رونمایی از برنامه‌های امنیتی و دفاعی جدید در هجدهمین نشست شانگهای

پایگاه رهنما:

هجدهمین نشست نخست وزیران و معاونان روسای جمهور دولت‌های کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای (SCO) در شهر تاشکند پایتخت ازبکستان برگزار شد.

موضوع مبارزه با تروریسم یکی از مهم ترین مواردی بود که توسط سران شرکت کننده در این نشست ۲ روزه مورد بحث و تأکید قرار گرفت.

سازمان همکاری‌های شانگهای – Shanghai Cooperation Organization – (SCO)، سازمانی میان‌دولتی است که در سال 2001 توسط کشورهای چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان برای همکاری‌های چندجانبه امنیتی، اقتصادی و فرهنگی پایه‌گذاری شد و پس از آن در سال های بعد، ایران، مغولستان، پاکستان، هند، افغانستان و بلاروس به عنوان عضو ناظر به این سازمان پیوستند.

از سوی دیگر عضویت هندوستان و پاکستان به عنوان عضو اصلی سازمان همکاری شانگهای که در سال 2015 مورد تایید قرار گرفت، در سال 2017 در اجلاس سران کشورهای عضو این سازمان در کشور قزاقستان به تصویب رسید.

رونمایی از برنامه‌های امنیتی و دفاعی جدید در هجدهمین نشست شانگهای​

پس از اتمام نشست سازمان همکاری شانگهای کشورهای عضو این سازمان 14 سند همکاری امضا کردند.

گفته شده این اسناد به امضا رسیده در زمینه های همکاری‌های بانکی و مالی،تجارت و سرمایه گذاری حمل و نقل و لجستیک، صنعت، کشاورزی، انرژی، گمرک، نوآوری، فن آوری‌های اطلاع رسانی، همکاری‌های بین منطقه‌ای، گردشگری، اکولوژیکی و آموزش می‌باشند.

نخست وزیران همچنین برنامه مراکز اقتصادی تحلیلی سازمان همکاری شانگهای را تصویب کردند که بر اساس آن در تمام کشورهای عضو سازمان از این مراکز ایجاد خواهد شد.همچنین نظریه همکاری‌های متقابل سازمان‌های ریلی کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای و تصمیم در مورد تنظیم قرارداد بین کشورهای سازمان همکاری شانگهای در خصوص شکل‌گیری سیستم مدیریت جابجایی کالا تصویب شد. 

نخست وزیران کشورهای سازمان همکاری شانگهای برنامه توسعه رفاه اکولوژی شهرهای سازمان همکاری شانگهای و تصمیمی در مورد همکاری های متقابل در زمینه تجارت خدمات بین کشورهای سازمان همکاری شانگهای را تصویب کردند. 

در واقع نشست روسای دولت سازمان همکاری شانگهای در حالی پایان یافت که ورژن جدیدی از برنامه‌های این سازمان برای همکاری‌های اقتصادی و تجاری چندجانبه از سوی این سازمان ارائه شد. همچنین مذاکراتی در خصوص توسعه همکاری‌ها در زمینه ترانزیت و لجستیک، با تاکید بر طرح کمربند و جاده صورت گرفت.

همچنین در کنار این محورهای اقتصادی، نشست دیگری که در حاشیه نشست تاشکند برگزار شد، جلسه گروه کاری وزرای دفاع سازمان همکاری شانگهای بود. در این نشست ضمن تبادل نظر جهت مقابله با تهدیدات مشترک، طرفین پیرامون برگزاری یک رزمایش مشترک در زمینه مبارزه با تروریسم و استقرار صلح به توافق رسیدند. به گفته فرمانده ستاد کل نیروهای مسلح قرقیزستان، ضمن اشاره به اصلاحات صورت گرفته در پروتکل رزمایش‌های مشترک نظامی در نشست سال 2019 بیشکک، اظهار داشت این رزمایش مشترک قرار است در سال 2020 و در کشور روسیه برگزار شود. به گفته وی اعمال این اصلاحات به هند و پاکستان و دیگر اعضای کامل سازمان اجازه می‌دهد که در رزمایش‌های مشترک حاضر شوند.

حضور پررنگ ایران درهجدهمین نشست شانگهای

معاون اول رئیس‌جمهوری ایران که به منظور شرکت در هجدهمین اجلاس نخست‌وزیران سازمان همکاری شانگهای، به تاشکند پایتخت ازبکستان رفت، در بدو ورود به فرودگاه این شهر، از سوی عزیز عبدالحکیم‌‌اف معاون نخست‌وزیر ازبکستان، قائم مقام وزارت امور خارجه ازبکستان، شهردار تاشکند و سفیر جمهوری اسلامی ایران در ازبکستان مورد استقبال قرار گرفت.

