اما و اگرهای صلح طالبان و آمریکا

نهمین دور از گفتگو‌های گروه تروریستی طالبان و آمریکا در حالی به پایان رسید که دو طرف در حال نهایی کردن توافقی هستند که ضمن برقراری صلح میان یکدیگر، زمینه را جهت آغاز مذاکرات میان دولت افغانستان و طالبان فراهم کند. زلمای خلیل‌زاد فرستاده رئیس‌جمهور آمریکا در امور افغانستان، اعلام کرده توافق بر سر اصول، حاصل شده است. به نظر می‌رسد دو طرف همچنان بر سر کیفیت خروج نیرو‌های آمریکایی از افغانستان، نحوه آغاز مذاکرات صلح میان دولت افغانستان و طالبان اختلاف‌نظر دارند.
جزئیات توافق بین طالبان و آمریکا
۱۸ سال از حمله و حضور نظامی آمریکا در افغانستان می‌گذرد. از سال ۲۰۰۱ تاکنون ۲۲۹۱ سرباز آمریکایی در افغانستان کشته شدند. ضمن اینکه ۲۰ هزار نظامی آمریکا در درگیری‌ها مجروح شدند. تا سال ۲۰۱۰ آمریکا بیشتر از ۱۰۰ هزار نیروی نظامی در افغانستان داشت، اما به‌تدریج به‌ویژه در دوره ریاست جمهوری «باراک اوباما» از تعداد آن‌ها کاسته شد. بااین‌حال، تعداد تلفات غیرنظامی در این دوره طولانی بسیار فراتر از این آمار است. بنا بر آمار سازمان ملل متحد، خشونت‌ها تنها در شش‌ماهه نخست سال ۲۰۱۹ بیش از ۳۸۰۰ کشته و زخمی برجای گذاشت که بیشتر از ۱۲۰۰ نفر از آن‌ها کودک بودند. گفته می‌شود اکنون نزدیک به ۱۴ هزار نظامی آمریکایی در افغانستان حضور دارند و ۱۷ هزار خارجی دیگر هم در چارچوب مأموریت ناتو در این کشور مشغول به فعالیت هستند. گروه طالبان مهم‌ترین مشکل در راه دستیابی به توافق را حضور نیرو‌های آمریکا در افغانستان اعلام کرده بود. در طرف مقابل، واشنگتن هم ناامنی در این کشور در کنار هراس از قدرت گرفتن القاعده و داعش در افغانستان را مهم‌ترین دل‌مشغولی خود بیان داشت. البته آمریکا به بهانه‌های مختلف همچنان سعی دارد حضور نظامی خود را در افغانستان ادامه دهد. پیش‌ازاین، کارشناسان پیش‌بینی می‌کردند توافق صلح میان آمریکا و طالبان تا قبل از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در افغانستان (حدود دو ماه دیگر) به نتیجه برسد. تحلیلگران ابراز امیدواری می‌کنند اکنون پس از دستیابی به توافق اولیه صلح، زمان برای انجام گفت‌وگو‌های بین الافغانی و مشارکت دولت مرکزی در فرایند صلح فرارسیده است. روزنامه آمریکایی «وال‌استریت ژورنال» از طریق یک دیپلمات آمریکایی جزئیاتی را از توافق منتشر ساخت که بر اساس آن کاخ سفید در یک برنامه زمانی دوساله نیرو‌های نظامی خود را از افغانستان خارج می‌کند. طبق گزارش این روزنامه، طالبان، اما مخالف این برنامه زمانی است و تأکید می‌کند خروج نیرو‌ها باید تا یک سال به سرانجام برسد. اختلاف‌نظر دیگر به حمایت‌های نظامی آمریکا از افغانستان پس از امضای توافق و خروج نیرو‌ها مربوط می‌شود. بر اساس این توافق، ۵۰۰۰ نیروی آمریکایی باید از افغانستان خارج شوند و پنج پایگاه بسته شود، این مسئله در ازای تضمین‌هایی است که افغانستان دیگر نباید به‌عنوان پایگاهی برای حملات شبه‌نظامیان علیه آمریکا استفاده شود؛ این توافق را زلمای خلیل زاد، فرستاده ویژه آمریکا در امور افغانستان به اشرف غنی، رئیس‌جمهوری افغانستان ارائه کرده است. در حال حاضر، آمریکا ۱۴ هزار نیرو در افغانستان دارد که به گفته خلیل زاد در گفت‌وگویی جداگانه با روزنامه نیویورک‌تایمز، شمار نیرو‌های آمریکایی که در این ۱۳۵ روز این پنج پایگاه را ترک خواهند کرد، ۵ هزار و ۴۰۰ سرباز است که با این احتساب، ۸ هزار و ۶۰۰ نیروی آمریکایی به‌رغم توافق در پایگاه‌های آمریکا خواهند ماند.
