اقتصاد آدام اسمیتی؛ اضطراب بشر و نیاز به منجی

مهرماه سال ۱۳۹۰ بود که رهبر معظم انقلاب در سفر به کرمانشاه، دیداری نیز در دانشگاه رازی کرمانشاه داشتند؛ در آن دیدار ایشان با اشاره به تفاوت معنای آزادی در اسلام و مکاتب غربی، «آزادی» مطرح در اقتصاد آدام‌اسمیتی را دلیل رسیدن به وضع دیکتاتوری اقتصادی موجود دنیا دانستند؛ دیکتاتوری که به گفته‌ی ایشان به‌مرور انحلال و فروریختگی‌اش را بیشتر نشان می‌دهد. این روز‌ها که اقتصاد دنیا با تبعات ناشی از ویروس کرونا دست‌و‌پنجه نرم می‌کند، این موضوع بیش‌ازپیش آَشکار شده است. شبکه‌های مجازی پر شده‌اند از کلیپ‌هایی که در آن‌ها مردم آمریکا یا در صفِ خرید اسلحه برای حفاظت از خود در صورت بروز قحطی هستند و یا در فروشگاه‌ها به خاطر خرید یک جنس، به‌قصد کشت یکدیگر را می‌زنند! این البته در سطح خرد است، در سطح کلان و ملّی نیز، آمریکایی‌ها مثل گذشته –البته آَشکارتر- به دزدی دریایی خود ادامه می‌دهند و در حین مسیر، محموله‌های ماسک یا مواد ضدّعفونی‌کننده را از یکدیگر سرقت می‌کنند و البته وضع سایر کشور‌های اروپایی نیز از آن‌ها بهتر نیست!

کرامت مؤمنانه در این‌سوی دنیا
در این‌سوی دنیا، امّا در کشور ما –که همواره توسط بوقچی‌های رسانه‌ای دشمن تحقیر شده بود- از همان روز‌های نخست، گروه‌های مردمی متشکّل شدند و تولید ماسک و مواد ضدّعفونی‌کننده را آغاز کردند؛ بسیاری از صاحب‌خانه‌ها دریافت اجاره‌بها را به تأخیر انداختند و گروه‌های خیریه‌ی مردمی نیز افراد بی‌بضاعت مناطق مختلف را شناسایی کردند و به تهیّه‌ی بسته‌های غذایی برای این افراد پرداختند. کمی بعدتر پایگاه‌های بسیج محلات نیز مرکز «رزمایش کمک مؤمنانه» به‌منظور خدمت‌رسانی به نیازمندان شدند و برخی مسئولین (ازجمله فرماندهان سپاه و مدیران دستگاه قضایی) ۲۰% از حقوق چند ماه خود را به حمایت از خانواده‌های نیازمند اختصاص دادند. حمله به فروشگاه‌ها –به سبکی که در غرب دیدیدم- در اینجا مشاهده نشد و حتّی تصوّر درگیری مردم با یکدیگر به خاطر خرید اجناس یا صف کشیدن برای تهیّه‌ی اسلحه نیز در ایران مضحک و خنده‌دار است! امّا چه می‌شود که کشور‌های غربی با پیشرفت‌های علمی و اقتصاد‌های قوی، به چنین فلاکتی می‌افتند، امّا در ایران شاهد همدلی بی‌نظیر مردم با یکدیگر هستیم؟!