اسحاق جهانگیری در جمع خبرنگاران با بیان اینکه سازمان همکاری شانگهای یکی از مهم‌ترین سازمان‌هایی است که در آسیا شکل گرفته، گفت: جمهوری اسلامی ایران نیز علاقه‌مند است به عضو اصلی سازمان تبدیل شود، او تاکید کرد: سازمان همکاری شانگهای از ظرفیت بسیار بزرگی برای همکاری‌های اقتصادی، سیاسی و امنیتی برخوردار است و کشورهای عضو این سازمان می‌توانند با اتکا به این ظرفیت‌ها، همکاری‌های فی‌مابین را گسترش دهند.جهانگیری با تاکید بر اینکه حل مسائل بین‌المللی و مدیریت جهانی از طریق چندجانبه‌گرایی امری شدنی است، تصریح کرد: در مقابل یکجانبه‌گرایی که امروز دولت آمریکا منادی آن است، می‌توانیم با تقویت سازمان‌های منطقه‌ای، چندجانبه‌گرایی را در پیش بگیریم و چندجانبه‌گرایی رویکردی است که دنیا باید آن را در پیش بگیرد.

به گفته کارشناسان، حضور معاون اول رئیس جمهوری ایران در این اجلاس، فرصت دوباره ای برای  تبیین دیدگاه‌ها و مواضع جمهوری اسلامی ایران در خصوص مهمترین مسائل منطقه ای و بین المللی و ضرورت تقویت همکاری‌های کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای فراهم کرد.

حواشی حضور کشورهای آسیایی در نشست شانگهای

لی کی‌کیانگ، رئیس شورای دولتی جمهوری خلق چین اصلی‌ترین مهمان نشست تاشکند بود. وی در بدو ورود به ازبکستان، با شوکت میرضیایف، رئیس‌جمهور این کشور دیدار کرده و بر مشارکت راهبردی میان تاشکند و پکن تاکید کرد. توسعه مبادلات تجاری، پروژه‌های مشترک و تقویت همکاری‌ها در چارچوب طرح کمربند و جاده از اصلی‌ترین محورهای دیدار کیانگ و میرضیایف بود.

دیمیتری مدودف، نخست‌وزیر فدراسیون روسیه و رئیس‌جمهور سابق این کشور، مهمان دیگر نشست تاشکند بود. وی نیز در آغاز ورودش به ازبکستان با میرضیایف دیدار کرده و مجددا بر توسعه مناسبات دو و چندجانبه میان روسیه و ازبکستان تاکید کرد. نکته جالب توجه، تاکید مدودف بر توسعه همکاری‌های ازبکستان و روسیه به منظور مقابله با تهدیدات منطقه‌ای و بین‌المللی در چارچوب سازمان همکاری شانگهای بود. این در حالی است که پیش از این گمانه‌زنی‌هایی مبنی بر بازگشت احتمالی ازبکستان به سازمان پیمان امنیت دسته‌جمعی مطرح شده بود.

هندوستان اما با ارسال راجنات سینگ، وزیر دفاع این کشور پرحاشیه‌ترین حضور را در این نشست رقم زد. این موضوع باعث شد تا در فرودگاه بین‌المللی تاشکند، ژنرال عزیزبیک اکرام‌اف، معاون وزیر دفاع ازبکستان به استقبال وی برود. پیش‌تر نیز وزارت امور خارجه هند حضور سینگ را به جای نارندرا مودی، در نشست شانگهای اعلام کرده بود. با این حال، علی‌رغم آن که در بیانیه مذکور ذکر شده بود که وزیر دفاع هند چند دیدار دوجانبه در حاشیه این نشست نیز خواهد داشت، اما رسانه‌های ازبکستان همچنان خبری از این دیدارها منتشر نکرده‌اند. به نظر می‌رسد انجام شماری از مذاکرات دفاعی و نظامی دوجانبه میان هند و ازبکستان از جمله اهداف اصلی حضور سینگ در تاشکند به جای مودی باشد.

در همین حال بر اساس اعلام رسانه‌ها، از پاکستان ظهور احمد، نماینده و هماهنگ‌کننده دولتی این کشور در سازمان همکاری شانگهای برای حضور در این نشست، به تاشکند سفر کرده است.