نتیجه
هرچند آمریکا و گروه تروریستی طالبان در نهمین دور گفتگو‌ها به توافقاتی دست یافتند، اما نباید این نکته را از نظر دور داشت که صلح میان آمریکا و طالبان نیازمند تغییر تعریف آمریکا از تروریسم است. تعریفی که پس از ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ اساس عملیات‌های نظامی و اطلاعاتی آمریکا در افغانستان بوده است. علاوه بر این، طالبان حملات اساسی خود را آغاز کرده و رو به قدرت‌نمایی مجدد آورده تا نشان دهند که دیپلماسی و جنگ را می‌توانند هم‌زمان به‌پیش برند و خود را قدرت تام برای آینده افغانستان معرفی کنند؛ بنابراین، آنچه از ظاهر و باطن مذاکرات میان طالبان و آمریکا برمی‌آید این است که تاکنون توافق جدی میان دو طرف حاصل نشده و هر دو تحفظی جدی برای عدم درز اطلاعات مذاکرات به بیرون داشته‌اند، ولی در ظاهر و بر اساس توافق نانوشته از کامیابی در این گفتگو‌ها یاد می‌کنند. درواقع می‌توان گفت؛ آن‌ها «ژست توافق گرفته‌اند». نکته دیگر مربوط به تداوم حضور نظامیان آمریکا در افغانستان است. درحالی‌که چند روز پیش دونالد ترامپ گفته بود؛ قصد دارد تعداد نظامیان آمریکایی در افغانستان را به ۸۶۰۰ تن کاهش دهد خبر‌هایی منتشرشده که نشان می‌دهد آمریکا سعی دارد نیرو‌های تحت امر سازمان سیا را جایگزین نیرو‌های خارج‌شده از افغانستان کند. در همین ارتباط، روزنامه آمریکایی «نیویورک‌تایمز» نوشت، مشاوران ارشد کاخ سفید به شکلی محرمانه توصیه کرده‌اند در صورت خروج نیرو‌های خارجی از افغانستان حضور عوامل سازمان سیا در این کشور گسترش یابد. البته موفقیت مذاکرات صلح میان آمریکا-طالبان، لزوماً به معنای پایان خشونت و ناامنی در افغانستان نخواهد بود؛ چرا که مهم‌ترین معضل افغانستان، اختلافات سیاسی داخلی و نبود اجماع ملی است. «زلمای خلیل زاد» باهدف تأمین منافع آمریکا، روند گفتگو‌ها را عجولانه پیگیری می‌کند و طالبان نیز در راستای تأمین اهداف خود در مذاکرات فعال هستند که الزاماً دربرگیرنده منافع تمامی شهروندان افغانستان با هر جنسیت، قومیت و گرایش سیاسی نخواهد بود. در چنین شرایطی، حصول به توافق بدون دست‌یابی به اجماع عمومی، تنها به‌عنوان راه‌حل کوتاه‌مدت محسوب می‌گردد و نتایج کاربردی و جامع برای آحاد جامعه افغانستان در بلندمدت نخواهد داشت. آمریکا ثابت کرده که سعی ندارد از افغانستان خارج شود و پس از ۱۸ سال تنها به دنبال کاهش تدریجی نظامیان خود باهدف انتخابات بوده و قصدی برای ترک کامل خاک افغانستان ندارد. حضور نظامیان آمریکا در افغانستان یکی از مهم‌ترین دلایل ناامنی در افغانستان به شمار می‌رود. کشتار غیرنظامیان، تشدید روند قاچاق مواد مخدر، گسترش فعالیت تروریست‌ها و تقویت طالبان تنها بخشی از نتایج حضور آمریکا در افغانستان است.
کیست که نداند آمریکا که خود از عاملان اصلی پیدایش طالبان در افغانستان بوده است، پس از حملات ۱۱ سپتامبر با هدایت گروه القاعده موردحمایت طالبان در افغانستان به این کشور لشکرکشی و حکومت طالبان را سرنگون کرد؛ اما اکنون باگذشت ۱۸ سال و با تداوم قدرت نظامی طالبان، مجبور به مذاکره با این گروه برای خروجی آبرومندانه از افغانستان شده است که حتی برخی کارشناسان آمریکایی نیز این مسئله را شکستی تاریخی برای کاخ سفید می‌دانند.