مرگ بدون درد؛ نسخه غربی برای سالمندان کرونایی

بروز فاجعه در خانه‌های سالمندان در انگلیس به حدی است که بر اساس گزارش گاردین دولت جانسون دستور داده است مسئولان وزارت بهداشت انگلیس افراد فوت شده در خانه‌های سالمندان و نیز فوت شدگان در کلینیک‌های پرستاری را از آمار قربانیان ویروس کرونا در این کشور مستثنی کرده‌اند تا آمار کشته شدگان بر اثر کرونا را کمتر جلوه دهند. این نشریه انگلیسی در ادامه تعداد افراد فوت شده به دلیل بیماری کووید۱۹ در خانه‌های سالمندان را حدود یک هزار تن تخمین می زند، در حالی که طبق آمارهای رسمی، این عدد بسیار کمتر است و تنها ۲۰ مورد مرگ در خانه‌های سالمندان تا ۲۷ مارس (۸ فروردین) در انگلیس و ولز ثبت شده است. «کریس ویتی» عالی‌ترین مقام پزشکی انگلیس هفته گذشته مدعی شد که تنها ۹ درصد موارد فوت شده بر اثر کووید ۱۹ متعلق به خانه سالمندان در این کشور است.

با این حال در نتیجه نارضایتی از روند کار دولت انگلیس در مقابله با کرونا دولت قول داد كه تا پایان ماه آوریل 100000 تست كورونا را در روز انجام دهد ، كه بیش از پنج برابر نرخ فعلی است. مسئولان دولتی همچنین وعده داده اند كه تلفات خانه سالمندان را نیز در آمار رسمی بگنجانند.

کمبود شدید اقلام پزشکی و بهداشتی و همچنین محدودیت توان خدمات درمانی بویژه تخت‌های بیمارستانی و اتاق‌های مراقبت‌های ویژه (آی سی یو) موجب شده است تا دولت‌های غربی که با مشکل رشد جمعیت و تعداد بالای افراد کهنسال روبه رو هستند دست به اولویت‌بندی درمانی بیماران برای دریافت خدمات و تجهیزات پزشکی برای رسیدگی بیشتر به جوانان و کنار نهادن افراد پیر از چرخه درمان بزنند. بر این اساس کسانی که پیرتر از آن هستند که شانسی برای بهبود داشته باشند یا درصورت بهبود، به‌خاطر کهولت سن زیاد زنده نمی‌مانند، به حال خود رها می‌شوند تا بمیرند. اوایل فرودین وزیر دفاع اسپانیا افشا کرد سربازانی که برای مقابله با کرونا ویروس و برای ضدعفونی و اداره خانه‌های مسکونی به کمک دولت این کشور در حال خدمت بودند، اجساد تعدادی از افراد مسن و سالخورده را که در تختخواب خود تنها و رها شده بودند پیدا کرده‌اند.

در جنوب ایتالیا نیز که شدت شیوع کرونا از شمال این کشور پایین‌تر است، اخیرا پلیس متوجه ۸۳ سالمندی شد که در یکی از مراکز نگهداری، بدون غذا و آب به مدت ۲ روز رها شده بودند. برخی از این افراد به دلیل ابتلا به کرونا و ضعف بدنی جان خود را از دست دادند. کارکنان این مرکز نیز سالمندان را بدون اطلاع رسانی قبلی رها و آن‌ها را به حال خود واگذار کرده بودند.

در هفته های گذشته نیز دیلی تلگراف» انگلیس گزارشی با این تیتر منتشر کرد: «ایتالیایی‌های بالاتر از ۸۰ سال رها خواهند شد تا بمیرند». تیتر، با این جمله تکمیل شده بود که پرخطرترین منطقه ایتالیا، با تدوین یک دستورالعمل، تعیین می‌کند چه کسانی زنده بمانند و چه کسانی بمیرند. دیلی تلگراف در این گزارش نوشت با شدیدتر شدن کرونا، مقامات ایتالیا تصمیم دارند به مبتلایانی که بالای ۸۰ سال سن دارند یا به‌خاطر بیماری‌های زمینه‌ای وضعیتشان وخیم است، خدمات مراقبت‌های ویژه ارائه ندهند. این روزنامه در این گزارش به یک دستورالعمل رسمی استناد کرد که واحد مدیریت بحران استان «تورین» تنظیم کرده است.

این وضعیت تنها در اروپا حکم فرما نبوده و در آمریکا نیز که بیشترین تعداد مبتلایان به کرونا در جهان را به نام خود ثبت کرده است روند مشابهی در جریان است. در حالی ایالت های مختلف آمریکا از نبود امکانات و تجهیزات بهداشتی و درمانی خبر می دهند و خواهان چاره اندیشی کاخ سفید شده اند گزارش واشنگتن پست در گزارشی می‌نویسد وضعیت شوکه‌کننده کرونا در آمریکا می‌تواند منجر به تصمیم مشابه ایتالیا در دادنِ اولویت پایین‌تر به افراد مسن و مبتلایان به سرطان شود. در این گزارش با اشاره به کمبود شدید امکانات درمانی در آمریکا، آمده : «چنین تصمیمات سختی می‌تواند پیش روی ایالات متحده باشد؛ کشوری با ظرفیت محدود بیمارستانی و پیش‌بینی‌هایی که می‌گوید ۴۰ تا ۶۰ درصد جمعیت ۳۲۷ میلیونی این کشور در نهایت مبتلا خواهند شد».

