کاظمی قمی: گفت‌وگوی راهبردی جدیدی بین واشنگتن ــ بغداد اتفاق نمی‌افتد/ آمریکا به‌دنبال تضعیف استراتژی دفاعی عراق است

حسن کاظمی قمی اولین سفیر ایران بعد از سقوط حکومت بعث در عراق و در یکی از مقاطع مهم سیاسی کشور عهده‌دار سفارت ایران در عراق بود؛ درست در زمانی که حمله آمریکا به عراق تمام شده و عراقی­‌ها آماده تشکیل دولت مستقل شده بودند. او در این دوره به‌نمایندگی از ایران و به‌صورت رسمی سرپرستی هیئت ایرانی در مذاکرات هیئت‌های ایرانی و آمریکایی درباره عراق را به‌عهده داشت. کاظمی قمی توانسته بود در این مدت ارتباط متوازنی با گروه‌های سیاسی از جمله کردها، شیعیان و اهل‌تسنن و مسیحیان و دیگر اقلیت‌های قومی و مذهبی در عراق ایجاد کند.

همین امر ما را واداشت تا به‌سراغ این دیپلمات سابق عراق برویم و درباره تحولات اخیر این کشور از جمله اجرایی شدن مصوبه پارلمان عراق در خصوص خروج نظامیان آمریکایی از این کشور، چرایی جابه‌جایی نیروهای آمریکایی در عراق، گفت‌وگوهای راهبردی آینده بین عراق و آمریکا و نیز تشکیل دولت جدید این کشور با وی گفت‌وگویی انجام دادیم.

محورهای مهم این مصاحبه:

• آمریکایی‌ها می‌خواستند با گسترش گسل‌های اجتماعی، فضای امنیتی عراق را بیشتر در اختیار خود بگیرند. آمریکا که یک روز مدعی بود، به عراق آمده تا امنیت را در این کشور برقرار کند، اینک خودش گرفتار ناامنی شده‌ است چراکه آمریکایی‌ها بودند که گروه‌های تروریستی از جمله داعش را در عراق به وجود آوردند و بعداً هم بدان اعتراف کردند.
• آن توافقنامه‌ای که آمریکا می‌خواست و آن چیزی که امضا شد، ماهیتاً اتقاق نیفتاد یعنی آمریکا می‌خواست که در آن توافقنامه مسئول دفاع و امنیت عراق باشد و این را که تهدید متوجه این کشور است، آمریکا مشخص کند.
• آمریکا به‌دنبال این است دولتی در عراق قدرت را به دست بگیرد که به‌دنبال اجرایی کردن قانون خروج نظامیان آمریکایی نباشد. از دغدغه‌های جدی کاخ سفید در عراق این است که بغداد روابط خوبی با کشورهای همسایه از جمله جمهوری اسلامی ایران نداشته باشد.
• امنیت امروز عراق و قدرت دفاعی این کشور مردم‌پایه است. اما آمریکایی‌ها به‌دنبال این هستند که استراتژی دفاعی عراق را تضعیف کنند. این باب مداخله‌گری آمریکا را تقویت می‌کند.
• این‌که گفته می‌شود آمریکایی‌ها درحال جابه‌جایی نیروهایشان هستند، یک بخش آن به‌خاطر حفظ خودشان در برابر تهدیدات است، آمریکایی‌ها به‌خوبی می‌دانند چنانچه بخواهند به قانون خروج نظامیانشان از عراق اعتنا نکنند، ممکن است عراقی‌ها به هر شیوه‌ای متوسل شوند تا آنان را از کشور خود بیرون کنند.
• بنده معتقدم یک گفت‌وگوی جدید راهبردی اتفاق نخواهد افتاد مگر اینکه آمریکایی‌ها به‌دنبال این باشند که در عراق یک حضور خوبی داشته باشند و این در صورتی امکان‌پذیر است که واشنگتن از آن اهداف نامشروع خود دست بردارد.

