همگرایی آمریکا و اروپا در فشار به ایران با FATF

کارگروه ویژه اقدام مالی (FATF) روز جمعه دوم اسفندماه، ایران را در فهرست سیاه خود قرار داد. درعین‌حال کارگروه ویژه اقدام مالی در اظهاراتی که رویترز آن را «باز گذاشتن در‌ها برای ایران» تعبیر کرده است، یادآور شده است کشور‌ها باید بتوانند اقدامات تقابلی را مستقل از درخواست‌های اف. ای. تی. اف اجرا کنند. نشریه آمریکایی وال استریت ژورنال تأکید کرده که این تصمیم با چراغ سبز کشور‌های اروپایی اتخاذ شده است. این کشور‌ها تا پیش از این، ادعا می‌کردند قصد پیوستن به سیاست موسوم به «کارزار فشار حداکثری» علیه ایران را ندارند. اضافه شدن ایران به فهرست سیاه اف. ای. تی. اف نشان داد که کشور‌های اروپایی در کنار آمریکا به دنبال تشدید فشار‌های حداکثری علیه ایران هستند.

گروه ویژه اقدام مالی (FATF) از فوریه ۲۰۰۹، ایران را به بهانه عدم کارآمدی در رژیم مبارزه با پول‌شویی و تأمین مالی تروریسم در لیست اقدامات مقابله‌ای خود قرار داده است. کشور‌هایی در این لیست قرار می‌گیرند که از دیدگاه اف. ای. تی. اف خطر بالای پول‌شویی و تأمین مالی تروریسم در نظام بانکی آن‌ها وجود دارد و باید علیه آن اقدامات متقابل مؤثری انجام دهند. قرار گرفتن ایران در این فهرست در حالی اتخاذ شد که همکاری ایران با اف. ای. تی. اف از سال ۱۳۸۶ (۲۰۰۷) آغاز شده بود. در این سال، قانون مبارزه با پول‌شویی در مجلس به‌تصویب رسیده بود. تصویب قانون مبارزه با تأمین مالی تروریسم در ایران هم یکی دیگر از درخواست‌های این گروه از ایران بود که اواسط بهمن‌ماه ۹۴ در مجلس تصویب شد.

پس از برطرف نشدن مشکلات بانکی کشورمان در نتیجه اجرایی شدن برجام در اواخر دی‌ماه ۹۴، برخی مسئولین دولتی علت عدم همکاری بانک‌های خارجی با ایران را قرار داشتن نام کشورمان در لیست اقدام مقابله‌ای اف. ای. تی. اف اعلام کردند. بر مبنای همین تحلیل و باهدف برطرف شدن موانع همکاری بانک‌های خارجی با ایران در شرایط پسابرجام، ایران از اواخر سال ۹۴ روابط خود با این نهاد بین‌المللی را گسترش داد و «برنامه اقدام» پیشنهادی اف. ای. تی. اف را با تعهد سطح بالای سیاسی توسط وزیر امور اقتصادی و دارایی وقت پذیرفت. در نتیجه، گروه ویژه اقدام مالی (FATF) در ۲۴ ژوئن ۲۰۱۶ (اوایل تیرماه ۹۵) با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد ایران به‌مدت ۱۲ ماه از لیست اقدام مقابله‌ای تعلیق شده است؛ اما در نهایت این نهاد ایران را وارد لیست سیاه خود کرد.

در شرایطی که برخی از کارشناسان هشدار می‌دهند اف. ای. تی. اف یکی از نهاد‌های پوششی آمریکا برای کسب اطلاعات لازم جهت اجرای تحریم‌ها علیه ایران است، بحث‌وجدل‌های فراوانی درباره اینکه ایران به‌طور کامل برنامه اقدام اف. ای. تی. اف را اجرا کند و مخصوصاً کنوانسیون‌های پالرمو و CFT را به‌تصویب برساند صورت گرفت. تحلیلگران می‌گویند با پیوستن به کنوانسیون پالرمو، دور زدن تحریم‌های تجاری و واردات کالا‌های موردنیاز مردم سخت‌تر خواهد شد که این امر به‌معنای افزایش مشکلات معیشتی مردم است.

قرار گرفتن ایران در لیست سیاه اف. ای. تی. اف از نگاه کارشناسان تأثیری بر اقتصاد ایران نخواهد داشت. کارشناسان معتقدند که این اقدام هیچ مشکلی در تجارت خارجی ایران یا نرخ ارز ایجاد نمی‌کند؛ چون نظام اقتصادی ایران توانسته خارج از چارچوب اف. ای. تی. اف و در سایه «تحریم‌های ظالمانه آمریکا»، با دنیای خارج روابط برقرار کند.
اقدام اف. ای. تی. اف یک اقدام کاملاً سیاسی است. چراکه ایران در منطقه به‌عنوان کشوری ضد تروریست شناخته می‌شود و نمی‌توان به بهانه ارتباط با تروریست‌ها به ایران فشار وارد کرد. این در حالی است که کشوری، چون عربستان که تابه‌حال بویی از دموکراسی نبرده است و پول‌های خود را صرف ترور منتقدان خود و یا ایجاد گروه‌های تروریستی در کشور‌های منطقه مانند سوریه می‌کند و یا رژیم صهیونیستی که دست به ترور مخالفان خود می‌زند نه عضو اف. ای. تی. اف هستند و نه در لیست سیاه آن قرارگرفته‌اند.

اما نکته مهمی در این اقدام اف. ای. تی. اف وجود دارد و آن‌هم همگرایی اروپا با آمریکا در کارزار فشار حداکثری به ایران است. مقام‌های اروپایی بار‌ها اعلام کرده‌اند که به این کارزار علیه ایران نخواهند پیوست و همچنان باهدف حفظ برجام به دنبال پیدا کردن راه‌هایی برای دور زدن تحریم‌های آمریکا در جهت تداوم ارتباط اقتصادی با ایران هستند. مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) بار‌ها اعلام کرده‌اند که به کشور‌های اروپایی نمی‌توان اعتماد کرد. جوزف بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا اخیراً در سفر به تهران اعلام کرد که به دنبال فشار واردکردن به ایران هستند؛ اما واردکردن ایران به لیست سیاه اف. ای. تی. اف نشان داد که اروپا در کنار آمریکا در یک همگرایی کامل برای فشار بر ایران قرار دارد. جدا کردن اروپا از آمریکا در تحلیل‌ها، اشتباه راهبردی است و باعث می‌شود در تحلیل خطا صورت بگیرد. اروپا از لحاظ امنیتی، سیاسی و اقتصادی کاملاً در مدار آمریکا قرار داشته و در تمام بحران‌ها این دو باهم هماهنگ هستند. به‌عنوان‌مثال در مسئله برجام باوجود خروج آمریکا از این توافق، کشور‌های اروپایی نه‌تن‌ها هیچ اقدامی باهدف بازگرداندن آمریکا به برجام انجام ندادند بلکه عملاً با طفره رفتن از تعهدات برجامی خود در راستای اهداف آمریکا حرکت کردند. در مسئله وارد کردن ایران به لیست سیاه اف. ای. تی. اف نیز کشور‌های اروپایی دقیقاً نشان دادند که همگرایی کاملی بین اتحادیه اروپا و آمریکا برای فشار بر ایران باهدف تغییر رفتار وجود دارد؛ اما غافل از اینکه این اقدام با توجه به اینکه ایران مراودات خود را به‌صورت خاصی در عرصه بین‌الملل تعریف کرده چندان تاثیر گذار نخواهد بود.