مکتب «حاج قاسم»؛ الگوی اجتماعی امروز و فردا

بیش از سه هفته از شهادت سردار بی‌نظیر مقاومت و محبوب دل امت، «حاج قاسم سلیمانی» می‌گذرد و در این مدت، از شخصیت و مرام و منش او حرف‌های بسیار گفته شده و دوست و دشمن به عظمت شخصیت وی اعتراف کرده‌اند، اما واقعیت این است که هرچقدر زمان بگذرد، باز هم حرف برای گفتن و نوشتن درباره او وجود دارد و لایه‌های مختلف و آموزنده شخصیت و زندگی او هر روز بیشتر از قبل آشکار می‌شود و هر انسان آزاده‌ای را به تحسین و تعظیم در برابر او وا می‌دارد.
روز جمعه ۲۷ دی ماه، درحالی‌که دقیقاً دو هفته از شهادت مظلومانه و خروش‌آفرین «حاج قاسم» می‌گذشت، رهبر حکیم انقلاب بعد از ۸ سال به نماز جمعه تهران آمدند و در خطبه‌هایی تعیین‌کننده و فراموش‌نشدنی، به تبیین شخصیت این شهید بزرگ جبهه مقاومت و رمزگشایی عشق مثال‌زدنی مردم به او پرداختند. امام امت حضرت آیت‌الله خامنه‌ای (مدظله‌العالی)، در میان نکات تأمل‌برانگیزی که درباره «سردار شهید» و دلدادگی مردم به او بیان کردند، یک نکته مهم را هم گوشزد کردند که «نباید به حاج قاسم عزیز و ابومهدی عزیز به چشم یک فرد نگاه کرد؛ بلکه باید آن‌ها را یک مکتب، یک راه و یک مدرسه درس‌آموز دید». رهبر انقلاب، حاج قاسم را یک مکتب خواندند و در سحرگاه شهادت او نیز، در پیامی که صادر کردند، سردار سلیمانی را نمونه برجسته پرورش‌یافتگان مکتب انقلاب اسلامی و امام خمینی (ره) توصیف کردند. شخصیتی که مانند هزاران شهید جاوید نام دوران دفاع مقدس و بعد از آن، دست‌پرورده امام راحل (ره) و مکتب او بوده است، حالا در سایه آن مکتب، خودش هم به یک مکتب و یک سبک زندگی تبدیل شده که بررسی زندگی و مجاهدت‌های پیدا و پنهانش، می‌تواند موضوع سال‌ها بحث و پژوهش فرهنگی و اجتماعی باشد و از همین حالا و از رهگذر این پژوهش‌های دقیق، یک الگوی جذاب، متعالی و البته دست‌یافتنی برای نسل امروز و فردای جامعه ایرانی مخصوصاً نوجوان‌ها و جوان‌های این جامعه باشد.

 

اگر قرار است «حاج قاسم» را به چشم یک مکتب نگاه کنیم تا برای نسل چهارم و پنجم انقلاب اسلامی الگوساز و امیدآفرین باشد - که همین‌طور هم هست و تشییع میلیونی او گواه این مدعاست - حالا شاخصه‌های فرهنگی و اجتماعی شخصیت او چیست؟ برای این سردار شهید ویژگی‌های بسیاری می‌توان برشمرد که هرکدام از آن‌ها می‌تواند دستمایه تأمل و اندیشه‌ورزی و حتی تمرین این ویژگی‌ها در میان همه اقشار جامعه ایرانی مخصوصاً جوان‌تر‌ها و نیز برنامه‌ریزان فرهنگی باشد، اما مهم‌ترین ویژگی‌ها و شاخصه‌های فرهنگی و اجتماعی شخصیت حاج قاسم این است که او، اهل «اخلاص» بود و تقریباً با اطمینان می‌توان گفت که همه در این مدت، بالاتفاق بر این ویژگی برجسته او صحه گذاشته‌اند. اخلاص که یک آموزه دینی و اخلاقی است، از منظر اجتماعی می‌تواند در جامعه معجزه کند. صداقت و یکرنگی که ترجمه امروزی «اخلاص» است، مانند یک اکسیر برای هم‌افزایی و انسجام جامعه عمل می‌کند و این، الگوی ماندگار شخصیت حاج قاسم برای همه ماست. علاوه بر این شاخصه، حاج قاسم نمونه بارز مطالعه و فهم و معرفت عمیق دینی بود. واقعیت این است که هرکسی با هر سلیقه فکری و سبک زندگی، اگر معرفت دقیق و درستی از مبانی دینی خود و آنچه خداوند از او خواسته نداشته باشد، در زندگی اجتماعی و سیاسی هم قطعاً پایش می‌لنگد و نمی‌تواند خودش و جامعه‌اش را بسازد. به این دو شاخصه «مکتب سلیمانی»، باید مردم‌داری و تواضع در برابر اقشار مختلف مردم و همه آن‌هایی که دلشان برای ایران می‌تپد را هم اضافه کرد که سیدالشهدای مقاومت، الحق و الانصاف نمونه بارز این صفت رفتاری بود و آن را نه از سر تظاهر و تبلیغات – که از آن بی‌نیاز بود – بلکه از سر همان صدق و اخلاصی که اشاره شد و معرفت دینی عمیقش، رعایت می‌کرد و همین هم عامل عزادار شدن یکپارچه مردم در شهادتش شد.

در میان شاخصه‌های اجتماعی و فرهنگی مکتب حاج قاسم، باید مسئولیت‌پذیری و به میدان آمدن برای مردم در بزنگاه‌های خاص را هم اضافه کرد که شاید به‌ظاهر تناسبی با وظایف سازمانی او نداشت، اما داوطلبانه وارد این عرصه‌ها می‌شد؛ نمونه‌اش در سیل ویرانگر فروردین ۹۸ بود که با فراخوان او، یک خروش همگانی برای جهاد خدمت‌رسانی در خوزستان و لرستان و گلستان به وجود آمد و خودش هم‌دست در دست ابومهدی المهندس عزیز، در میان مردم مصیبت‌دیده خوزستان حاضر شده و آرام‌بخش دل آن‌ها شد.
وقتی همین چند شاخصه فرهنگی و اجتماعی مکتب حاج قاسم را نگاه می‌کنیم، متوجه می‌شویم که همین‌ها اگر به‌خوبی مورد دقت و عمل قرار بگیرند، می‌توانند به‌عنوان یک سرمایه تربیتی ارزشمند برای انسجام بیشتر اجتماع و به‌عنوان یک الگوی تربیتی برای نسل امروز و فردا در اختیار مردم و مسئولان جامعه ایرانی قرار بگیرد.