ویژگی‌ها و مختصات انتخابات ۱۴۰۰

انتخابات خردادماه 1400 اولین انتخابات نظام اسلامی در آغاز قرن پانزدهم هجری شمسی است که نویدبخش آینده ای درخشان پیش روی این حرکت عظیم ملت ایران است. این انتخابات دارای ویژگی ها و حساسیت هایی است که توجه به آن می تواند چگونگی مواجهه ما با آن انتخابات را تعیین نامید.

 

هر انتخاباتي در طول تاريخ 41 ساله گذشته با ويژگي‌هاي مختص به خود برگزار شده است. انتخابات پيش روي در خردادماه 1400 نيز علاوه بر ويژگي‌هاي عمومي که مختص تمامي انتخابات است، از ويژگي‌هاي خاص خود برخوردار است که توجه به آن مي‌تواند اهميت و ويژگي‌هاي آن را آشکار کند.
1. انتخابات پيش رو پايان دوره رياست جمهوري حجت‌الاسلام حسن روحاني است و وي ديگر نخواهد توانست در اين دوره از انتخابات نامزد شود. اين مسئله موجب مي‌شود که امكان نسبتاً برابري براي رقابت چهره‌هاي جديد فراهم آيد. شرايطي که در صورت امکان حضور رئيس‌جمهور در صحنه رقابت انتخاباتي، از تعادل خارج شده و کفه ترازو به نفع وي تغيير مي‌کرد.
2. ويژگي قابل توجه ديگر اين دور از انتخابات آن است که فرد پيروز صحنه رقابت، تنها براي مدت چهار سال بر کرسي قدرت قوه مجريه تکيه نخواهد زد، بلکه از اين فرصت نيز برخوردار خواهد بود که در رقابت انتخاباتي دور آينده رياست جمهوري نيز از موقعيت برتري برخوردار باشد و به احتمال زياد يک دوره چهار ساله ديگر نيز به اين مقام برگزيده شود (همانطور که در ادوار گذشته انتخابات رياست جمهوري در جمهوري اسلامي چنين بوده است)
3. انتخابات پيش رو اولين انتخابات رياست جمهوري است که در دهه پنجم انقلاب اسلامي و پس از صدور بيانيه گام دوم انقلاب اسلامي از سوي رهبر معظم انقلاب اسلامي برگزار مي‌شود. اين بيانيه که به نوعي نقشه راه مسير حرکت جمهوري اسلامي در دهه پنجم است، مي‌تواند فضاي گفتماني انتخابات را تحت تأثيرخود قرار داده و جهت‌گيري تابلوها و شعارها در انتخابات و حتي نامزدهاي انتخاباتي و برنامه‌هاي آنها را نيز تحت الشعاع خود قرار دهد.
4. ضرورت چرخش نخبگان و سپردن مديريت کشور به جوانان مؤمن انقلاب، روح بيانيه گام دوم انقلاب اسلامي است که پيام آشکار و مستقيمي براي انتخابات دارد. بدون شک بعد از گذشت چهل سال از عمر با برکت انقلاب اسلامي، زمانه تغيير و خانه تکاني فرا رسيده است و اين امر موجب خواهد شد تا شاهد حضور چهره‌هاي جديدي در صحنه رقابت‌هاي انتخاباتي باشيم.
5. آرايش جديد سياسي و شكل‌گيري رقابت سياسي متكثر بر حول آن، از ويژگي‌هاي مهم ديگري است كه در آستانه انتخابات سال 1400 در حال شكل‌گيري مي‌باشد. اين وضعيت جديد متكثر، پيش‌بيني در مورد انتخابات آتي را سخت كرده و سناريوهاي متعددي را پيش روي ما قرار داده است.
6. پيروزي جبهه نيروهاي انقلاب در انتخابات مجلس يازدهم که در اسفندماه 1398 رخ داد، توازن را به نفع اين جريان در رقابت‌هاي انتخاباتي سنگين کرده است. سايه نتايج آن انتخابات بر انتخابات 1400 نيز سنگيني مي‌کند و جريان انقلاب با روحيه و قدرت و توان بيشتري در اين آوردگاه شرکت خواهند کرد.
7. انتخابات 1400 در زمان سيطره ويروس منحوس کرونا برگزار خواهد شد! اين اولين انتخابات در جمهوري اسلامي است که چنين بيماري واگيردار خطرناکي، سلامت رأي‌دهندگان انتخابات را تهديد مي‌کند. بدون شک شرايط جديد، تبعات خاصي را براي چگونگي برگزاري انتخابات به همراه دارد. حفظ سلامت رأي‌دهندگان، جلوگيري از کاهش مشارکت، حفظ سلامت انتخابات و صيانت از آراي اخذشده، مهم‌ترين مسائل انتخابات است که در شرايط حاد کرونايي، پيش از آن وجود نداشته است.
