شکست یک کودتا / بازگشت دوباره جبهه ضدآمریکایی به قدرت سیاسی در بولیوی

در شکستی دیگر برای آمریکا که با کودتا به دنبال سرنگونی جریان ضد امپرپالیسم در بولیوی بودند، نامزد حزب سوسیالیست‌ها و از افراد نزدیک به «اوو مورالس» رئیس‌جمهور سابق بولیوی، با کسب بیش از ۵۲ درصد آراء در انتخابات ریاست‌جمهوری پیروز شد.

نتایج صندوق‌های رای انتخابات ریاست جمهوری بولیوی نشان می دهد که لوئیس آرسهِ نامزد جناح چپ و از نزدیکان اوو مورالسِ، رئیس جمهوری سابق با کسب بیش از ۵۲ درصد آرا پیروز انتخابات شده است.

رسانه‌های محلی ضمن اعلام این خبر تصریح کردند که آقای آرسِه پیروز قطعی انتخابات ریاست جمهوری است و رای گیری به دور دوم کشیده نخواهد شد.

بر اساس این گزارش، لوئیس آرسِه، وزیر اقتصاد کابینه اوو مورالس هم اکنون بیش از ۲۰ امتیاز از کارلوس مِسا، رئیس جمهوری اسبق این کشور و رهبر حزب جامعه مدنی پیش است.

آقای مِسا که در انتخابات قبلی ریاست جمهوری بولیوی نیز رقیب اصلی اوو مورالس به شمار می‌آمد به موجب نتایج آخرین نظرسنجی‌های انجام شده در پای صندوق‌های رای تنها ۳۱.۵ درصد آرا را به خود اختصاص داده است.

بدین ترتیب با تایید رسمی نتایج این نظرسنجی، تنها یک سال پس از استعفای اوو مورالس که از سوی مخالفان به تقلب در انتخابات پیشین متهم شده بود، شاهد بازگشت جناح چپ و یکی از چهره‌های شناخته شده از حزب «جنبش به سوی سوسیالیسم» خواهیم بود.

پیروز انتخابات ریاست جمهوری بولیوی پس از اعلام نتایح اولیه که از برتری قاطع وی حکایت داشت در نخستین واکنش گفت که «بولیوی بار دیگر به دموکراسی گره خورده است.»

آقای آرسِه که در حضور خبرنگاران سخن می‌گفت در ادامه تاکید کرد: «ما برای همه مردم بولیوی کار خواهیم کرد و یک دولت وحدت ملی تشکیل خواهیم داد.»

شبکه «تله سور» در این خصوص گزارش کرد، طبق گفته مقام‌های بولیوی، آرسه موفق به کسب ۵۲.۲ درصد از آراء انتخاباتی شده است و «کارلوس مسا» رئیس‌جمهور اسبق این کشور و رهبر حزب جامعه مدنی ۳۱.۵ درصد از آراء انتخاباتی را به دست آورده است.

«لوئیس فرناندو کاماچو» نامزد حزب «ما به ائتلاف اعتقاد داریم» نیز تنها 14.1 درصد از انتخاباتی را به دست آورد.

انتخابات جنجالی بولیوی

روز یکشنبه، انتخابات ریاست‌جمهوری بولیوی یک سال پس از انتخابات جنجالی سال گذشته صورت می‌گیرد که به کودتای راست‌گرایان و استعفا و تبعید «اوو مورالس» تنها رئیس‌جمهور بومی این کشور منجر شد.

مورالس پیش از آن گفته بود که فردای روزی که آرسه در انتخابات پیروز شود، به کشورش بازخواهد گشت.

انتخابات بولیوی تا کنون دوبار به‌خاطر شیوع ویروس کرونا به تعویق افتاده بود. پس از کودتای سال گذشته، «جنینه آنز» سناتور محافظه‌کار بولیوی بر سر کار آمد اما در ماه ژانویه سال جاری میلادی (دی ماه ۹۸) استعفای خود را اعلام کرد.

تبریک حزب رقیب به جناح ضدآمریکایی در بولیوی

پس از پیروزی جناح ضدآمریکایی در انتخابات ریاست جمهوری بولیوی، «جنین آنیز»، رئیس‌جمهور موقت و تحت حمایت آمریکا در بولیوی پیشاپیش پیروزی «لوئیس آرس»، نامزد سوسیالیست و فرد نزدیک به «اوو مورالس»، رئیس‌جمهوری پیشین بولیوی را تبریک گفت.

آنیز در صفحه شخصی خود در توئیتر نوشت: «اگرچه ما آمار رسمی نتایج را نداریم‌، اما طبق اطلاعاتی که در اختیار داریم، لوئیس ارس در انتخابات پیروز شده است.»

