اقتصاد جهان؛ اسیر دستِ کرونا!

شاید روزی که مایک پمپئو -وزیر امور خارجه‌ی ایالات‌متحده- با بزرگنمایی شیوع ویروس کرونا در ایران، سعی داشت از سویی وضعیت ایران را بحرانی نشان دهد تا با محدود کردنِ تجارت خارجی کشورمان، پازل تحریم‌های آمریکایی را تکمیل کند و از سوی دیگر با اظهاراتش، کرونا را محصول ناکارآمدی حکومت در ایران جلوه دهد، گمان نمی‌کرد که این ویروس منحوس به‌زودی سایر کشور‌های دنیا از جمله خودِ آمریکا را نیز فرا خواهد گرفت و اقتصاد جهانی را دستخوش مشکلاتی ناخوانده خواهد کرد. امّا حالا خبرگزاری دویچه‌وله‌ی آلمان از ابتلای هزاران نفر به این ویروس در آمریکا و اروپا خبر داده و به نقل از وزیر بهداشت آلمان می‌نویسد: «ما اکنون در ابتدای یک اپیدمی هستیم». تصویری هم از کاخ سفید منتشر شده که نشان می‌دهد معاون ترامپ و رئیس ستاد مقابله با کرونا به همراه اعضای این ستاد دست به دعا برداشته‌اند. در شرایطی که ویروس کرونا به‌سرعت در حال جهانی‌شدن است، در این گزارش به آثار مخرّب این ویروس بر اقتصاد جهانی پرداخته‌ایم.

تعطیلی بسیاری از تولیدی‌ها
یکی از مهم‌ترین آثار مخرّب اقتصادی کرونا، تعطیلی بسیاری از نمایشگاه‌ها، کارخانه‌ها و بنگاه‌های اقتصادی در کشور‌های مختلف دنیا، به خاطر جلوگیری از شیوع کارکنان است. یکی از این موارد تعطیلی نمایشگاه خودروی ژنو است که قرار بود نودمین دوره‌اش با حضور بیش از ۱۶۰ شرکت از روز پنجشنبه ۵ مارس (۱۵ اسفند) به مدت ده روز برگزار شود و پیش‌بینی می‌شد برگزاری آن امسال بین ۲۰۰ تا ۲۵۰ میلیون فرانک سوئیس (۲۰۵ تا ۲۵۶ میلیون دلار) درآمد ایجاد کند. در چین نیز هنوز بسیاری از شرکت‌های کوچک فعالیت خود را از سر نگرفته‌اند؛ گفته‌شده فقط سی درصد فعالیت‌های تجاری کوچک و متوسط کار خود را از سر گرفته‌اند. در ایران، امّا بسیاری از اجتماعات نظیر نماز جمعه، برخی مسابقات ورزشی و ... لغو شده‌اند، مدارس، دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیّه تعطیل‌اند، امّا کارگاه‌ها و کارخانه‌ها به فعالیت خود ادامه می‌دهند. در آمریکا نیز تاکنون هیچ اقدامی برای محدودکردن اجتماعات، کنسرت‌ها یا مسابقات ورزشی در سطح کلان در این کشور صورت نگرفته است و واحد‌های اقتصادی نیز به ادامه فعالیت مشغول‌اند. بااین‌حال، تعطیلی بسیاری از تولیدی‌ها در کشور‌های مختلف دنیا، اثر خود را بر اقتصاد جهانی گذاشته‌اند؛ خصوصاً که ساختار اقتصاد جهان، امروزه بسیار به‌هم‌پیچیده است و بسیاری از مواد اولیه‌ی موردنیاز در کارخانه‌های آمریکایی، از کشور‌های اروپایی یا چین تأمین می‌شود.

کند شدن روند تجارت جهانی
«مارک دوبوویتز» رئیس مؤسسه «بنیاد دفاع از دموکراسی» که یک شخصیت ضد ایرانی است، در اقدامی ضد انسانی از افت تجارت خارجی و صادرات غیرنفتی ایران در اثر کرونا ابراز خوشحالی کرده بود و در توئیتی نوشت: «کرونا کاری را انجام داد که تحریم‌های آمریکا نتوانستند: تعطیل کردن صادرات غیرنفتی ایران.» البته این موضوع با واکنش سید عباس عراقچی - معاون سیاسی وزیر امور خارجه‌ی کشورمان- مواجه شد. عراقچی ضمن محکوم کردنِ این توئیت، بر اعتراف دوبوویتز مبنی بر بی‌اثر بودنِ تحریم‌های آمریکایی - حتّی کمتر از شیوع یک ویروس- تأکید کرد. این در حالی است که خبر‌ها حاکی از آن است که صادرات غیرنفتی ایران به عراق، به‌زودی از سر گرفته خواهد شد. بااین‌حال، نمی‌توان کند شدنِ روند تجارت جهانی را نادیده گرفت؛ این موضوع امروز حتّی گریبان اقتصاد‌های اروپایی و آمریکا را نیز گرفته است.