8. عملکرد ضعيف دولت دوازدهم در حل مشکلات کشور و رفع موانع پيشرفت و آباداني، مشکلاتي را براي برگزاري انتخابات 1400 فراهم آورده است که مهم‌ترين آن کم رغبتي مردم براي حضور در انتخابات است. از سويي ميل جامعه به عدم تکرار و روي برگرداني بخش عمده‌اي از هواداران روحاني نيز عاملي است که کشور را در شرايط تغيير قرار داده است.
9. شرايط حساس مواجهه نظام اسلامي و استکبار جهاني در جنگ تمام عيار اقتصادي، عاملي است که انتخابات 1400 را از ادوار انتخابات گذشته متمايز کرده است. بدون شک چگونگي مواجهه با دشمن در عرصه اقتصادي و مهار راهبرد تحريم، مهم‌ترين ماجرايي است که صف‌آرايي رقابت‌هاي انتخاباتي آتي را رقم خواهد زد.
10. انتخابات سال 1400 تنها مختص به رياست جمهوري نيست، بلکه بطور همزمان مردم در پاي صندوق‌هاي رأي، نمايندگان خود را براي مديريت شهري و شوراهاي شهر و روستا نيز انتخاب مي‌کنند. انتخابات شوراها انتخاباتي محلي است که رقابت‌هاي انتخاباتي آن از الزامات خاص خود برخوردار بوده و همچنين از ساز و کار متفاوتي از ديگر انتخابات کشور نيز برخوردار است. نظارت بر اين انتخابات متفاوت از ديگر انتخاب‌ها، بر عهده شوراي نگهبان گذاشته نشده و در طول سال‌هاي اخير کميته‌اي متشکل از نمايندگان مجلس، نظارت بر اين انتخابات و تأييد صلاحيت نامزدها را بر عهده داشته است. مکانيسم اجرايي اين انتخابات البته همواره با نقدهاي جدي روبه‌رو بوده و کارشناسان مختلفي در اين باره اظهار نظر کرده‌اند. کافي است به بخشي از خروجي‌هايي که اين مکانيسم در طول بيش از دو دهه اخير داشته باشيم تا مشخص شود که فرآيند انتخابات شوراها نيازمند اصلاحي جدي است.
11. وجود ضعف‌هايي در قانون انتخابات، مجلس شوراي اسلامي را بر آن داشته تا با تغيير و تصويب قوانيني جديد، انتخابات رياست جمهوري و شوراها را برگزار کند. هرچند ممکن است اين تغييرات به انتخابات 1400 نرسد.
12. درکنار دو انتخابات کليدي، در برخي از حوزه هاي انتخاباتي شاهد برگزاري انتخابات ميان دوره‌اي مجلس شوراي اسلامي و مجلس خبرگان رهبري نيز خواهيم بودکه حاصل آن وجود چهار صندوق رأي براي اولين بار در برخي شعبه‌ها خواهد بود.
13. براي اولين بار است که دغدغه کاهش مشارکت در انتخابات احساس مي‌شود. پيش از اين همواره انتخابات رياست جمهوري يکي از پرشورترين انتخابات کشور بود. ضمن آنکه ترکيب آن با انتخابات شوراها بر ميزان مشارکت آن نيز افزوده بود. اما اين روزها به دليل وجود مشکلات فراوان اقتصادي و ضعف کارآمدي دولت مستقر، از انگيزه‌ي توده‌ها براي شرکت در انتخابات کاسته شده است. مردمي که در سال 1396 با انگيزه‌هاي بالا و اميد به وعده‌هاي داده شده رئيس‌جمهور، بيش از 25 ميليون رأي به او دادند، خيلي زود دلسرد شده و با مشاهده اوضاع نابسامان به صف منتقدان دولت پيوستند!  آثار اين کم انگيزگي را مي‌توان در انتخابات اسفندماه 1398 مشاهده کرد که براي اولين بار ميزان مشارکت مردم در انتخابات به زير 45 درصد رسيد. شرايط کرونايي کشور نيز مزيد بر علت شده و شرايط را براي تحقق مشارکت حداکثري دشوار کرده است.