ریل‌گذاری ایران و قطر برای تقویت همکاری‌های اقتصادی

در جهان امروز تلاش برای توسعه روابط اقتصادی از عمده‌ترین اهداف اتحاد سیاسی و در امتداد آن می‌باشد. ایران و قطر از جمله کشورهایی هستند که در سالهای اخیر سطح مناسبات سیاسی خود را به مراتب نسبت به گذشته افزایش داده و به الگویی از همگرایی منطقه‌ای دو سوی خلیج فارس تبدیل کرده‌اند. در این میان اگرچه روابط اقتصادی میان دو کشور همسو با همکاری‌های سیاسی رشد کرده اما روندی شانه به شانه را طی نکرده است. موضوعی که موجب اهتمام دو طرف برای جبران این خلأ و افزایش سطح روابط اقتصادی شده است.

در همین راستا روز گذشته هفتمین اجلاس کمیسیون همکاری‌های اقتصادی ایران و قطر با حضور رضا اردکانیان وزیر نیرو و هیئتی از کشور قطر در اصفهان برگزار و سند تفاهم‌نامه کمیسیون مشترک همکاری های اقتصادی دو کشور امضا گردید. این نشست قرار بود فروردین امسال برگزار شود که به دلیل شیوع ویروس کرونا به تعویق افتاد.

در سند این تفاهم‌نامه در زمینه تشکیل کارگروه مشترک تجاری و همچنین تاسیس مراکز تجاری بین بخش های خصوصی ایران و قطر، استقرار وابسته بازرگانی در سفارتخانه های دو کشور در تهران و دوحه و استفاده از بندرگاه های دو کشور برای توسعه تجارت توافق شد.

همچنین، از دیگر مفاد این سند می‌توان به توافق در زمینه سرمایه‌گذاری مشترک، حمل و نقل و ترانزیت، خدمات فنی و مهندسی، فرهنگی، فناوری و کشاورزی اشاره کرد.

روابط اقتصادی ایران و قطر

تحریم قطر توسط کشورهای عربستان، امارات، بحرین و مصر در سال 2017 به نقطه عطفی در تاریخ روابط و همکاری‌های اقتصادی دو تهران و دوحه تبدیل شد. ایران بلافاصله پس از اعلام تحریم‌ها علیه قطر و بسته شدن مرزهای کشورهای تحریم کننده بر روی دوحه، که بیش از 80 درصد مواد غذایی خود را از عربستان و امارت متحده عربی تأمین می‌کرد، ضمن اعطای اجازه پرواز به هواپیماهای مسافربری این کشور از آسمان ایران، کمک های مهمی برای رفع نیازهای اولیه و اساسی این کشور به ویژه در زمینه مواد غذایی ارایه کرد.

این امر موجب گردید تا حجم رسمی مبادلات تجاری دو کشور که در سال 95 برابر با 113 میلیون دلار ( 103 میلیون صادرات ایران به قطر و 10 میلیون واردات از قطر ) بود به دلیل بحران قطر و نیاز این کشور به کالاهای ایرانی در سال 98 این رقم به 247 میلیون دلار ( 234 میلیون دلار صادرات به قطر و 13 میلیون دلار واردات از این کشور ) برسد که بیانگر رشد بیش از 100 درصدی می‌باشد.

 

گچ، آهک، گابرو، سیمان، کلینکر،‌ دام زنده، مصنوعات فلزی و ورق فولاد‌ی ، کف پوش، گلیم و فرش، سنگ گچ، سنگ مرمر،کاشی و سرامیک، قلوه سنگ و ریگ،‌ یونجه و کاه،‌ مواد غذایی از جمله انواع میوه و تره بار، پسته، خشکبار، ‌زعفران، ورق های فولادی، حیوانات زنده ، محصولات شیمیایی آلی، محصولات معدنی، تشکیل دهنده بیشترین میزان صادرات شرکت‌های ایرانی به قطر می‌باشند.

ایران و قطر اکنون رسیدن به 1 میلیارد دلار تبادلات اقتصادی را هدف‌گذاری کرده‌اند که با توجه به ظرفیت‌های بزرگ اقتصاد ایران تحقق آن دور از دسترس نیست. دوکشورهای در حال برداشتن گام‌های لازم برای تحقق چنین هدفی هستند که برگزاری ششمین کمیسیون مشترک اقتصادی ایران و قطر در اردیبهشت 1398 پس از 13 سال وقفه در دوحه که با حضور هیاتی متشکل از ۷۰ نفر از کارشناسان، تجار و بازرگانان در بخش های دولتی و خصوصی جمهوری اسلامی ایران تشکیل شد، اقدامی مهم در این زمینه بود.

در همین ماه حدود ۴۰ شرکت ایرانی در پانزدهمین نمایشگاه ساختمان و صنایع وابسته موسوم به «پروژه قطر» شرکت کردند که مهمترین رویداد اقتصادی قطر در زمینه ساخت و ساز محسوب می‌شود.

قطر در سالهای اخیر عمدتاً به دلیل آماده سازی برای برگزاری جام جهانی فوتبال در سال 2022، بودجه‌ای معادل 200 میلیارد دلار را در بخش زیرساخت‌ها اختصاص داده است که قطر را به بازار بزرگ مصالح ساختمانی و نیروی فنی و مهندسی تبدیل کرد.

قطر در سال 2020 وارداتی معادل 7 میلیارد دلار داشته است که به دلیل بحران کرونا 6.8 درصد کاهش نسبت به سال قبل را شاهد بوده است. واردات اصلی این کشور عبارتند از: تجهیزات و قطعات حمل و نقل (19 درصد از کل واردات). دیگهای بخار ، ماشین آلات و وسایل مکانیکی و قطعات (15 درصد) ؛ فلزات اساسی و محصولات آن (11 درصد) و ماشین آلات و تجهیزات الکتریکی و قطعات (10.7 درصد).

 

مهمترین صادرکنندگان به قطر در سال 2019 عبارتند از: ایالات متحده با سهم 18.6٪ (5.44 میلیارد دلار)، چین با سهم 11.9٪ (3.48 میلیارد دلار)، آلمان با سهم 7.14٪ (2.08 میلیارد دلار)، انگلستان با سهم 6.63٪ (1.93 میلیارد دلار)، هند با سهم 5.15٪ (1.5 میلیارد دلار)، ایتالیا با سهم 4.3٪ (1.25 میلیارد دلار)، ترکیه با سهم 4.11٪ (1.2 میلیارد دلار)، عمان با سهم 3.41٪ (995 میلیون دلار)، ژاپن با سهم 2.97٪ (867 میلیون دلار).

با توجه به آمار فوق کاملاً مشخص است که سطخ روابط اقتصادی تهران و دوحه در حال حاضر اگرچه رشد قابل توجهی داشته اما کافی نیست و با توجه به روابط دوستانه رو به گسترش دو کشور تبادلات اقتصادی از ظرفیت‌های بسیار بیشتری  برخوردار میباشد. در این بین جذب سرمایه‌گذاری های قطر در ایران یکی از مولفه‌هایی است که برای دو کشور می تواند سودآور باشد. برای مثال در فروردین ماه 1397 کاپیتان الخنجی رئیس سازمان بنادر قطر گفت: برنامه های دوحه برای توسعه ترانزیت به کشور های CIS با استفاده از امکانات بندری ایران است و هیچ چیز مانع از تعامل ما با ایران نخواهد بود.