بارزانی در بغداد به دنبال چیست؟

پایگاه رهنما:

وضعیت سیاسی کشور عراق در وضعیت پساداعش نه تنها در مسیر برقراری ثبات قرار نگرفته بلکه شاهد گسترده شدن سطحی از بحران‌های بزرگ در این کشور بوده‌ایم. در این میان، یکی از مهم‌ترین مسائلی که همچنان به صورت لاینحل باقی مانده، بحث موضوعات مورد اختلافات حکومت اقلیم کردستان عراق با حکومت مرکزی بغداد است. البته این مساله از همان ابتدای تصویب قانون اساسی و تشکل حکومت جدید عراق در سال 2005 تا کنون پابرجا بوده و هیچگاه مذاکرات میان اربیل و بغداد نتوانسته راه‌حلی نهایی را به همراه داشته باشد.

با این وجود نکته مهم همواره این بوده که نه کردها و نه حکومت مرکزی هیچگاه درهای مذاکره و گفتگو را مسدود نکرده‌اند و در برهه‌های مختلف برای کاهش تنش‌ها وارد مذاکره با یکدیگر شده‌اند. در همین راستا، اخیرا شاهد هستیم که نچیروان بارزانی، رئیس اقلیم کردستان، در 30 ژوئن 2020 (1 تیر 1399) برای دیدار با سران سه قوا عازم بغداد شده است. بارزانی بعد از حضور در بغداد با مصطفی الکظمی، نخست‌وزیر، برهم احمد صالح، رئیس‌جمهور و محمد الحلبوسی، رئیس پارلمان عراق دیدار و گفتگو داشت. با این اوصاف، اکنون این پرسش قابل طرح است که زمینه‌های گفتگو و دیدار رئیس اقلیم کردستان با مقامات سیاسی بلندپایه بغداد چه بوده است؟

محوریت بحران بودجه

بدون تردید مهم‌ترین مساله یا محور سفر بارزانی به بغداد را می‌توان در ارتباط با موضوع بودجه و رسیدگی به امور اقتصادی کشور مورد بررسی و ارزیابی قرار داد. واقعیت امر این است که طی تمامی سال‌های گذشته همواره بحث پرداخت بودجه یکی از مسائل مهم مورد اختلاف بغداد و اربیل بوده است. 2003 منطقه فدرال کردستان عراق 17 درصد از سهم بودجه عراق ر به خود اختصاص داد اما همواره بخشی بزرگ از نمایندگان پارلمان عراق، این درصد از سهم بودجه را غیراقعی و فراتر از تعداد جمعیت کردها ارزیابی می‌کردند.

در سطحی دیگر، همواره این مساله طرح می‌شد که کردها بر خلاف قانون اساسی عراق و توافقات با حکومت مرکزی در زمینه بهره‌برداری و حتی صادرات منابع زیر زمینی به ویژه نفت، اقداماتی غیرقانونی را انجام می‌دهند و با کمپانی‌های مختلف قرارداد امضا می‌کنند. عدم پذیرش اراده حکومت مرکزی از سوی حکومت اقلیم کردستان در نهایت موجب شد که در اواخر سال 2013 سهم بودجه کارکنان اقلیم کردستان از سوی نوری المالکی، نخست‌وزیر وقت عراق قطع شود و این روند در 4 سال حکومت حیدر العبادی در سال‌های مابین2014 تا 2018 نیز ادامه داشت اما به قدرت رسیدن عادل عبدالمهدی، موجب گشایشی در مناسبات دو طرف در زمینه بودجه شد و براساس توافقی میان کردها با حکومت مرکزی، ردها روزانه باید 250 هزار بشکه نفت به کمپانی سومو (شرکت ملی بازاریابی نفت عراق) تحویل می‌دادند و در مقابل ماهانه 430 میلیون دلار به عنوان حقوق کارمندان دریافت می‌کردند.

کاهش درآمدهای نفتی عراق به واسطه سقوط بهای نفت و شیوع بیماری ویروسی کرونا، طی ماههای اخیر موجب شد مجددا بغداد به قطع بودجه اقلیم کردستان اقدام کند در نهایت امر، شاهد هستیم که مجددا اربیل در پرداخت حقوق کارکنان داخلی با مشکل بزرگ مواجه شده است. اکنون در وضعیت جدید، نچیروان بارزانی در سفر خود به بغداد امیدوار است که توافقی جدید در این زمینه با مصطفی الکاظمی صورت بگیرد. در این میان نکته قابل توجه این است که حکومت مرکزی عراق با صراحت اعلام کرده که حکومت اقلیم کدستان باید تمامی درآمدهای نفتی، مرزی و گمرکی خود را به بغداد واگذار کند و تنها در این حالت است که مجددا بودجه به شمال عراق ارسال خواهد شد.

حمله نظامی ترکیه به شمال عراق

یکی دیگر از مسائل قابل توجه در سفر بارزانی به بغداد را می‌توان پیرامون حملات اخیر ترکیه به شمال عراق مورد ارزیابی قرار داد. اکنون نظامیان ترک در عمق 190 کیلومتری خاک عراق در حال انجام عملیات نظامی به بهانه مقابله با پ‌ک‌ک هستند. در واقع، در 15 ژوئن 2020 (26 خرداد 1399) ترکیه عملیات پنجه عقاب» را با اعزام کماندوهای خود به منطقه هفتانین در شمال عراق آغاز کرد. در 17 ژوئن 2020 (28 خرداد 1399) نیز عملیات «پنجه ببر» را آغاز کرده است. دولت ترکیه اعلام کرده قصد دارد در شمال عراق پایگاههای نظامی جدید را احداث کند. اکنون این امر به موضوعی برای مذکره میان اربیل و بغداد تبدیل شده و دو طرف در پی اعمال فشار بر آنکارا برای حفاظت از حاکمیت ملی کشور عراق هستند.