کارنامه عرفات؛ از مبارزه چریکی تا رهبری سیاسی

پایگاه رهنما:

در هفته گذشته پانزدهمین سالگرد مرگ بحث برانگیز یاسر عرفات رهبر و بنیانگذار تشکیلات خودگردان فلسطینی سپری شد. او را می‌توان یکی از مهمترین شخصیت‌های فلسطینی به شمار آورد که اقداماتش تأثیرات مهمی بر وضعیت فلسطینیان پس از خود داشته است.

زندگی عرفات در یک قاب

محمد عبدالرحمان معروف به یاسر عرفات با کنیه ابوعمار در 24 آگوست 1929 در قاهره ازوالدینی فلسطینی به دنیا آمد. در چهار سالگی مادرش را به خاطر بیماری کلیوی از دست داد .او اطلاعات زیادی از دوران کودکی و نوجوانی اش منتشر نکرده است.پدرش تاجر بود و تا هشت سالگی نزد خواهر بزرگترش زندگی کرد.در دانشگاه ملک فواد اول(قاهره )در رشته مهندسی عمران تحصیل کرد.در دانشگاه به  ایده های ناسیونالیستی و ضد صهیونیستی گرایش پیدا کرد. در طول جنگ اعراب و اسرائیل در سال 1948 درکنار اخوان المسلمین علیه اسرائیلی ها جنگید.پس از بازگشت به قاهره به عنوان رئیس اتحادیه عمومی دانشجویان فلسطینی فعالیت کرد.در طول دوران تحصیل دانشجویان یهودی را به مباحثه و مناظره دعوت میکرد. در این سالها و سالهای قبل از آن او به صورت جدی آرای  یهودیان و تئودور هرتزل را مطالعه میکرد، پس از  انتقاد شدید پدرش او دلیل این کار را آشنایی با تفکرات یهودیان اعلام کرد.

وی نخستین رهبر جهان عرب بود که پس از پیروزی انقلاب اسلامی به ایران سفر کرد و از انقلاب ایران به عنوان یک پیروزى بزرگ برای فلسطین نام برد.

عرفات تمایلی به ازدواج نشان نمی داد و دلیل آنرا تمرکز بر مبارزات فلسطینیان میدانست، با این حال در سن61سالگی با «سهی الطویل» ازدواج کردکه 34 سال از او کوچکتر بود ، حاصل این ازدواج  یک دختر بود.

فعالیت‌های سیاسی

در جریان بروز بحران کانال سوئز عرفات به عنوان نیروهای چریکی میجنگید در پایان بحران و استقرار نیروهای سازمان ملل ، او از کشورهای کانادا و عربستان درخواست ویزا کرد که به آن موافقت نشد.بنابراین به کویت رفت و درآنجا با دوتن از فلسطینیان عضو اخوان المسلمین آشنا شد.این دو نفر صلاح خلف(ابو ایاد) و خلیل الوزیر(ابوجهاد) بودند که به کمک همین دو تن جنبش فتح را درسال 1959 تاسیس کرد. ایده اصلی و بنیادین جنبش فتح و آزاد سازی فلسطین توسط فلسطینیان بود و گرایشهای ناسیونالیستی داشت. بنابراین در ابتدا عرفات از دریافت کمک توسط کشورهای عربی برای جنبش فتح خودداری میکرد.

جنبش فتح در میان آوارگان فلسطینی محبوبیت زیادی پیدا کرد و بسیاری از منابع مالی آن توسط فلسطینیان ثروتمند و تجار فلسطینی سایرکشورها تامین میشد.در سال 1964 در نشست اسکندریه  اتحادیه عرب، تصمیم به ایجاد ارتش آزادی  بخش  و سازمان آزادی بخش فلسطین گرفته شد. این تصمیم پس از آن گرفته شد که از دو سال پیش عرفات توانسته بود در سوریه 300 عضو در جنبش فتح جذب کند.

ارتش آزادیبخش در ابتدا متشکل از سه تیپ در اردن، سوریه و عراق بود. در سال 1967 فتح نیز شروع به انجام عملیاتهایی علیه اسرائیل نمود. جنبش فتح به توصیه جمال عبدالناصر با سایر گروههای کوچک فلسطینی حول ساف متمرکز شدند. نگرانی اسرائیل از قدرت‌گیری فتح باعث شدتاارتش این رژیم  در سال 1968 با گذشتن از رود اردن به روستای کرامه که یکی ازمقرهای  اصلی گروه بود حمله کند. پس از درگیری شدید و کشته شدن تعداد زیادی از طرفین به خصوص 30 سرباز اسرائیلی ، ارتش این رژیم ناچار به عقب نشینی شد.

