آیا سلطان هیثم سیاست بی طرفی را کنار می گذارد؟

درحالی که برخی منابع خبری از مذاکرات نظامی پیشرفته میان ترکیه و عمان با هدف احداث پایگاه نظامی دریایی ترکیه در عمان خبر می دهند،یک منبع آگاه در گفت وگو با الخلیج الجدید،مدعی شده است که مذاکراتی در این خصوص میان دو طرف در حال انجام است اما تا این لحظه توافقی حاصل نشده است.

این درحالیست که عمان در دوران سلطنت سلطان قابوس،همواره سیاستی بی طرفانه اتخاذ کرده و از ورود به منازعات منطقه ای دوری کرده است.با این حال در صورت صحت وجود مذاکراتی ما بین آنکارا و مسقط برای افزایش همکاری های نظامی، آنهم در شرایطی که قطر و ترکیه در اغلب پرونده های منطقه ای در مقابل بحرین،امارات و عربستان سعودی به عنوان دیگر اعضای شورای همکاری خلیج فارس قرار گرفته اند؛این امر نشانه ای از تغییر جهت سیاست های کلی عمان در دوران سلطان جدید خواهد بود.

آیا عمان سیاست بی طرفی خود را تغییر می دهد؟

مسقط در طی سالهای گذشته همواره سعی داشته است با اتخاذ سیاست بی طرفانه؛ضمن اینکه خود را از تنش های منطقه و آسیب های آن دور نگه می دارد،وزن و اعتبار سیاسی خود را با برعهده گرفتن نقش کشوری میانجی در حل منازعات بالاببرد.از سویی دیگر این کشور تلاش داشته است تا با برقراری روابط دوستانه با همه ی همسایگانش و دوری از ورود به منازعات منطقه ای،به استقرار اقتصادی کشور کمک کرده و سعی در جذب سرمایه گذاری های خارجی نماید.

این امر اما در دوران پایانی سلطنت سلطان قابوس،دچار مشکلاتی شد و برخی تحولات منطقه ای تبدیل به موانعی برای ادامه سیاست بی طرفانه عمان شدند.

مسقط پس از بروز بحران قطر به صورتی جدی تحت فشار کشورهای محاصره کننده قرار گرفت تا با پذیرش سیاست های اتخاذ شده توسط آنان در قبال قطر،به جمع کشورهای محاصره کننده بپیوندد و در این مسیر تمامی روابط خود با دوحه را قطع کند. این امر اگر چه با موافقت مسقط همراه نشد اما تاثیر زیادی بر نگرش کشورهای امارات و عربستان بر عمان گذاشت.در واقع پس از عدم همراهی مسقط با سیاست های ریاض و ابوظبی،کشورهای امارات و عربستان سعی در ایفای نقش  جدی تری در مسائل عمان نمودند تا نتایج مطلوب آنها به دست آید.

به عبارتی دیگر با وجود سطحی از تنش همیشگی و پنهان در روابط مسقط با برخی کشورهای شورای همکاری بالاخص امارات،آنهم به سبب وجود اختلافات سنتی و عمدتا ارضی؛پرونده قطر فصل جدیدی در روابط این سلطنت با کشورهای امارات و عربستان گشود و این دو کشور که از روابط مسقط-تهران،ناراضی بوده و خواهان قطع این روابط یا کاهش آن بودند،در پرونده قطر و به دلیل اتخاذ سیاستی مستقل توسط عمان در این خصوص،به این جمع بندی رسیدند که بیش از این امکان کنار آمدن با سیاست های مستقلانه عمان در مسائل منطقه ای وجود ندارد و این کشور باید برای پیشبرد اهداف منطقه ای ابوظبی و ریاض به عضوی تشریفاتی و غیر مستقل در شورای همکاری تبدیل شود.

این امر منجر به افزایش فشارهای ابوظبی و ریاض به مسقط برای همراه کردن عمان در پرونده های منطقه ای شد و در راستای همین امر اقداماتی از سوی این محور علیه مسقط صورت گرفت که عبارتند از:

1.افزایش فشارهای سیاسی به عمان جهت تغییر در خط مشی سیاسی خود.

2.تلاش امارات و اقدامات افسران اطلاعاتی این کشور در عمان برای تاثیرگذاری بر آینده قدرت در این کشور پس از سلطان قابوس؛در همین رابطه امارات تلاش کرده بود تا از به سلطنت رسیدن سلطان هیثم جلوگیری کرده و شخص دیگری به سلطنت برسد.

3.تلاش امارات برای جاسوسی در عمان و فراهم کردن زمینه ای که در بستر آن و در صورت بی ثباتی سیاسی پس از درگذشت سلطان قابوس،کشور عمان در قالب امارتی خود مختار به امارات متحده عربی ملحق شود.

4.نادیده انگاشتن ملاحظات عمان در یمن توسط امارات و عربستان سعودی؛در همین خصوص امارات و عمان اختلافات شدیدی در خصوص استان المهره شرقی با یکدیگر دارند.

مجموعه ی این اقدامات بی تردید مسقط را به مرحله بازنگری در سیاست های پیشن خود رسانده است و این امر منجر به آن خواهد شد که این کشور اگر چه سیاست بی طرفی را به عنوان سیاستی اعلامی کنار نگذارد اما با شرایط فعلی در منطقه،چاره ای جر تجدید نظر عملی در اینباره ندارد.

چشم انداز تغییر رفتار سیاسی عمان

با وجود تقابل دو محور ابوظبی-ریاض و آنکارا-دوحه در اغلب پرونده های منطقه ای،افزایش تعاملات عمان و ترکیه ناخودآگاه عمان را به سمت محور قطر-ترکیه سوق می دهد.اما این امر به معنای مشارکت فعال عمان در سیاست های منطقه ای آنکارا و دوحه نخواهد بود و به نظر می رسد،سلطنت عمان با توجه به عقبه ی سیاسی اش در همین مساله نیز جانب احتیاط را رعایت خواهد کرد و ضمن تقویت روابط خود با آنکارا،از این امر برای افزایش قدرت چانه زنی خود در شورای همکاری استفاده خواهد کرد و به دنبال تامین امنیت و مصالح مدنظرش خواهد بود.با این حال طرف دیگر این قضایا؛یعنی ابوظبی و ریاض نیز نقش بی بدیلی در جهت دادن به اقدامات آتی مسقط خواهند داشت و درصورت ادامه دادن سیاست فشار بر عمان،بی تردید پایه های سست شورای همکاری خلیج فارس را سست تر و سلطنت عمان را نیز از خود دورتر خواهند کرد.

درمجموع به نظر می رسد اتخاذ سیاست فشار بر مسقط از سوی ابوظبی و ریاض؛سلطنت عمان را بر آن داشته است تا در سیاست های سابق خود تجدید نظر کرده و ضمن تقویت روابط خود با آنکارا،از این امر در راستای افزایش قدرت چانه زنی اش در مسائل مربوط به شورای همکاری خلیج فارس و تامین امنیت و مصالحش استفاده کند.با این حال مسقط در حال حاضر به دنبال نقش آفرینی فعال در محور دوحه-آنکارا و در تقابل با ابوظبی و ریاض نبوده و در مقطع کنونی بیشتر به موازنه ی تهدیدات و حفظ جانب احتیاط اهتمام می ورزد.