متن کامل این مصاحبه در زیر می‌آید:

"حسن کاظمی قمی" در گفت‌وگو با خبرنگار بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، در ارتباط با حضور نظامی آمریکا در عراق گفت: آمریکا از ابتدای اشغال عراق توسط نظامیانش در سال 2003 تا امروز به‌دنبال چند هدف بود؛ اول اینکه یک نظام سیاسی مطلوب کاخ سفید را در عراق حاکم کند. دوم، ساختار نظامی و امنیتی این کشور را وابسته به آمریکا کند. سوم، مناسبات خارجی عراق را مدیریت کند. در مجموع، واشنگتن می‌خواست و می‌خواهد استقلال، سیادت و حاکمیت ملی عراق را تحت سطله خودش قرار دهد اما عراق تمام‌قد در مقابل آمریکا درحوزه‌های امنیتی، دفاعی، اقتصادی و حتی سیاست خارجی ایستاد و نمی‌خواست وابسته محض به آمریکا باشد. در اینجا باید بگویم، آمریکا پس از سرنگونی رژیم بعث عراق می‌خواست با تسلط بر این کشور به آن اهداف نامشروعی که برشمردیم، دست پیدا کند و اگر موفق می‌شد، همین مدل را در کشورهای غرب آسیا توسعه می‌داد.

سفیر سابق ایران در عراق تصریح کرد: روند تحولات در عراق از سال 2003 تا امروز و اراده رهبران سیاسی، مردم، مرجعیت دینی و نخبگان عراقی این بود که یک نظام سیاسی ملی ایجاد کنند، عراق را کشوری مستقل با دارا بودن حاکمیت ملی، به‌دور از اشغالگری و دخالت‌های بیگانگان شکل بدهند. این مسائل در تعارض با خواسته‌های آمریکا بود. واشنگتن به منافع، هنجارهای فرهنگی اجتماعی و خواسته‌های مردم عراق بی‌توجه بود، این موضوع سبب شد کاخ سفید در تمام سیاست‌ها، طرح و اهدافشان ناکام بماند. آمریکا که یک روز مدعی بود به عراق آمده تا امنیت را در این کشور برقرار کند، اینک خودش گرفتار ناامنی شده‌ است چراکه آمریکایی‌ها بودند که گروه‌های تروریستی از جمله داعش را در عراق به وجود آوردند و بعداً هم بدان اعتراف کردند، به‌هرحال، آمریکایی‌ها به ایجاد شکاف‌های اجتماعی و سیاسی در داخل عراق متهم هستند، آنان فکر می‌کردند با انفجار مرقد شریف امامان(ع) در سامرا جنگ شیعه و سنی در عراق شعله‎ور شده‌ است، در حقیقت، آمریکایی‌ها می‌خواستند با گسترش گسل‌های اجتماعی، فضای امنیتی عراق را بیشتر در اختیار خود بگیرند.

وی در ارتباط با همکاری‌های اقتصادی بغداد ــ واشنگتن گفت: از روز اول، آمریکایی‌ها قراردادهای سنگینی مثلاً در حوزه انرژی و نفت به عراقی‌ها تحمیل کردند تا نیروگاه‌هایی برایشان تأسیس کنند که بایستی توربین‌های مولد برق آن را از آمریکا بخرند و عراق نیز حق ندارد مثلاً به ایران بگوید "برای ما نیروگاه احداث کن". آمریکایی‌ها کاری کردند که اقتصاد عراق و نفت این کشور را در تصرف خودشان قرار دهند. همین طوری‌که شما مشاهده می‌کنید، یکی از تهدیدهای آمریکا تحریم است، به‌عنوان مثال در شرایط کنونی که بحث تشکیل دولت جدید بغداد مطرح است، آمریکا مسئله کودتا را مطرح می‌کند، همزمان با آن، موضوع حمله علیه حشدالشعبی را به میان می‌کشد و در همین زمان نیز تهدید به اعمال تحریم علیه بغداد می‌کند. اگر دولتی با مشخصه ملی در بغداد به قدرت برسد و این دولت بخواهد قانون پارلمان عراق در خصوص خروج نظامیان آمریکایی را در این کشور اجرایی کند، با تحریم‌های اقتصادی کاخ سفید مواجه خواهد شد. شما می‌دانید صندوق اصلی درآمدهای ملی عراق در آمریکاست. واشنگتن با این ابزارها دولتمردان عراقی را تهدید می‌کند.