نبرد کرامه اوج اعتبار یاسر عرفات و جنبش فتح بود . این اولین بار بود که فلسطینیان پس از 20 سال بر ارتش اسرائیل پیروز شدند و از طرف دیگر کشورهای عربی که پس از شکست سال 1967 احساس تحقیر کرده بودند از این نبرد احساس غرور میکردند. درجنگ اول لبنان که رژیم صهونیستی در سال 1982 به لبنان حمله کرد، عرفات به‌عنوان فرمانده کل نیروهای مشترک گروه‌های انقلابی فلسطین و جنبش ملی لبنان در کنار سایر گروههای جهادی با ارتش اسرائیل جنگید.

عرفات از جوانی  به سخنرانی های پرشور علیه اسرائیل معروف بود ، در سال 1974 به‌نمایندگی از مردم  فلسطین در مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک سخنرانی کرد. پس از حادثه مشکوک زیر گرفتن چهار فلسطینی درنزدیکی پاسگاه «ارز» انتفاضه اول در دسامبر 1987 شروع شد. عرفات و رهبران فتح ، حماس و جهاداسلامی  به همراه مردم فلسطین در این زمان به صورت متحد با ارتش اسرائیل درگیر شدند.

پس از این سالها تغییر جهت عرفات کم کم مشهود شد. پس از اعلام استقلال فلسطین در الجزایر در تاریخ 15 نوامبر سال 1988، عرفات طرح صلح فلسطینی برای تحقق صلح عادلانه در خاورمیانه را مطرح کرد. در همین سال عرفات تروریسم درهمه اشکال آنرا مورد انتقاد قرار داد و به صورت تلویحی قطعنامه 242 شورای امنیت را پذیرفت . این مواضع زمینه ای برای سازش اسلو بین عرفات و«اسحاق رابین » نخست وزیر اسرائیل در سال 1993  شد  .در ژانویه سال 1996 یاسر عرفات در انتخابات سراسری فلسطین به‌عنوان رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین انتخاب شد .پس از شکست مذاکرات کمپ دیوید در سال 2000 انتفاضه الاقصی درسپتامبر 2000 شروع شد. نظامیان اسرائیل عرفات را به‌بهانه رهبری انتفاضه در مقر خود محاصره کردند . در زمان حصرش توسط اسرائیل دررام الله در سال 2004 توسط غذای مسموم یا خمیر دندان مسموم درگذشت .

کارنامه عرفات

تا زمانی که یاسر عرفات ،مردم و آوارگان فلسطینی را مبنا و هسته اصلی مبارزات و فعالیتهای سیاسی و نظامی علیه اسرائیل در نظر میگرفت کمتر دچار تشطط فکری و اتخاذ سیاستهای نامنسجم میشد. با ترور خلیل الوزیر در سال 1988 و صلاح الخلف در سال 1991 که از موسسین فتح و بعدا دررده های بالای سازمان آزادیبخش فلسطین بودند، عرفات در تصمیم گیری های سیاسی دچارضعف در  آینده‌نگری شد.

توافق اسلو در حالی امضا شد که دو یار دیرین در کنار عرفات نبودند. از سوی دیگر عرفات موجودیت سازمان آزادیبخش فلسطین را وابسته به سران کشورهای عرب میدانست که از سال 1964 کمکهای رسمی این کشورها مداوم به سوی این سازمان سرازیر میشد. بنابراین با تغییر رویه کشورهای عربی موضع گیری های یاسر عرفات نیز دچار تغییر می شد.

عرفات در دهه پایانی عمر خود ملغمه ای از سیاستهای متناقض بود از یک سو هویت او با جنگ و مبارزه گره خورده بود والگوی بسیاری از جنگهای چریکی فلسطینیان بود از سوی دیگر ضعف او در متوازن نمودن خواسته های کشورهای عربی با سیاستهایی که سازمان آزادیبخش و جنبش فتح و گروه‌های جهادی دنبال می‌کردند باعث شد تا در دهه پایانی عمر خود الگویی برای تفکر سازش باشد.

عرفات شرایط روی کارآمدن اسحاق رابین را قبل از توافق اسلو در نظر نگرفت. اسحاق رابین توسط گروههای چپ و میانه روی کار آمد در حالی که بیشتر عمر این رژیم در انحصار گروههای راست افراطی بوده و این یکی از دلایل مهم عدم تعهد این رژیم به پیمان اسلو در سالهای بعد بود. اگر چه سرسختی او در دفاع از حقوق فلسطینیان در مذاکرات کمپ دیوید، نشان از تلاش او برای استفاده از تجریه شکست توافق اسلو داشت، اما در نهایت این سایر گروههای فلسطینی نظیر حماس بودند که دوباره الگوی سیاسی را از سازش به الگوی مبارزه و مقاومت مسلحانه تغییر داده و توانستند سد راه توسعه طلبی های رژیم صهیونیستی قرار بگیرند و افسانه شکست ناپذیری این رژیم را یکسره باطل کنند.