۵ پیام روشن توافق ۱۳ ماده‌ای واشنگتن- آنکارا

پس از حدود یک هفته از شروع تجاوز ترکیه به شمال سوریه، سرانجام آمریکا به‌نوعی برای دلجویی از کرد‌های سوریه که پیش‌تر به آن‌ها خیانت کرده بود، توافقی ۱۲۰ ساعته با ترکیه در مورد توقف حملات به شمال سوریه امضا کرد. طبق این توافق، هر دو طرف حداقل در حد اعلام موضع زبانی بار دیگر بر تعهد خود به حفظ وحدت سیاسی و تمامیت ارضی سوریه تأکید کردند و دو طرف توافق کردند وجود یک منطقه امن همچنان برای رفع نگرانی‌های امنیتی ترکیه، شامل جمع‌آوری مجدد سلاح‌های سنگین ی. پ. گ. و از کاراندازی استحکامات و دیگر مواضع رزمی آن‌ها حائز اهمیت است. در جریان مذاکرات در روز جمعه مقرر شد طی آتش‌بس پنج‌روزه، نیرو‌های کرد به میزان ۳۰ کیلومتر از مرز سوریه و ترکیه عقب‌نشینی کنند. ترکیه متعهد شد که برای امکان‌پذیر کردن عقب‌نشینی ی. پ. گ. از منطقه امن ظرف مدت ۱۲۰ ساعت، عملیات «چشمه صلح» را موقتاً متوقف کند و در مقابل، آمریکا قبول کرد در زمان توقف عملیات چشمه صلح دنبال اعمال تحریم‌های بیشتر ذیلِ فرمان اجرایی مورخ ۱۴ اکتبر ۲۰۱۹ علیه ترکیه نباشد.
توافق آمریکا و ترکیه بسیار مبهم بوده و همین مسئله باعث شده تا کارشناسان با دیده شک و تردید نسبت به آن بنگرند. چراکه آمریکا پیش‌ از این با چراغ سبز خود مقدمات حمله ترکیه به سوریه را فراهم کرد و اکنون ترامپ تحت‌فشار‌های داخلی سعی کرده تا نسبت به خیانتی که نسبت هم‌پیمانان خود یعنی کرد‌های سوریه روا داشته، اندکی در مسیر جبران برآید. نکته جالب این است که این توافق پس‌ از آن حاصل شد که ارتش سوریه در یک توافق بزرگ با کرد‌ها به سمت استان‌های شمالی کشور حرکت و در این مسیر وارد شهر‌هایی مانند منبج و حومه الرقه نیز شد. در واقع ارتش سوریه با اقدام خود ضربه بزرگی به رؤیای اردوغان برای پیشروی در شمال سوریه وارد کرد. توافق ترکیه و آمریکا در مورد شمال سوریه حاوی نکات و پیام‌های مهمی است:

۱. واشنگتن می‌خواهد با این توافق، روند مذاکرات آستانه را تحت تأثیر قرار دهد. تاکنون سه کشور روسیه، ترکیه و ایران، ۱۳ نشست در آستانه در مورد سوریه برگزار و در مورد پایان دادن به تروریسم، حفظ یکپارچگی و تمامیت ارضی سوریه و آغاز روند سیاسی در این کشور توافق کرده‌اند. نکته مهم این بوده که آمریکا در این روند هیچ جایگاهی نداشته و خارج از معادلات قرار داده‌شده است. اکنون آمریکا سعی دارد با این توافق جداگانه با ترکیه به‌نوعی نشست‌های آستانه را تحت تاثیر قرار دهد.
۲. به نظر می‌رسد آمریکا از ترس اثر‌گذاری روسیه بر مسائل شمال سوریه به شکلی پیش‌دستانه کوشید تا قبل از سفر ۲۲ نوامبر اردوغان به روسیه، ماجرا را به نفع خود و به اسم آمریکا خاتمه دهد.
