سهام عدالت؛ از میزان سود تا فواید آزادسازی

سهام عدالت در واقع سبدی از سهام ۶۰ شرکت متفاوت است که از دولت نهم با هدف «فقرزدایی» و توزیع عادلانه ثروت‌ها و درآمد‌ها بین طبقات متوسط و پایین درآمدی توزیع شد. بر اساس آمار پایگاه رسمی اطلاع‌رسانی سهام عدالت، بیش از ۴۶ میلیون نفر اکنون مشمول سهام عدالت هستند و آن را دارند. ارزش برگه سهام عدالت هر نفر نیز به‌طور اسمی (آنچه در کاغذ نوشته‌شده)، یک‌میلیون تومان بود. البته بر اساس قانون این سهام، از ابتدا قرار بر این بود که دولت در طی ۱۰ سال، از محل درآمد حاصل از سود آن ۶۰ شرکت، این یک میلیون تومان را بگیرد؛ یعنی عملاً افراد دارای سهام عدالت بابت این سهام، چیزی پرداخت نکنند؛ اما در ادامه چه اتفاقی افتاد؟! چه میزان سود از سهام عدالت نصیب سهامداران شد و آینده سهام عدالت چه خواهد شد؟! در این گزارش به پاسخ این پرسش‌ها می‌پردازیم.
جمع سود سهامداران تا کنون؟!
اگر سری به رسانه‌ها بزنید و سود سهام عدالت را جستجو کنید، رقم ۳۲۵ هزار تومان را به‌عنوان سود سهام عدالت مشاهده می‌کنید. مثلاً خبرگزاری تسنیم در این خصوص می‌نویسد: در سال ۱۳۹۶ کسانی که به ارزش یک‌میلیون تومان سهام عدالت داشتند بابت سود سال مالی ۱۳۹۵ معادل ۱۵۰ هزار تومان دریافت کردند. همچنین این خبرگزاری، سود سهام عدالت در سال ۱۳۹۶ را نیز ۱۷۵ هزار تومان اعلام کرده است؛ یعنی جمعاً به ازای سال‌های ۹۵ و ۹۶ باید هر نفر ۳۲۵ هزار تومان دریافت کرده باشد. این در حالی است که اگر شما سهامدار سهام عدالت باشید، می‌دانید که چنین رقمی دریافت نکرده‌اید؛ اما راز این تفاوتِ دریافتیِ شما با آنچه رسانه‌ها می‌گویند چیست؟!
دلیل این تفاوت را باید در میزانِ سهم هر نفر جست‌و‌جو کرد. سودی که رسانه‌ها می‌گویند، برای کسانی است که به ارزش ۱ میلیون تومان، سهام دارند. این در حالی است که هنوز تا زمانی که دولت از محل سود، تمام یک‌میلیون تومانِ سهام عدالت را اخذ کند، زمان باقی است. در سال ۱۳۹۷ دولت اعلام کرد که اگر کسانی مایل هستند سریع‌تر، سهم خود را ازآنچه اکنون هست (تقریباً ۵۰۰ هزار تومان) به یک‌میلیون تومان برسانند، می‌توانند ۵۰۰ هزار تومان باقی‌مانده را به‌حساب دولت واریز کنند. کسانی که این مبلغ را واریز کردند، اکنون ارزش سهمشان ۱ میلیون تومان است و دقیقاً همان مبلغی که خبرگزاری‌ها به‌عنوان سود سال‌های ۹۵ و ۹۶ اعلام کردند را دریافت کرده‌اند. در غیر این صورت، برای سال ۹۵، هر نفر تقریباً ۷۴ هزار تومان و برای سال ۹۶ نیز نفری تقریباً ۸۶ هزار تومان دریافت کرده‌اند؛ یعنی مجموعاً ۱۶۰ هزار تومان.
به نظر می‌رسد با توجه به افزایش سود سالانه سهام عدالت از سال ۶۹ تاکنون و همچنین وجود مطالبات برای ثبت‌نام جدید، آزاد شدنِ سهام عدالت باعث افزایش ارزش این سهام شود. البته میزان آن را شرایط اقتصادی روز تعیین می‌کند.
سود سال ۹۷؟!