داستان علم و سیاست!
پیشرفت‌های علمی و استفاده از خرد و تجربه در حوزه‌های مختلف، نعمت الهی است؛ این نکته‌ای است که رهبر معظم انقلاب نیز در سخنرانی نیمه‌ی شعبان خود به آن اشاره فرمودند؛ بنابراین باید از دانش و تجربه‌ی بشری استفاده کرد، حتّی اگر بخشی از آن توسط غربی‌ها کشف شده باشد. امّا به تعبیر امام خامنه‌ای (مدظله‌العالی) «بشر دچار نگرانی است، دچار اضطراب است و این پیشرفت‌ها و این تحوّلات گوناگون نتوانسته است به بشر خوشبختی ببخشد». چرا؟! چون عدالت، صرفاً با پیشرفت‌های علمی و تکنولوژیکی حاصل نمی‌شود. عدالت گرهی است که با پیشرفت علم، قابل باز شدن نیست و جالب اینکه گاه، خودِ بی‌عدالتی و ظلم از علم تغذیه می‌کند. در حقیقت، تحقّق عدالت –چه در حوزه‌ی اقتصاد و چه ... - علاوه بر علم، به اراده‌ی سیاسی و عمل معطوف به مبارزه نیز نیاز دارد و الا بدیهی است که زرسالاران اقتدارطلب که دنبال منافع مادّی خود هستند، مانع تحقّق عدالت می‌شوند. مافیای تولید اسلحه در غرب، اساساً انسان‌ها را وحشی و وحشت‌زده از یکدیگر می‌خواهد تا بتواند به سود بیشتر برسد. اینجاست که نوعی از «آزادی» در اقتصاد آدام‌اسمیتی تئوریزه می‌شود و توسّط سیاست‌مداران بر قوانین کشور‌ها تحمیل می‌گردد. آزادی که یک نمود آن، آزادی تولید و خریدوفروش سلاح است.

توجیه احتکار توسّط آدام‌اسمیتی‌ها!
حتّی کار به‌جایی می‌رسد که احتکار ماسک و مواد ضدعفونی نیز توسّط پیروان اقتصاد آدام‌اسمیتی حتّی در داخل کشور –مثلاً به این بهانه که تولیدکننده حق دارد بخشی از تولیدش را انبار کند و بعداً به فروش برساند- توجیه می‌شود. از نظر ایشان، تولیدکننده «آزاد» است کالایی که خودش تولید کرده را هر زمان که دوست داشت، به فروش برساند. این افراد دخالت دولت‌ها برای شکستنِ احتکار را ناقض حقوق مالکیت می‌دانند؛ گویی دولت‌ها در تأمین شرایط برای تولید تولید‌کننده و واسطه‌گری واسطه‌ها، نقشی نداشته‌اند و اکنون نیز حقّ دخالت ندارند! همان‌طور که پیش‌تر ذکر شد، این نوع از آزادی، دیگر علم نیست، بلکه استخدام علم و فنّاوری برای سیاست و به حداکثر رساندن قدرتِ زرسالاران است. به همین دلیل است که هر چه غرب بیشتر به لحاظ علمی پیشرفت می‌کند، بیشتر به اضطراب و تشویش می‌رسد، انسانیت بیشتر می‌میرد و جلوه‌های خشن و غیرانسانی «اقتصاد آدام‌اسمیتی» بیشتر خود را نشان می‌دهد.

نیاز به ظهور منجی
«اقتصاد آدام‌اسمیتی» به اضطراب بیشتر بشر منجر شده، این اضطرابِ روزافزون نیز نیاز بشر به ظهور منجی را بیش‌ازپیش نشان داده است. در چنین شرایطی است که جهان، با تمام پیشرفت‌های علمی‌اش –که البته در مقابل علم امام، هیچ است- برای تحقق عدالت نیاز به منجی دارد. کسی که بتواند دست زرسالاران اقتدارطلب را از حکمرانی بر مردم و سوءاستفاده از علم کوتاه و عدالت را حاکم کند. امروز، چشمه‌هایی از آرامش بیشتر در جوامعی که امام‌زمانی‌تر هستند، دیده می‌شود، امّا بر اساس روایات ما ایجاد آن قسط و عدل تام (در همه‌ی زمینه‌ها اعم از عدالت در قدرت، عدالت در ثروت، عدالت در سلامت، عدالت در کرامت انسانی و در منزلت اجتماعی، عدالت در معنویت و امکان رشد، عدالت در همه‌ی ابعاد زندگی)، چیزی است که جز به دست قدرت الهی که از آستین حضرت بقیّةالله (ارواحنا فداه) بیرون می‌آید، امکان‌پذیر نیست. آن روز ان‌شاءالله به لطف الهی محقق خواهد شد.