جالب این است وقتی آمریکا با ناکامی مواجه شد و دید دچار خسارت‌های سیاسی، امنیتی و اقتصادی شده و با مقاومت‌های مشروع روبه‌روست و دیگر نمی‌تواند به اشغالگری در عراق ادامه بدهد، یک توافقنامه راهبردی و امنیتی به این کشور تحمیل کرد. در این توافقنامه،حاکمیت ملی عراق نقض می‌شد و آمریکا سکاندار امنیت و دفاع از عراق بود و دولت بغداد بایستی در نقش پشتیبانی انجام وظیفه می‌کرد یا آن قانون مصونیت قضایی که برای نظامیان آمریکایی دیده بودند، عراقی‌ها با تمام اینها مخالفت کردند. آمریکا مجبور شد نظامیانش را از عراق در سال 2011 خارج کند زیرا آمریکایی‌ها احساس نگرانی می‌کردند از اینکه مورد حمله قرار بگیرند.

این دیپلمات سابق ایران در پاسخ به این سؤال که "آیا توافقنامه امنیتی بغداد ــ واشنگتن شکست خورده‌ است؟" اظهار داشت: آن توافقنامه‌ای که آمریکا می‌خواست و آن چیزی که امضا شد، ماهیتاً اتقاق نیفتاد یعنی آمریکا می‌خواست که در آن توافقنامه مسئول دفاع و امنیت عراق باشد و این را که تهدید متوجه این کشور است آمریکا مشخص کند، در این صورت، آمریکایی‌ها بهانه می‌کردند که فلان مورد تهدید است و باید عملیات نظامی صورت بگیرد. این بزرگترین موضوعی بود که می‌توانست کشورهای همسایه را نگران کند، به‌علاوه، این مسئله استقلال و حاکمیت ملی عراق را زیر سؤال می‎برد لذا عراقی‌ها این موضوع را نپذیرفتند چراکه هوشمند بودند و با مشاورت‌هایی که داده شد، متوجه خطر شدند و این اتفاق نیفتاد.

وی در ارتباط با تشکیل دولت جدید بغداد گفت: دموکراسی یک تجربه جوانی در عراق است. بدیهی است که تشکیل دولت زمان خواهد بود چرا که فراکسیون‌های مختلف نظرات گوناگون دارند اما نکته مهم این است که خطوط قرمز امنیت ملی و منافع ملی را عراقی‌ها به‌خوبی می‌دانند، این‌که کشور باید مستقل باشد حاکمیت ملی باید در اختیار خود عراقی‌ها باشد، به‌هرحال، در فضای این روزهای عراق که یکی از موضوعات مهم این کشور تشکیل دولت جدید بغداد است،آمریکا به‌دنبال این است دولتی در عراق قدرت را به دست بگیرد که به‌دنبال اجرایی کردن قانون خروج نظامیان آمریکایی نباشد. از دغدغه‌های جدی کاخ سفید در عراق این است که بغداد روابط خوبی با کشورهای همسایه از جمله جمهوری اسلامی ایران نداشته باشد. این یکی از مداخله‌گری‌های آمریکاست که در تنظیم روابط خارجی عراق دخالت می‌کند، این در حالی است که روابط بغداد ــ تهران فقط در حوزه همکاری دوجانبه و اقتصادی نیست بلکه این روابط در یک حوزه راهبردی است. جمهوری اسلامی ایران ظرفیت‌هایی دارد که به سازندگی عراق کمک می‌کند و بالعکس. امروز عراق و ایران با کشورهای همراه می‌توانند ثبات و امنیت منطقه را شکل بدهند، یک طرح دفاعی و امنیتی منطقه‌ای را با مشارکت کشورهای غرب آسیا پی‌ریزی کنند که نیازی به مداخله قدرت‌های خارجی نباشد اما آمریکا نسبت به این مسائل تمایل ندارد. شما ملاحظه می‌کنید آمریکایی‌ها نسبت به نیروهای مردمی و الحشدالشعبی با خشم برخورد می‌کنند، یعنی به‌دنبال این هستند که حشد نباشد، در حالی که الحشدالشعبی عضو جدایی‌ناپذیر استراتژی دفاعی امروز عراق است. ما می‌دانیمامنیت امروز عراق و قدرت دفاعی این کشور مردم‌پایه است، اما آمریکایی‌ها به‌دنبال این هستند که استراتژی دفاعی عراق را تضعیف کنند، این باب مداخله‌گری آمریکا را تقویت می‌کند.

