هشتمین کنفرانس روند استانبول؛ اهداف و چالش‌ها

پایگاه رهنما :

هشتمین کنفرانس روند استانبول قلب آسیا دیروز(دوشنبه ) دراستانبول برگزارشد. با توجه به گذشت یک سال از مذاکرات صلح افغانستان واحتمال دست یابی به توافق، هشتمین کنفرانس روند استانبول از اهمیت ویژه ای برای کشورهای شرکت کننده برخوردار است.

کنفرانس قلب آسیا

کنفرانس روند استانبول- قلب آسیا (HOA-IP) به منظور ارائه  پلت فرم و بستری برای بحث در مورد مسائل منطقه ای در سال 2011 تاسیس شد.هدف اصلی آن تشویق همکاری های اقتصادی ، سیاسی و امنیتی بین افغانستان و همسایگان بوِیژه در اموری مانند افراط گرایی، فقر، مواد مخدرو تهدیدات تروریستی است.سه ستون ، محور گفتگوهای این کنفرانس راتشکیل میدهد که عبارتند از مشاوره سیاسی، اقدامات اعتماد ساز و همکاری با سازمانهای منطقه ای .

اعضای کنونی آن متشکل از چهارده کشور عمدتا همسایه افغانستان نظیر ایران ،روسیه ،چین ،هند وترکیه است اما کشورهای ذی نفع فرامنطقه ای نظیر آمریکا، انگلیس، آلمان، استرالیا به عنوان حامی این کنفرانس هر ساله در جلسات آن شرکت میکنند تعداد آنها بیش از20کشوراست. همچنین 13 سازمان مهم مانند سازمان ملل، اتحادیه اروپا، ناتو و اکو به عنوان  سازمانهای حامی هرساله در این کنفرانس حضور میبابند.اولین  نشست «روند استانبول» در نتیجه تلاش‌های ترکیه در سال 2011 به منظور گسترش همکاری‌های منطقه‌ای در قبال افغانستان و با شرکت وزیران امور خارجه  14 کشور در استانبول برگزار شد. به منظور مشارکت بیشتر کشورها و تاثیر مثبت همسایگان افغانستان معمولا هرساله این نشست در یکی ازکشورهای عضو انجام میشود.

اهمیت روند استانبول

منطقه غرب آسیا به دلیل منابع انرژی واهمیت ژئواستراتژیک همیشه محل رقابت قدرت‌های جهانی و منطقه ای بوده است. با این حال شکنندگی کشورهایی نظیرافغانستان، روابط اقتصادی و سیاسی منطقه را دستخوش چالشهایی نموده است. زیرا این شکنندگی به همراه فقر و نبود انسجام سیاسی فضا را برای رشد گروههای رادیکال با ایدئولوژی های افراطی فراهم نموده است. به عنوان نمونه سرچشمه و هسته اولیه گروههای تکفیری عراق و سوریه که به جنگ داخلی در این کشورها منجر شد در افغانستان شکل گرفت و به این کشورها انتقال پیدا کرد.از سوی دیگر سازمانهای جهانی و کنفرانس هایی که اعضای اصلی آن کشورهای همسایه افغانسان نباشند، تاثیر موثری در ایجاد ثبات و امنیت در این کشور واطراف آن ندارد.

از کنفرانس سوم که در آلماتی قرقیزستان برگزارشد، اعضای شرکت کننده  بر تقویت زیرساختهای اقتصادی افغانستان تمرکز بیشتری کردند. به عنوان نمونه در این دور از نشستها،پروژه های انرژی بخصوص تولید و انتقال برق، خطوط راه آهن، توسعه بزرگراهها، استخراج معادن و توسعه صنایع در افغانستان مد نظر قرار گرفت.چین یکی ازاعضای مهم این کنفرانس است که دغدغه های اقتصادی و امنیتی ویژه ای نسبت به افغانستان دارد وتلاش میکند با کمکهای مالی و سرمایه گذاری های اقتصادی و گنجاندن افغانستان در طرح یک کمربند ویک جاده به صورت ریشه ای بستر اقتصادی تولید افراط گرایی در افغانستان را از بین ببرد. بنابراین با موافقت کشورها نشست چهارم درپکن برگزار شدوچین متعهد شد مبلغ 81.43 میلیون دلار به عنوان کمک مالی به افغانستان بپردازد.

در نشست ششم که در «امر تسر» هند برگزار شد، کشورهای شرکت کننده از قطعنامه 1325 شورای امنیت و نقش زنان در صلح و امنیت حمایت کردند. دهلی نو موافقت کرد یک میلیارد دلار کمک مالی بلاعوض به افغانستان بپردازد و سایر کشورها متعهد شدند با حذف موانع غیر تعرفه ای در تجارت به رونق اقتصاد افغانستان کمک کنند. موارد فوق نتایج ملموسی بوده که تاکنون در زمینه اقتصادی از روند استانبول حاصل شده است.

چالشهای روند استانبول

یکی از مهمترین چالشهای کنفرانس (HOA-IP) پس از هفت دور نشست، نبود برنامه مشخص و کاربردی و عدم پایبندی کشورهای عضو به تعهداتشان بوده است. بخش عمده ای از این نشستها به ایراد بیانیه های کلی در پایان نشست اکتفا شده است. کشورهای شرکت کننده از ایجاد یک سازوکار تخصصی برای اجرای برنامه های سازمان ملل برای رفع تبعیض در افغانستان و درمان «عدم تحمل مذهبی» در این کشور بازمانده اند. برخی از اعضای تاثیرگذار مانند هند، پاکستان وچین بر سر نحوه وارد نمودن افغانستان به سیستم تجارت منطقه ای اختلاف نظرهای جدی دارند. سید فاضل محجوب، یکی ازکارشناسان امور افغانستان در مورد نتایج نشستهای روند استانبول معتقد است:«سازمان کشورهای قلب آسیا از زمان ایجاد تاکنون نتوانسته برنامه های خود را عملاً در یکی از کشورهای عضو این سازمان به اجرا در آورد و تمام بیانیه هایی که از طرف این سازمان صادر می شود درحد حرف و نوشته باقی مانده است.»

به دلیل واگرایی های شدید سیاسی در افغانستان کشورهای شرکت کننده تا کنون ترجیح داده اند بر طرح های اقتصادی و کمکهای مالی متمرکز شوند. اما مساله مهم این است که تزریق کمکهای مالی به افغانستان زمانی در فقر زدایی و از بین بردن ریشه های اجتماعی تروریسم و افراطی گری موثر است که گروههای سیاسی در افغانستان بر سریک  چهارچوب قانونی و سیاسی اجماع کامل داشته باشند.در غیر این صورت به دلیل نبود بسترهای سیاسی، این کمکها به رانت و تقویت برخی گروهها و ایجاد تبعیض در بخشهای دیگری از افغانستان منجر میشود. از سوی دیگر با توجه به احتمال توافق نهایی پس از دور نهم مذاکرات افغانستان، هشتمین نشست روند استانبول بیش از سایر نشستها میتواند به همگرایی سیاسی در افغانستان کمک کند. این در حالی است که به دلیل اعلام خروج آمریکا از افغانستان و تمایل طالبان به همکاری های منطقه ای، قدرت مانور کشورهای همسایه افغانستان درحال افزایش است.