محورهای سفر وزیر خارجه عربستان به روسیه؛ از واکسن تا انرژی هسته‌ای

روز پنجشنبه فیصل بن فرحان آل سعود ، وزیر خارجه عربستان سعودی در یک سفر کاری وارد مسکو پایتخت روسیه شد. این اولین سفر فیصل بن فرحان به روسیه از زمان انتصاب وی به عنوان وزیر خارجه در اکتبر 2019 می‌باشد.

انتظار می‌رود در این سفر هیئت عربستانی در مورد موضوعات مختلفی شامل روابط دوجانیه، همکاری در زمینه‌های انرژی و مالی و تحولات منطقه‌ای در خاورمیانه و شمال آفریقا با مقامات روس گفتگو کنند.

رایزنی‌های انرژی: از فسیلی تا اتمی

از مهمترین محورهای رایزنی وزیر خارجه عربستان در مسکو را مسائل و موضوعات مربوط به انرژی تشکیل می‌دهد. عربستان و روسیه از مهمترین تولیدکنندگان نفت جهان محسوب‌ می‌شوند که در سالهای اخیر با کاهش قیمت جهانی این کالای استراتژیک، هر دو کشور در فرمت اوپک پلاس برای مدیریت عرضه نفت به بازار و کنترل قیمت به همکاری می‌پردازند.

در حالی که عربستان سعودی مخالف افزایش سطح تولید نفت است اخیراً اعلام کرد که به صورت داوطلبانه در دو ماه فوریه و مارس روزانه یک میلیون بشکه از میزان تولید نفت خود خواهد کاست. این در حالی است که طبق توافقات در اوپک پلاس در دسامبر 2020، دو کشور روسیه و قزاقستان می‌توانند سطح تولید خود را در ماه فوریه تا ۷۵ هزار بشکه در روز و یک‌بار دیگر در ماه مارس به میزان ۷۵ هزار بشکه دیگر افزایش دهند (روسیه با ۶۵ هزار بشکه در روز و قزاقستان با ۱۰ هزار بشکه در روز).

الكساندر نوواك ، معاون نخست وزیر روسیه ، كه نماینده كشور خود در جلسات اوپك + است ، کاهش غافلگیرانه سطح تولید عربستان سعودی را "هدیه سال نو" به بازار نفت خواند.

اما عربستان سعی دارد تا مسکو را نیز نسبت به حفظ سطح کنونی تولید خود متقاعد کند. تقاضایی که مسکو با آن مخالف است به صورتی که وزیر انرژی روسیه ضمن تکرار تعهد این کشور به توافق «اوپک پلاس» گفت که مایل است تولیدات نفت مطابق قرارهای اولیه به‌تدریج افزایش یابد.

به دنبال اعلام این خبر، بازار معاملات نفت با افزایش بهای پنج درصدی نفت برنت به بشکه‌ای 53 دلار و نفت «وست تگزاس اینترمیدیت» به ۴۹ دلار برای هر بشکه، واکنش نشان داد. جلسات بعدی این گروه قرار است 4 مارس تشکیل شود تا سطح تولید در ماه آوریل تعیین گردد.

در این رابطه لاوروف در کنفرانس مطبوعاتی گفت: "ما اقدامات خود را با عربستان سعودی در بازارهای جهانی هیدروکربن از جمله در چارچوب OPEC + که تأثیر قطعی بر قیمت نفت دارد ، هماهنگ می کنیم." کمیته مشترک وزرا، که یک نهاد مشورتی به ریاست شاهزاده عبدالعزیز بن سلمان و نواک وزیر انرژی روسیه می‌باشد چشم‌اندازهای بازار را بررسی می‌کند.

همچنین وزارت خارجه روسیه در بیانیه‌ای اظهارامیدواری کرده که در مذاکرات مسکو،  بر عزم متقابل برای تحکیم و گسترش مشارکت بین صندوق سرمایه گذاری های مستقیم روسیه و صندوق سرمایه گذاری عربستان سعودی که تاکنون در طرح های مشترک بیش از ۲.۵ میلیارد دلار سرمایه گذاری کرده اند، تاکید شود.

در این میان یکی از مسائل قابل توجه در بحث رایزنی‌های انرژی میان دو طرف به بلندپروازی‌های هسته‌ای ریاض برمی‌گردد که در دوران محمد بن سلمان با شدت دنبال می‌شود.