ازآنجایی‌که شرکت باید سال مالی را به پایان برساند و در انتهای سال مالی، ترازنامه و صورت‌های مالی‌اش بسته شود تا سودِ هر سهامدار در آن سال مشخص شود، سودِ هرسال معمولاً در سال بعد پرداخت می‌گردد. به همین دلیل در سال ۹۸ می‌باید سودِ سال ۹۷ پرداخت می‌شد؛ اما تا امروز این اتفاق به تأخیر افتاده است. علت این است که، اما سود سال مالی ۱۳۹۷ برخی شرکت‌ها هنوز به‌طور قطعی مشخص نبود؛ چراکه مجامع تعدادی از شرکت‌های مهم که در پرتوی سهام عدالت بودند ازجمله هلدینگ خلیج‌فارس هنوز برگزار نشده بود.
مجمع هلدینگ خلیج‌فارس بالاخره در ۲۹ مهر سال جاری برگزار شد. گفته می‌شود اگر این هلدینگ سود سهام عدالت را حدود ۱۲۰۰ تومان شناسایی کند با توجه به برگزاری مجامع دیگر شرکت‌های سهام عدالتی که برگزار شده، سودی معادل ۲۲۰ تا ۲۳۰ هزار تومان برای مشمولان سهام عدالت که ارزش سهامشان یک‌میلیون تومان است، پیش‌بینی می‌شود. طبعاً این مبلغ برای کسانی که ارزش سهامشان ۵۰۰ هزار تومان است، تقریباً نصف این مقدار می‌شود.
آزادسازی و خریدو‌فروش سهام
اکنون خریدوفروش سهام عدالت ممکن نیست؛ یعنی مثلاً اگر کسی خواست، سهام خود را بفروشد، نمی‌تواند یا اگر خواست سهام عدالت بیشتری بخرد، این امکان برایش وجود ندارد. پیش‌تر علیرضا صالح –رئیس‌کل سازمان خصوصی‌سازی- در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، در مورد آزادسازی سهام عدالت گفت: برای آزادسازی سهام عدالت یک لایحه در مجلس در حال بررسی و تصویب است که اگر به تصویب نهایی برسد و تبدیل به قانون شود، آزادسازی انجام می‌شود. این لایحه ۱۸ آبان ماه به‌طور رسمی نیز منتشرشده و در اختیار عموم قرارگرفته است.
در ماده ۱۰ این مصوبه، شورای عالی اجرای سیاست‌های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی مجاز شده حداقل ۲ سال پس از اجرای کامل احکام مذکور این قانون و به تشخیص دوسوم اعضای شورا، فروش سهام و اوراق بهادار موجود در سبد خانوار را به‌صورت تدریجی و در بازه زمانی حداقل سه‌ساله آزاد کند. همچنین بر اساس ماده ۱۲ مصوبه مجلس، شرکت‌های تعاونی شهرستانی سهام عدالت، شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی سهام عدالت و کانون شرکت‌های سرمایه‌گذاری سهام عدالت با ابلاغ این قانون منحل می‌شوند. فولادگر -رئیس کمیسیون ویژه حمایت از تولید و اصل ۴۴- نیز در گفت‌و‌گو با فارس ۴ روش مختلف برای واگذاری سهام ذکر کرده است.
آینده‌ی سهام عدالت
به‌طور مثال، یکی از روش‌های واگذاری پنج‌ساله است که طی آن، در ۲ سال نخست فقط سهام را می‌توان با سهام خریدوفروش کرد و در سه سال بعدی کلاً قابل معامله خواهد بود. فولادگر در خصوص افرادی که طالب ثبت‌نام در سهام عدالت هستند نیز گفت: برای آن‌هایی که این سهام را در اختیار دارند، چندین بار مهلت برای ثبت‌نام در سامانه سهام عدالت گذاشته‌ایم، اما برای ثبت‌نام افراد جدید که بخواهند سهام عدالت دریافت کنند، باید شورای عالی اصل ۴۴ تصمیم بگیرد. درمجموع به نظر می‌رسد با توجه به افزایش سود سالانه‌ی سهام عدالت از سال ۹۶ تاکنون و همچنین وجود مطالبات برای ثبت‌نام جدید، آزاد شدنِ سهام عدالت باعث افزایش ارزش این سهام شود. البته میزان آن را شرایط اقتصادی روز تعیین می‌کند.