان وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و پروانه‌های صادره‌ سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی امکان ارایه‌ خدمات در لایه‌ مترو را خواهند داشت.

*شبکه دسترسی

این شبکه‏ ها با توجه به شرایط جغرافیایی و اقتصادی نقاط مختلف کشور و با استفاده از فناوری‏ های مختلف توسط اپراتورهای دارای پروانه‌ از سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی کشور، ایجاد و ارایه‌ی خدمت می‌کنند و موظف‌اند متناسب با طرح کلان وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و در چارچوب نظارتی سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی خدمات شبکه‌ ملی اطلاعات را با رعایت الزامات مندرج در سند تبیین ارایه کنند.

شبکه دسترسی دارای پوشش کشوری خدمات پهن‌باند با لحاظ آمایش سرزمینی و مطالعات بازار و با هدف ارایه‌ خدمات پهن‌باند بومی و ارایه‌ محتوا مطابق با ارزش‌های ایرانی - اسلامی و خدمات حاکمیتی توسعه خواهد یافت.

به منظور رعایت الزامات عدالت اجتماعی به ویژه در تخصیص منابع خدمات عمومی اجباری وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات نسبت به توسعه‌ خدمات دسترسی در مناطق محروم و کم‌برخوردار اقدام خواهد کرد.

*شبکه ترانزیت ترافیک

دروازه‌های ورود و خروج ترافیک به کشور منحصرا در کنترل و مدیریت شرکت ارتباطات زیرساخت بوده، اما در راستای ایفای اهداف تعهدات برقراری ارتباطات ترانزیت مطابق اهداف مندرج در سند برنامه‌ ششم توسعه‌ اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی کشور باید شرایط مشارکت حداکثری بخش خصوصی با رعایت الزامات و ملاحظات حاکمیتی فراهم شود.

*مراکز تبادل ترافیک (IXPها)

مراکز تبادل ترافیک به منظور محلی‌سازی حداکثری ترافیک شبکه جهت کاهش هزینه تحویل محتوا در شبکه‌ ملی اطلاعات ایجاد می‌شود و یکی از اجزای اساسی تبادل ترافیک داخل-داخل و از عناصر کلیدی شبکه‌ ملی اطلاعات است.

*مراکز تبادل ترافیک بین‌الملل (IIXP)

این مراکز جهت تبدیل ایران به مرکز مبادله ترافیک منطقه طراحی می ‏شود. علاوه براین، با حضور فراهم ‏کننده  ‏های بزرگ بین‌المللی و منطقه‏ ای در این مراکز علاوه بر هدف ذکر شده، کیفیت خدمات کاربران شبکه‌ ملی اطلاعات افزایش یافته و هزینه ترافیک بین‌الملل نیز کاهش می یابد.

*شبکه‌های توزیع محتوا (CDN)

شبکه‏ های توزیع محتوا نقشی کلیدی در توزیع محتوای پهن‏ باند از قبیل ویدیو در زیست‌بوم شبکه‌ ملی اطلاعات دارند؛ بنابراین به منظور توسعه‌ چرخه‌ زیست‌بوم تحویل محتوا به کاربران نهایی با دسترس‌پذیری و کارآیی بالا خدمات شبکه‌های توزیع محتوا یکی از ارکان اساسی شبکه‌ ملی اطلاعات خواهد بود.

*سرورهای نام دامنه (DNS)

سرورهای نام دامنه‌ یا DNSها سامانه‏ های ترجمه نام به آدرس هم در سطح اپراتورها و هم در سطح ملی توسط وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات با کارآیی و پایداری بالا پیاده‌سازی شده و توسعه خواهند یافت.

*دروازه های ایمن مرزی

توسعه درگاه‏ های اتصال به اینترنت در اختیار شرکت ارتباطات زیرساخت است و از طریق گذرگاه ایمن مرزی نسبت به برقراری ارتباط با شبکه‌ اینترنت اقدام می‌کند.

*شبکه‌های اختصاصی؛ زیرساخت‌های دارای شبکه‌ ارتباطی مستقل

تمامی زیرساخت‌های حیاتی و حساس موظف به اجرای شبکه‌های اختصاصی امن برای ارتباطات داخلی خود هستند. این شبکه‌ها دارای استقلال حداکثری از شبکه‌های عمومی کشور بوده و ارتباطات آن‌ها از طریق گذرگاه‌های ایمن داخلی تحت مدیریت خود با شبکه‌های عمومی کشور و شبکه‌های خارجی برقرار خواهد شد.