وی افزود: «به برندگان تبریک می‌گوییم و از آن‌ها می‌خواهیم که اعتبار و دموکراسی را به بولیوی بازگردانند. بر اساس نتایج دادگاه عالی انتخابات، آرس بیش از ۵۰  درصد آرا را کسب کرد که برای پیروزی در دور اول کافی است.»

مهر پایانی بر کودتای بولیوی

لوئیس آرسه در حالی پیروز انتخابات ریاست جمهوری بولیوی می‌شود که یک سال از انتخابات قبلی می‌گذرد که در آن مورالس برای چهارمین بار متوالی پیروز شد ولی نتیجه برای واشنگتن قابل قبول نبود.  پس از اعلام نتایج  آرا، یک گروه مستقر در واشنگتن با عنوان «سازمان کشورهای آمریکایی» نتایج انتخابات را جعلی خواند و مدعی تقلب در انتخابات شد. در تاریخ 10 نوامبر (20 آبان 1398)، با فشار «ویلیام کالیمن رامرو» فرمانده ارتش بولیوی، مورالس استعفا کرد و به مکزیک پناهنده شد.  پس از رفتن مورالس، «جنین آنیس» سیاستمدار «اوانجلیست» در مقابل مجلس سنا که کرسی‌های آن عمدتا خالی بود، خود را رئیس جمهور بولیوی اعلام کرد.

دولت آنیس در طول 11 ماه گذشته با ترکیب ترکیب «نظامی‌گری» با «تعصب مذهبی» اقدامات زیادی برای سرکوب طرفداران اوو مورالس انجام داد. در شهر عمدتا بومی نشین «کوچاباما» ارتش با سلاح گرم به معترضان یورش برد که در جریان آن نه نفر کشته و بیش از 100 نفر نیز زخمی شدند.

«والریا سیلوا گازمن» عضو سابق کنگره که هم اکنون در مکزیک پناهنده شده در این باره گفته است: «برپایی دولت آنیس با خون مردم بولیوی نشان خورده است. مرگ، زندان، سرکوب و تعقیب مخالفان سیاسی اساسا نمادهای یک رژیم ترور هستند.»

پس از گذشت نزدیک به یک سال هنوز مخالفان مورالس سند معتبر و قابل قبولی ارائه نکرده‌اند که نشان دهد در انتخابات سال گذشته تقلبی صورت گرفته باشد. «جک ویلیامز» و «جان کوریل» اسفند 1398 با انتشار مقاله‌ای در واشنگتن پست تأکید کردند که شواهدی قابل ‌قبولی وجود دارد که ثابت کند ادعاهای مطرح شده از سوی «سازمان کشورهای آمریکایی » مبنی بر وقوع تقلب در جریان انتخابات ریاست‌ جمهوری بولیوی حقیقت ندارد.

این دو تحلیلگر در بخشی از مقاله خود آورده‌اند: «ما نتوانستیم هیچ‌گونه شواهد آماری دال بر وقوع تقلب در انتخابات بولیوی پیدا کنیم. روند شمارش مقدماتی آرا، مشاهده نشدن جهش بزرگ در آمار آرای مورالس پس از توقف شمارش آرا و فاصله آرای مورالس با آرای رقیب، همگی موجه به نظر می‌رسند. به‌طور کلی تحلیل آماری سازمان کشورهای آمریکایی و نتیجه‌گیری این سازمان [مبنی بر وقوع تقلب در انتخابات] عمیقاً معیوب به نظر می‌رسد.»

جنین آنیس که قرار بود در شهریور ماه انتخابات را برگزار کند، تلاش زیادی به کار گرفت تا به بهانه ویروس کرونا انتخابات ریاست جمهوری را به عقب بیاندازد اما با مقاومت مدنی گسترده مردم بولیوی سرانجام با یک ماه تاخیر این انتخابات روز گذشته (27 مهر) برگزار شد.

شکست بزرگ شرکت ماشین سازی «تسلا»

پیروزی سوسیالیست‌ها نه تنها می‌تواند شکست سنگینی برای سیاست‌های واشنگتن در بولیوی و آمریکای لاتین باشد بلکه خبر ناخوشایندی برای بعضی شرکت‌های بزرگ آمریکایی است که چشم به منابع غنی بولیوی بویژه «لیتیوم» دوخته‌اند و حتی برای دستیابی به این منابع در کودتا دست داشتند.

لیتیوم یک عنصر کلیدی برای صنایع خودروهای برقی محسوب می‌شود، صنایعی  که با سرعت زیادی در چین، آمریکا و اروپا رو به رشد هستند گروه مشاوره‌ای «گلدمن ساکس» در زمینه سرمایه گذاری برآورد کرده است به دلیل نیاز خوردهای برقی به لیتیوم، تقاضا برای این ماده می‌تواند سه برابر شود و در 10 سال آینده به 570 هزار تن در هر سال برسد. در این میان بولیوی با داشتن 50 تا 80 درصد لیتیوم جهان در رتبه اول قرار دارد.