به‌عنوان‌مثال شرکت «پرایمارک» که یکی از عرضه‌کنندگان پوشاک ارزان‌قیمت در بریتانیاست از احتمال تأخیر در عرضه محصولات به دلیل نرسیدن مواد اولیه از چین سخن گفته است. همچنین ووهان چین یکی از مهم‌ترین تولیدکنندگان حافظه‌ی فلش مموری است؛ اکنون، امّا تعطیلی کارخانه‌ی تولید این قطعه‌ی کوچک کامپیوتری باعث شده است تا تولید لپ‌تاپ و کامپیوتر در کشور‌های اروپایی و آمریکا با مشکلاتی مواجه شود. ایان نترکات، مدیر شرکت «پروبرند» در این خصوص می‌گوید: «اکنون کمبود این قطعه در بازار به‌خوبی احساس می‌شود، قیمت‌ها هم در دو هفته‌ی اخیر ۲۵% بالا رفته و همچنان در حال افزایش است».

بنابراین، کند شدن روند تجارت جهانی، به همه‌ی اقتصاد‌های دنیا آسیب رسانده و می‌رساند. به گزارش تبیین، بانک آمریکا پیش‌بینی خود از رشد اقتصادی جهان در سال ۲۰۲۰ را به ۸/ ۲ درصد کاهش داده است؛ سطحی که پایین‌ترین رشد از زمان بحران مالی جهان تاکنون را رقم می‌زند. بر اساس اعلام بانک آمریکا، کرونا ویروس اثر کاهنده‌ای بر سرعت رشد اقتصاد جهان خواهد گذاشت. این نخستین بار پس از بحران مالی سال ۲۰۰۹ است که پیش‌بینی این بانک از رشد اقتصادی جهان به زیر ۳ درصد سقوط کرده است.

سقوط بورس و افزایش قیمت طلا
علاوه بر این، سقوط بورس جهانی و افزایش قیمت طلا نیز از دیگر آسیب‌های شیوع این ویروس منحوس به اقتصاد جهانی هستند. با افزایش نگرانی‌ها درباره شیوع گسترده‌تر ویروس کرونا در خارج از مرز‌های چین، شاخص‌ها در بازار‌های جهانی با افت روبرو شده و قیمت طلا به بالاترین نرخ خود در هفت سال گذشته رسیده است. با شروع معاملات در بازار بورس نیویورک سه شاخص اصلی بورس آمریکا در معاملات اولیه شاهد کاهش ارزش بود؛ این افت معادل ۲/۵ درصد بود. شاخص بورس داو جونز روز سه‌شنبه‌ی هفته‌ی گذشته ۵۶/۳ درصد، نزدیک ۷۱/۳ درصد و «اس‌اند‌پی ۵۰۰» حدود ۵۳/۳ درصد سقوط کرد. این در حالی است که دوشنبه نیز شاخص بورس‌های آمریکا حدود ۳ تا ۴ درصد سقوط کرده بود. دوشنبه شاخص بورس ایتالیا ۷/۵ درصد سقوط کرد و در روز سه‌شنبه دوباره نزدیک به ۱ درصد این سقوط ادامه پیدا کرد. در ایتالیا بیش از ۲۸۰ نفر به ویروس کرونا مبتلا شده‌اند. در مورد کره جنوبی که نزدیک هزار نفر مبتلا شده‌اند، شاخص بورس این کشور روز دوشنبه با افتی ۸۷/۳ درصدی مواجه شد، اما سه‌شنبه کمی بیش از ۱ درصد بهبود یافت، اما شاخص بورس «نیکی» ژاپن روز سه‌شنبه ۳۴/۳ درصد افت داشت.

آثاری منفی و ماندگار
نکته‌ی جالب در خصوص اقتصاد ایران که تعجّب پژوهشگران اقتصادی را نیز برانگیخته این است که شیوع کرونا، علیرغم آسیب جدی به بورس کشور‌های مختلف در بورس ایران اثر مثبت داشته است. وضعیت بورس ایران، کشوری که بعد از چین دومین قربانگاه بزرگ کرونا است، در تضاد کامل با بورس‌های جهانی است. دوشنبه شاخص بورس تهران بیش از ۴۸۰۰ واحد اوج گرفت و از مرز ۵۰۳ هزار واحد گذشت. پژوهشگران در مورد آثار منفی کرونا بر اقتصاد جهانی صحبت می‌کنند و حتّی معتقدند با اتمام بحران کرونا، ممکن است به‌راحتی اقتصاد جهان به جایگاه پیشین خود بازنگردد. بااین‌حال، مثبت بودنِ شاخص بورس (که معمولاً نبض اقتصاد کشورهاست) در ایران، نشان می‌دهد که در صورت حفظ سطح تجارت غیرنفتی کشورمان با کشور‌های همسایه، می‌توان در همین شرایط نیز رشد اقتصادی را برای ایران رقم زد؛ چراکه آثاری که امروز کرونا بر اقتصاد‌ها می‌گذارد اعم از محدودیت تجارت، کاهش قیمت نفت و ... پیش‌تر توسّط تحریم‌ها بر اقتصاد ایران اعمال‌شده بود؛ بنابراین با تلاش بیشتر و سیاست‌گذاری درست، می‌توان به بهبود شرایط اقتصادی کشورمان، پس از عبور از مشکل کرونا امیدوار بود.