۳. متن توافقنامۀ ۱۳ ماده‌ای بین آمریکا و ترکیه در مورد شمال شرق سوریه در واقع معنایی جز این ندارد که هر دو کشور، خواهان ایجاد منطقه‌ای امن در نوار مرزی شمال سوریه تحتِ کنترل دولت اردوغان هستند. اردوغان ظاهراً می‌خواست با توسل به‌زور این منطقه را ایجاد کند، اما آمریکایی‌ها او را متقاعد کردند که با دادن مهلتی پنج‌روزه برای عقب‌نشینی نیرو‌های مسلح کُرد از نوار شمالی، آن را بدون توسل به جنگ گسترده ایجاد کند.
۴. این توافق به معنای این است که هم ترکیه و هم آمریکا در حال اجرایی کردن توطئه‌ای با نام ایجاد منطقه امن هستند. این منطقه امن پیش‌ازاین نیز بار‌ها مطرح‌شده، اما آنکارا هیچ‌گاه توان اجرایی کردن آن را نداشته است. در دیدار مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) با بشار اسد رئیس‌جمهور سوریه در سال گذشته، رهبر معظم انقلاب نسبت به توطئه جدید آمریکا و ترکیه مبنی بر ایجاد منطقه امن به رئیس‌جمهور سوریه هشدار داد. منطقه امن مدنظر اردوغان به‌عنوان ابزار فشاری برعلیه دمشق خواهد بود. این توطئه نیز یک طرح مشترک بین آمریکا و ترکیه است.
۵. بر اساس توافق صورت گرفته، بازنده اصلی کرد‌ها هستند. ازیک‌طرف ترکیه می‌خواهد آن‌ها را تا عمق ۳۲ کیلومتری عقب براند و از سوی دیگر تجهیزات خود را در ازای آتش‌بس واگذار کنند. پس آمریکا به‌مانند بار‌های قبل از کارتِ کرد‌ها برای رسیدن به اهداف خود استفاده کرد و در این میان کرد‌ها بدون هیچ‌گونه امتیازی متحمل خسارت‌های فراوان شدند؛ بنابراین می‌توان گفت؛ توافق ۱۳ بندی ترکیه و آمریکا در مورد شمال سوریه به معنای آغاز یک توطئه خطرناک دیگر علیه دمشق است. در واقع ترکیه سعی دارد با بهانه ایجاد منطقه امن، بخشی از خاک سوریه را اشغال کند. «بثینه شعبان» مشاور سیاسی و رسانه‌ای بشار اسد رئیس‌جمهور سوریه در مورد طرح آتش‌بس و توقف حمله نظامی ترکیه در شمال سوریه اعلام کرد: «طرح آمریکایی- ترکیه‌ای مبهم است. اصطلاح «منطقه امن» درست نیست باید با این شرایط منطقه اشغالی را به کار ببرند. همه دنیا مخالف حمله نظامی ترکیه به شمال سوریه بود. اردوغان مردی خطرناک و تجاوزگر است و باید با او مقابله کنیم. اردوغان یک تجاوزگر است که به منطقه ما تجاوز کرده است. اگر کمک ترکیه نبود این‌همه تروریست به سوریه نمی‌آمدند.» از سوی دیگر و برخلاف توافق آتش‌بس حاصل‌شده میان آنکارا و واشنگتن، «رجب طیب اردوغان» رئیس‌جمهور ترکیه تأکید کرده نظامیان کشورش مناطق «الرقه» و «الحسکه» در شمال شرق سوریه را ترک نخواهند کرد. با توجه به این مسائل، این توافق یک توافق یک‌سویه و بر اساس منافع ترکیه بوده که آمریکا نیز برحسب منافع خود از آن بهره‌برداری خواهد کرد. ایجاد منطقه امن در شمال سوریه نام عوام‌فریبانه‌ای برای اشغال خاک سوریه است و دمشق باید با این توطئه نیز مقابله کند.