یکی از بزرگترین خریداران لیتیوم در آمریکا شرکت «تسلا» با مدیریت «ایلان ماسک» است که در زمینه تولید خودروهای برقی پیشتاز است، این شرکت برای تولید باتری‌های خود معروف به « لیتیوم یونی» به مقادیر زیادی گرافیت لیتیوم نیاز دارد.  در سال 2016 مجله «فورچن» به نقل از ماسک نوشت، برای رسیدن به هدف تولید 500 هزار خودرو در سال، « ما اساسا به جذب تمامی تولیدات لیتیوم جهان نیاز خواهیم داشت.»

با توجه به نیاز گسترده شرکت‌های آمریکایی به لیتیوم، سابقه واشنگتن در انجام کودتا در کشورهای آمریکای لاتین و مواضعی که بعدا از «ایلان ماسک» مالک تسلا شنیده شد، این بحث به صورت جدی تقویت شد که کودتا علیه مورالس ارتباطی با آزادی و دموکراسی ندارد بلکه نمادی از قدرت شرکت‌های چندملیتی با همکاری دولت آمریکا برای ساقط کردن دولتی بود که نمی‌خواست منابع ملی بولیوی را به حراج بگذارد.

اوایل مرداد ماه سال جاری وقتی  وقتی یکی از کاربران توئیتر نوشت، دولت آمریکا کودتا علیه مورالس در بولیوی را ترتیب داد تا منابع لیتیوم این کشور را به دست بیاورد، ایلان ماسک در آن زمان و در پاسخ نوشت: «ما هر جای دنیا که بخواهیم دست به کودتا می‌زنیم. همین که هست.»

ماسک بعدا این توئیت را پاک کرد و در پاسخ به انتقادها گفت که تسلا لیتیوم خود را از استرالیا تامین می‌کند. درست است که تسلا از استرالیا لیتیوم وارد می‌کند اما منابع این کشور نمی‌تواند جوابگوی جاه طلبی‌ها و اهداف گسترده تسلا باشد.

به همین دلیل نیز بود که با خبر پیروزی سوسیالیست‌ها در بولیوی اولین ضرر به سهام شرکت تسلا وارد شد و ارزش آن در عرض یک روز 2.05 درصد کاهش یافت این در حالی است که این سهام در هفته گذشته و با قوت گرفتن پیروزی طرفداران مورالس با افت محسوسی روبه رو شده بود.

مورالس اواسط دسامبر 2019 به «اینترسپ» گفته بود: « بخش انرژی برای بولیوی خیلی مهم است چرا که ما فرصت داریم قیمت لیتیوم را با هماهنگی اروپا، چین و آسیا برای تمامی جهان تعیین کنیم. اما ایالات متحده کنار گذاشته شد و آنها نمی توانند با این مسئله کنار بیایند چرا که امور در دست یک بومی است... من متقاعد شده ام که این یک کودتای لیتیومی است.»

کنار گذاشتن شرکت‌های آمریکا از منابع لیتیوم می‌تواند کار آنها را برای یافتن لیتیوم و محصولات مشتق شده مورد نیاز برای تولیدات خود را  با مشکل جدی مواجه کند. طبیعی است که آنها دست به هر کاری بزنند تا مانع از این اتفاق شوند مسئله‌ای که ایلان ماسک به شوخی یا جدی در توئیتر به آن اعتراف کرد.

بازگشت مورالس به صحنه سیاسی بولیوی

نتایج انتخابات بولیوی نشان می‌دهد که جناح چپ و شخص اوو مورالس که پس از پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری به دنبال اعتراض مخالفان از سمت خود استفعا داد برغم تلاش‌های دولت موقت این کشور به ریاست خانم جنینه آنیس همچنان از پایگاهی قوی در میان مردم برخوردارند.

نزدیک به ده ماه پیش انتخاباتی در بولیوی برگزار شد که گفته شد به خاطر ادعای تخلف انتخاباتی نتیجه آن لغو شده است.

در آن زمان به دنبال تماس روسای پلیس و ارتش برای استعفای آقای مورالس او به تبعید رفت و سناتور ژآنین اونز به عنوان رئیس جمهوری موقت سوگند یاد کرد.

اگر نتایج فعلی آرا تا پایان ادامه یابد این انتخابات بر خلاف پیش‌بینی‌های اولیه در دور نخست با پیروز سوسیالیست‌ها پایان خواهد یافت.