*زیرساخت‌های دارای شبکه‌های مجازی مستقل بر بستر شبکه‌های عمومی

تمامی دستگاه‌های اجرایی و حاکمیتی کشور به منظور برقراری ارتباط داخل دستگاهی باید از شبکه‌های عمومی به صورت مدیریت شده استفاده کنند و ارتباطات آن‌ها از طریق گذرگاه‌های ایمن داخلی با شبکه‌های عمومی کشور و شبکه‌های خارجی برقرار خواهد شد.

*بخش G۲G شبکه‌ ملی اطلاعات

اتصال شبکه‌های اختصاصی دستگاه‌ها با یکدیگر به صورت امن و پایدار صرفا باید از طریق مراکز ملی تبادل اطلاعات (NIX) صورت گیرد.

اجزاء زیرساخت اطلاعاتی شبکه ملی اطلاعات را توضیح دهید و وظایف هر یک از اجزاء در این لایه چیست؟

در ساختار کلان لایه زیرساخت اطلاعاتی شبکه‌ ملی اطلاعات عناصر اصلی شامل مراکز داده و زیرساخت‌های ابری وجود دارد که نقشی کلیدی ایفا می‌کنند و به این بخش هم خواهم پرداخت.

*مراکز داده در لایه زیرساخت 

در این لایه، مراکز داده شامل مراکز داده عمومی و مراکز داده اختصاصی و  قطب های مراکز داده است.

مراکز داده‌ عمومی به منظور ارایه خدمات به عموم کاربران و کسب‌وکارها خصوصا کسب‌وکارهای نوپا در کشور توسط بخش خصوصی ایجاد می‌شوند.

مراکز داده عمومی دارای مجوز به عنوان جزئی از شبکه ملی اطلاعات، به مرکز تبادل اطلاعات شرکت ارتباطات زیرساخت به صورت مستقیم متصل خواهند شد.

مراکز داده اختصاصی توسط دستگاه‌ها و نیز کسب‌وکارهای بزرگ جهت ارایه‌ خدمات خود ایجاد می‌شود. لازم است در خصوص دستگاه‌ها، ایجاد و توسعه‌ مراکز داده تنها در صورت نیاز جدی انجام شود، در غیر این‌صورت از مراکز داده عمومی یا مراکز داده اختصاصی سایر دستگاه‌ها استفاده شود.

 قطب های مراکز داده هم به منظور توسعه زیرساخت‌های اطلاعاتی شبکه‌ی ملی اطلاعات، قطب مراکز داده در کشور با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی ایجاد خواهد شد.

در مراکز داده بزرگ، حداقل ۳ قطب مرکز داده و هریک دارای حداقل سه مرکز داده ایجاد خواهد شد.

*مناطق آزاد ارتباطات و فناوری اطلاعات

تعداد محدودی منطقه آزاد با ظرفیت ارتباطی بالا و مطمئن در کشور ایجاد می‏ شود. در این مناطق مراکز خدمات ابری بین‌المللی ساخته می‏ شوند که علاوه بر میزبانی مراکز تبادل ترافیک بین‌الملل و محتوای پرطرفدار خارجی در داخل کشور، امکان حضور شرکت‌های داخلی در بازارهای بین‌المللی را فراهم می ‏سازد. ایجاد مراکز تبادل ترافیک بین‌الملل (IIXP) و میزبانی شبکه‏ های توزیع محتوای بین‌الملل (ICDN) این مناطق را به هاب تبادل ترافیک و اطلاعات منطقه تبدیل می‏ کند.

*زیرساخت‌های ابری

زیرساخت‌های ابری شامل زیرساخت ابر عمومی و زیرساخت‌های ابری اختصاصی است.

زیرساخت ابری عمومی یکپارچه توزیع‌شده به منظور عرضه‌ کامل، با کیفیت و امن زیرساخت یکپارچه‌‎‌ ابری در جهت توسعه‌ کسب‌وکارهای نوآفرین و ارایه‌ خدمات ابری به دستگاه‌ها ایجاد خواهد شد.

زیرساخت‌های ابری اختصاصی هم زیرساختی است که بخش خصوصی به منظور ارایه‌ خدمات ابری در کشور نسبت به ایجاد آن جهت ارایه سرویس اقدام خواهد کرد.