برنامه هسته‌ای عربستان سعودی در ابتدای راه خود قرار دارد و قصد دارد تا 20 سال آینده 16 راکتور هسته‌ای را بسازد.

در سال 2017 توافقی میان روسیه و عربستان در مورد همکاری های هسته‌ای صورت گرفت که بر اساس آن شرکت روس اتم اعلام کرد در زمینه راکتورهای کوچک و متوسط که می تواند هم در تولید برق و هم در نمک‌زدایی آب دریا مورد استفاده قرار گیرند با ریاض همکاری خواهد کرد و همچنین به آموزش پرسنل سعودی خواهد پرداخت.

بلندپروازی‌های هسته‌ای بن سلمان با تأسیس نیروگاه هسته‌ای امارات شدت یافته و در این میان ولیعهد سعودی‌ها امیدوار بود که در دوران ترامپ بتواند مجوز غنی سازی را نیز به دست آورد. موضوعی که اکنون با رفتن ترامپ و روی کار امدن بایدن به دلیل امکان ایجاد مسابقه اتمی در منطقه مسیر سخت‌تری از قبل یافته است. با این حال طرح همکاری‌های هسته‌ای به عنوان یکی از دستور کارهای موضوع سفر وزیر خارجه عربستان بی‌تردید برای اعمال فشار بر واشنگتن صورت می‌گیرد و حاوی این پیام است که ریاض در صورت عدم همکاری آمریکا به مشارکت با دیگر کشورهای رقیب آمریکا چون روسیه و چین می‌اندیشد.

از بعدی دیگر ریاض با طرح موضوع هسته‌ای سعی دارد به واشنگتن پیام دهد که در پرونده توافق هسته‌ای با ایران دارای نگرانی‌هایی است و در صورت نادیده گرفته شدن این نگرانی‌ها عربستان به سمت سلاح هسته‌ای خواهد رفت.

مسئله همکاری در مورد واکسن کرونای ساخت روسیه نیز از دیگر موضوعات قابل توجه رایزنی‌های فیصل فرحان در مسکو است. در این زمینه گفته شده که شرکت‌های سعودی کار بر روی مرحله سوم آزمایشات بالینی واکسن روسی Sputnik V و بومی‌سازی تولید آن در این پادشاهی را مد نظر دارند.

این مسئله نشانگر آن است که ورای شبهه افکنی‌های رسانه‌های غربی در مورد کارایی واکسن‌ روسی و تبلیغ کارایی واکسن‌های آمریکایی و انگلیسی، در واقعیت دولت‌های متحد غرب نیز با توجه به آمارهای بالای مرگ و میر در این کشورها، خریداری واکسن از دیگر کشورها را نیز مد نظر دارند.

اختلاف در نگاه به صلح منطقه‌ای

سفر وزیر خارجه عربستان به ریاض پس از مصالحه عربی صورت می‌گیرد و مشخص است که عربستان تحرکات دیپلاتیک خود را برای گذار به فضای پسامصالحه شروع کرده است.

از این حیث گفتگو در مورد پرونده‌های منطقه‌ای بخشی از رایزنی‌های هیئت سعودی در مسکو بوده است. یکی از این موضوعات مهم صلح و ثبات منطقه است که سخنان مقامات دو کشور شکاف عمیق دیدگاه‌های دو طرف را به نمایش گذاشت.

 لاوروف روز پنجشنبه در جریان کنفرانس مطبوعاتی مشترک با همتای سعودی خود .ابراز علاقه روسیه برای آغاز گفتگوی طبیعی بین ایران و کشورهای عربی حوزه خلیج فارس و دستیابی به اقدامات ایجاد اعتماد بین دو طرف را خاطر نشان کرد و آن را یکی از اهداف مفهوم امنیت جمعی مورد تأیید روسیه در مورد خلیج فارس دانست.

در همین راستا ، وزیر امور خارجه روسیه دولت فعلی ایالات متحده را متهم به مانع تراشی برای جلوگیری از شروع چنین گفتگویی کرد. در واقع مسکو دیدگاه ایران در مورد صلح در خلیج فارس یعنی گفتگوهای همسایگان بدون مداخله قدرت‌های فرامنطقه‌ای را مورد تأیید قرار داد و منشا تنش‌ها را نه ایران بلکه دیدگاه رهبران سعودی در مورد درگیر کردن آمریکا با مسائل منطقه دانست.