از قرقیزستان، محمدکالی ابوالقاضی‌اف، نخست‌وزیر این کشور برای حضور در این نشست راهی تاشکند شده بود. وی نیز ضمن حضور و سخنرانی در این نشست، در حاشیه نیز دیدارهای دوجانبه‌ای را ترتیب داد. در جریان سخنرانی‌اش در نشست مذکور، وی به نمایندگی از قرقیزستان پیشنهاد ایجاد ساختار ویژه مبارزه با جرایم اقتصادی در سازمان همکاری شانگهای را مطرح کرد. به گفته وی این جرائم ماهیت فراملی داشته و در ارتباط نزدیک با دیگر مسائل امنیتی نظیر قاچاق مواد مخدر به حساب می‌آیند. وی در این نشست همچنین با شوکت میرضیایف، رئیس‌جمهور ازبکستان نیز دیدار کرد. مهم‌ترین محور مطرح شده در این نشست، مساله اختلافات مرزی و فرایند علامت‌گذاری مرزها میان دو کشور بود. وی همچنین دیداری با عبدالله عبدالله، رئیس اجرایی دولت افغانستان داشت. در این دیدار نیز وی ضمن ابراز خرسندی قرقیزستان از برگزاری انتخابات اخیر در افغانستان، بر ضرورت توسعه روابط با افغانستان با اشاره به حضور افغانستان در نشست اخیر کشورهای آسیای مرکزی و ایالات متحده آمریکا تاکید کرد.

از دیگر جمهوری‌های آسیای مرکزی نیز نخست‌وزیران کشورها در این نشست حاضر شدند. از تاجیکستان قاهر رسول‌زاده، نخست‌وزیر این کشور در تاشکند حاضر شد. از قزاقستان نیز عسکر مامین، نخست‌وزیر این کشور به ازبکستان سفر کرد و دیداری دوجانبه نیز با شوکت میرضیایف ترتیب داد. در دیدار مذکور، زمینه‌های توسعه روابط دوجانبه با توجه به افزایش 25 درصدی مبادلات تجاری دو کشور در 9 ماه نخست سال 2019، مورد تاکید قرار گرفت.

نکته جالب توجه دیگر در خصوص حضور کشورهای آسیای مرکزی در نشست تاشکند، حضور نماینده ویژه ترکمنستان است. در این راستا، رشید مرداف، وزیر امور خارجه و معاون رئیس کابینه وزرای ترکمنستان به تاشکند سفر کرده و دیداری را نیز با میرضیایف ترتیب داد.

این در حالی است که ترکمنستان علاوه بر این که عضو سازمان همکاری شانگهای نیست، بلکه همچون ایران، بلاروس، افغانستان و مغولستان عضو ناظر نیز نبوده و حتی به عنوان شریک گفت‌و‌گو (دیالوگ پارتنر) همچون کشورهای ارمنستان، آذربایجان، کامبوج، نپال، سریلانکا و ترکیه نیز در شانگهای حضور ندارد. حضور ترکمنستان در شانگهای در کنار 3 سازمان بین‌المللی آ‌سه‌آن، سازمان ملل متحد و کشورهای مستقل مشترک‌المنافع، به عنوان مهمان می‌باشد. این موضوع به دلیل اصل بی‌طرفی در سیاست خارجی ترکمنستان است که در سازمان ملل متحد نیز به ثبت رسیده است.

با این حال شاهد آن هستیم که ترکمنستان در سطح عالی‌رتبه در این نشست حاضر شده است. این موضوع می‌تواند حاکی از اهمیت نشست تاشکند در تعاملات امنیتی منطقه‌ای باشد. این در حالی است که میرضیایف چند روز پیش به صورت تلفنی نیز با قربانقلی بردی‌محمداف گفت‌و‌گو کرده بود.

اهمیت سازمان شانگهای

سازمان  شانگهای نقطه مقابل یکجانبه‌گرایی و تهدیداتی است که متوجه کشورهای منطقه است. این سازمان برای مقابله با ناتو است و علت اصلی شکل گیری آن مقابله با مداخله احتمالی آمریکا در کشورهای بزرگی چون چین و روسیه یا ایجاد درگیری نظامی در منطقه است.

ازجنبه ی دیگر، سازمان شانگهای بعنوان تشکلی قدرتمند در حوزه روابط منطقه ای توانسته است الگویی  مبتنی بر «مشارکت جامع راهبردی» ایجاد کند.

در این چارچوب گسترش همکار‌های اقتصادی به‌ویژه در بخش انرژی، از دیگر اهداف مهم  سازمان همکاری‌های شانگهای به شمار می‌رود؛ آنچه بر اهمیت اهداف و برنامه‌های این سازمان در یکدهه اخیر افزوده، تحولاتی است که در  فضای ژئوپلیتیک اوراسیا و مناطق پیرامونی آن روی داده است.

مسایلی همچون گسترش فعالیت گروه‌های افراطی و تروریستی در غرب آسیا و ضرورت های توسعه اقتصادی و امنیت انرژی، موجب توجه بیشتر به کارکردهای سازمان همکاری شانگهای شده است.