سفیر سابق ایران در بغداد با اشاره به جابه‌جایی نظامیان آمریکایی در عراق گفت: آمریکایی‌ها برای ایمن‌سازی خودشان دست به چنین اقدامی زده‌اند. در همین فضا گفته می‌شود آمریکا سامانه موشکی پاتریوت در عراق مستقر کرده‌ است. بنده معتقدم چنین خبری در راستای عملیات روانی کاخ سفید قرار دارد زیرا آمریکایی‌ها در شرایطی نیستند که بخواهند خودشان را درگیر یک رخداد نظامی جدید بکنند که سرانجام آن معلوم نیست. در اینجا بار دیگر باید تأکید کنم، عراقی‌ها امروز قدرت دفاعی از خودشان دارند و تمام آنان پایبند به استقلال و حاکمیت ملی کشورشان هستند. عراقی‌ها تعصب دارند که دیگران در امور کشورشان دخالت کنند. آنان نشان دادند در مبارزه با پدیده تروریسم توانایی بازدارندگی دارند و نیازی به حضور آمریکایی‌ها ندارند، به‌هرحال، این‌که گفته می‌شود آمریکایی‌ها درحال جابه جایی نیروهایشان هستند، یک بخش آن به‌خاطر حفظ خودشان در برابر تهدیدات است. آمریکایی‌ها به‌خوبی می‌دانند چنانچه بخواهند به قانون خروج نظامیانشان از عراق اعتنا نکنند، ممکن است عراقی‌ها به هر شیوه‌ای متوسل شوند تا آنان را از کشور خود بیرون کنند.

وی درباره گفت‌وگوهای راهبردی آینده آمریکا با عراق گفت: به‌اعتقاد بنده، هیچ گفت‌وگوی جدیدی وجود نخواهد داشت و قرار نیست اتفاق تازه‌ای بیفتد. از نگاه عراقی‌ها، آمریکا کشوری است که اگر مصالح و منافع عراق را در نظر بگیرد، در این صورت، بغداد به‌دنبال آن است که با واشنگتن نیز رابطه داشته باشد. حال، چنانچه گفت‌وگوهای آمریکا، فشارها و تهدیدات این کشور بخواهد منافع عراق را تحت تأثیر قرار بدهد، قطعاً با مخالفت عراقی‌ها مواجه خواهد شد، این موضوعی است که ما طی 10 سال گذشته شاهد آن بودیم لذا بنده معتقدم یک گفت‌وگوی جدید راهبردی اتفاق نخواهد افتاد مگر اینکه آمریکایی‌ها به‌دنبال این باشند که در عراق یک حضور خوبی داشته باشند و این در صورتی امکان‌پذیر است که واشنگتن از آن اهداف نامشروع خود دست بردارد تا بتواند یک روابط سالمی برقرار کند. اما با توجه به اینکه ماهیت آمریکا ماهیت و خوی تجاوزگری است، بنده بر این باورم که چنین اتفاقی نخواهد افتاد و تهدید و تطمیع‌ها نیز خیلی جواب نخواهد داد.

کاظمی قمی در پایان گفت: عراق با تمام چالش‌ها و مشکلاتی که داشت و پیشِ‌روی دارد، آینده خوبی در انتظار این کشور است چرا که عراقی‌ها نسبت به مصالح و منافع کشورشان و منطقه هوشمند و هوشیارند و علاقمندند عراق با کشورهای همسایه روابط حسنه داشته باشد لذا چشم‌انداز عراق در رابطه با خود این کشور و منطقه را مثبت ارزیابی می‌کنم.

گفت‌وگو از عباس سیدمیر جمکرانی