مورالس رهبر سوسیالیست بولیوی و دوست نظام‌های کوبا و ونزوئلا به رغم تبعید همچنان به اعمال نفوذ کامل خود در مبارزات انتخاباتی ادامه داد و از آرس وزیر اقتصاد دوره خود حمایت کرد و نتایج کنونی انتخابات نشان می‌دهد که سال گذشته نیز انتخابات در این کشور سالم برگزار شده بود و این راست گرایان مورد حمایت آمریکا بودند که پس از شکست، کودتا را در این کشور کلید زده‌اند.

حال باید دید بعد از گذشت یکسال پر فراز و نشیب، آیا جامعه بولیوی قادر خواهند بود که سرنوشت و سمت و سوی آینده کشور خود را به دور از هرگونه مداخله و اقدامات خشونت آمیز کودتاچیان و مخالفان تعیین کنند یا خیر.

 دولت موقت بولیوی که با کمک نظامیان و حمایت های آمریکا قدرت را در دست گرفت، تاکنون سعی داشته است در روند فعالیت طرفداران مورالس و حزب او اختلال ایجاد کند.

مورالس، رییس جمهور ضدآمریکایی بولیوی بهمن هشتاد و چهار به قدرت رسید. در این چهارده سال آمریکا بی‌وقفه به بولیوی فشار اقتصادی آورد و با رسانه‌هایش بحرانهای اقتصادی را گردن مورالس و استقلال‌خواهیش گذاشت. در نهایت هم آبان نود و هشت سفارت آمریکا در لاپاز عملا کودتا کرد و با سازماندهی اعتراضات به نتیجه انتخابات، بولیوی را ناآرام و این کشور را به لبه جنگ داخلی کشاند. مورالس مجبور به ترک کشور شد. روز یکشنبه اما در انتخاباتی که غربیها آن را رفراندوم درباره مورالس خوانده بودند، متحد و وزیر سابق مورالس، لویی آرسه، با پنجاه و یک درصد آرا مقابل کاندیدای آمریکاییها پیروز شد. سوال این است که چرا مردم دوباره به مورالس آری گفتند و به رغم فشار اقتصادی تحمیل شده از واشنگتن و جنگ رسانه‌ای چهارده ساله آمریکا فریب نخوردند؟
جواب این است که اگرچه مورالس نفت و گاز بولیوی را ملی کرد و مقابل قلدری آمریکا ایستاد اما در کنارش از سال هشتاد و چهار تا نود و هشت تولید ناخالص ملی سالانه چهار و نیم درصد رشد کرد و جمعیت فقیر از سی و شش درصد به هفده درصد رسید و متوسط درآمد از هزار دلار برای هر نفر در سال به سه هزار و پانصد دلار رسید و پنجاه و چهار میلیون هکتار زمین بین کشاورزان فقیر بازتوزیع شد و هزاران مدرسه و درمانگاه و بیمارستان برای فقرا ساخته شده و محرومین جامعه اثرات سیاستهای مورالس را ملموس در زندگیشان دیدند.

دشواری های رئیس جمهور جدید بولیوی

آرس که در دوره 10 ساله تصدی مقام وزیر اقتصاد در دولت مورالس، شاهد اوج گیری نرخ رشد اقتصادی بولیوی و کاهش شدید میزان فقر بود، برای قرار دادن دوباره کشور در مسیر رشد، کارزار دشواری در پیش روی دارد. زیرا دیگر اثری از افزایش ناگهانی درآمد صادرات مواد معدنی که به پیشرفت اقتصادی این کشور کمک کرد، وجود ندارد و تاثیر منفی همه گیری ویروس کرونا بر این کشور فقیر که به آب های آزاد دسترسی ندارد، بیشتر از تقریبا همه کشورهای دارای درآمد سرانه مشابه بوده است.

تاکنون نزدیک به هشت هزار و ۴۰۰ تن از شهروندان این کشور ۱۱ میلیون و ۶۰۰ هزار نفری به علت بیماری کووید ۱۹ جان سپرده اند.

مقام های تازه انتخاباتی بولیوی از شرکت مورالس در رقابت های انتخاباتی روز یکشنبه حتی برای عضویت در کنگره جلوگیری کردند و او در صورت بازگشت به کشورش، با پیگرد قانونی به اتهام حمایت از تروریسم روبه رو خواهد بود که از سوی دولت آمریکا به او وارد شده است.

بولیوی که زمانی از لحاظ سیاسی یکی از متزلزل ترین کشورهای آمریکای لاتین بود، در هنگام ریاست جمهوری مورالس که نخستین رئیس جمهوری بومی این کشور نیز بود، دوره ۱۴ ساله کم نظیر باثباتی را تجربه کرد و حال با قدرت گیری و پیروزی نامزد نزدیک  به مورالس این امید برای مردم بولیوی تازه شده که باردیگر شاهد شکوفایی کشورشان باشند.