در ادامه این گزارش، عنوان شده است آمریکا  وضعیت پیچیده‌تر نسبت به سایر کشورها دارد چرا که در این کشور، شکاف‌های عمیق اقتصادی و سیاسی زیادی وجود دارد و سیستم تصمیم‌گیری آن غیرمتمرکز است. مرکز پیشگیری و کنترل بیماری‌ها دستورالعمل‌های عمومی برای اختصاص منابع در بحران شیوع کرونا ارائه داده است اما جزئیات آن را به ایالت‌ها و مراکز درمانی سپرده است. در نتیجه یک آش شله قلمکار از رویکردهای مختلف به‌وجود آمده است؛ برخی ایالت‌های اصول اخلاقی را برای ارائه خدمات درمانی مبنا قرار داده اند اما بقیه ایالت‌ها تصمیم گرفته‌اند با در نظر گرفتن وضعیت فعلی بیماران بویژه سابقه بیماری‌های پیش‌زمینه‌ای و سن، آن‌ها را برای رسیدگی اولویت‌بندی کنند.

در این میان گزارش‌هایی از تجویز داروهای مسکن برای کاستن از درد و رنج بیماران کهنسال دچار بیماری کرونا وجود دارد که هدف آن ایجاد شرایط مرگ راحت‌تر این افراد به جای درمان آنها می باشد.

مشکلات بیشتر سالمندان اروپایی

علاوه بر وجود خطر محرومیت از خدمات درمانی سالمندان غربی با مشکلات بیشتری نیز در دوران قرنطینه خانگی روبه رو هستند. این افراد برای تحمل این مدت طولانی نیاز به خرید مایحتاج و مواد غذایی دارند که در شرایط حاضر و در حالی که جوانتر ها سوپرمارکت ها را تخلیه کرده اند، عملی نیست.

برخی از فروشگاه ها ساعت‌های ویژه ای برای خرید سالمندان اختصاص داده اند، با این حال به نظر می رسد هرگز سالمندان تا این حد احساس زائد بودن و احساس تبعیض در اروپا نکرده باشند.

این اتفاق تلخ در ایتالیا به‌خاطر کمبود شدید امکانات پزشکی بعد از گسترده‌تر شدن ابعاد بیماری کرونا در حال وقوع است اما ماجرا فقط به این کشور ختم نمی‌شود و کشورهایی مانند انگلیس، آمریکا و اسپانیا نیز در حال زمینه‌سازی برای این اقدام هستند.

سالمندان و معیار ارزش‌بندی افراد برای زندگی در غرب

معمولاً در فرهنگ‌های جوامع غیرغربی بویژه در میان مسلمانان که نظام خوانواده از جایگاه ویژه‌ای در روابط و سلسله مراتب اجتماعی برخوردار است بر احترام به جایگاه افراد کهنسال تاکید می شود.

 در اسلام توجه زیادی به حرمت افراد مسن شده است. قرآن کریم میفرماید: «و خداوند مقرر کرده است که شما کسی را جز او پرستش نکنید و نسبت  به پدر و مادر خود احسان کنید. اگر یک یا هر دو آنها به سن کهنسالی رسیدند، میادا به آنها کلمه ای با بی احترامی یا فریاد بزبان برانید و با آنها با احترام و اکرام رفتار کنید. و پایین به بالا و با تسلیم و فروتنی از طریق رحمت، به آنها نگاه کنید و افراد با ایمان می گویند: پروردگارا بر آنها رحمت خود را جاری کن همانگونه که آنها رحمتشان را به من میذول داشتند وفتی که من کوچک بودم. (سوره اسراء، آیه ۲۳ و ۲۴ )
همچنین در سیره نبوی نیز تکریم بزرگان مورد تاکید قرار گرفته است. پیامبر اسلام می فرماید: « از ما نیست (مسلمان نیست) کسی که به کودکان رحمت نمی کند و به افراد مسن احترام نمی گذارد.

با این حال در فرهنگ مصرف‌گرایانه و ماده گرای غربی دیدگاه ابزاری به انسان بسیار به چشم می خورد. روزنامه گاردین به قلم «جاناتان ایوز»،  معاون مرکز اخلاق پزشکی دانشگاه بریستول، در مورد علت اتخاذ این تصمیم، به کمبود شدید منابع و امکانات پزشکی و درمانی در انگلیس اشاره کرد و نوشت فقدان منابع کافی معنایش این است که بیماران جوان‌تر و سالم‌تر در اولویت قرار می‌گیرند در حالیکه بقیه افراد «رها می‌شوند تا بمیرند».

در این میان اگرچه دلایل گوناگونی برای توجیح اولویت بندی رسیدگی به بیماران در کشورهای غربی صورت می‌گیرد اما ماهیت این اولویت بندی بر مبنای نگرش تولیدی و اقتصادی است. بر این اساس کهنسالان به دلیل از کارافتادگی و بیرون رفتن از چرخه تولید اقتصادی نباید از خدمات درمانی برخوردار شوند.