برگ برنده ایران در گام سوم

در یک صورت‌بندی دقیق از تحولات ماه‌های اخیر می‌توان گفت که کاهش تعهدات هسته‌ای به‌موازات دو کنش دفاعی بازدارنده سپاه پاسداران، برگ‌های برنده‌ای را در اختیار ایران قرار داده که اروپا را بعد از ماه‌ها تعلل و انفعال به تکاپو انداخته است. گام‌های برداشته‌شده از سوی جمهوری اسلامی ایران در زمینه توقف بخشی از تعهدات خود در برجام، نه‌تن‌ها در تعارض با متن و سند برجام نیست، بلکه سبب به هم ریختن جورچین آمریکا و اروپا علیه کشورمان شده است. در واقع اقدامات ایران در کاهش تعهدات، غرب را در اتخاذ نوع و ابزار مواجهه با ایران دچار سردرگمی کرده است. مواضع اروپایی‌ها در هفته‌های گذشته نشان می‌دهد که آن‌ها تلاش می‌کنند جمهوری اسلامی ایران را در ادامه مسیر کاهش تعهدات، منصرف کنند؛ البته برخلاف روز‌های قبل از کاهش تعهدات که صرفاً به بیانیه و موضع منفعلانه بسنده می‌کردند برای جلب نظر ایران دست‌به‌کار شده و تصمیم گرفته‌اند، بخشی از کسری صادرات نفت ایران را جبران کنند؛ هرچند این موضوع فاصله زیادی با خواسته ایران دارد. وزیر امور خارجه نیز با مخاطب قرار دادن اروپا، توقف کاهش تعهدات را مشروط به تأمین کف تعهدات ایران از سوی اروپایی‌ها دانست. وزیر امور خارجه دراین‌باره گفت: «برای ادامه کار و اینکه جمهوری اسلامی ایران اقدامات خود را به قبل از کاهش تعهدات برجامی بازگرداند، بر دو موضوع تأکید ویژه داریم؛ نخست بازگرداندن میزان فروش نفت ایران به قبل از خروج آمریکا از برجام و دوم بازگشت منابع مالی آن به ایران.» در حقیقت پس از توافق هسته‌ای صادرات نفت ایران (در سال ۲۰۱۶) به رقمی حدود ۲.۵ تا ۲.۸ میلیون بشکه در روز رسید؛ بنابراین پیشنهادی پایین‌تر از این میزان نمی‌تواند ایران را قانع کند؛ کما اینکه فرانسه توان و اختیار ارائه پیشنهاد خرید بیش از یک‌میلیون بشکه نفت در روز توسط اروپا را ندارد. در ثانی مبحث مبادله مالی که ماه‌هاست جمهوری اسلامی ایران با اروپا بر سر آن مناقشه دارد، احتمالاً به کانال اینستکس محدود خواهد شد که برای ایران کافی نیست. هرچند پیشنهاد‌های محدود اروپایی‌ها مثل تلاش برای خرید نفت از ایران، عبور از بیانیه سالاری و به راه انداختن اینستکس با انتظارات جمهوری اسلامی ایران فاصله زیادی دارد، اما برآیند مسیر صحیحی است که انتخاب شده و نتایج مثبتی به ارمغان آورده که پیش‌بینی می‌شود با ادامه مسیر مقاومت فعال به نتایج بهتری نیز ختم می‌شود؛ به همین منظور گام سوم ایران باید به‌مراتب از گام‌های اول و دوم پرهزینه‌تر، جدی‌تر و قاطع‌تر باشد تا پشتوانه ایران در میز مذاکره باشد و به تقویت بسته‌های اروپایی کمک کند و به بیانی آن‌ها را متوجه تعهدات فراموش‌شده خود در برجام کند. از طرفی مقامات مذاکره‌کننده با تروئیکای اروپایی باید از پذیرش قطره‌چکانی تعهدات که گل سرسبد آن‌ها اینستکس است، بپرهیزند. مضافاً اینکه بنا بر موضع‌گیری مقامات ارشد دیپلماسی و هسته‌ای کشورمان، گام بعدی به دلیل ضریب اهمیت آن، باید دامنه‌اش به‌مراتب از گام‌های پیشین بیشتر باشد تا با تولید نگرانی در اروپایی‌ها مولد اقدامات عملی باشد؛ گامی که افزایش سطح غنی‌سازی تا ۲۰ درصد، بازطراحی راکتور اراک، عملیاتی کردن سانتریفیوژها، کاهش سطح بازرسی‌های آژانس و برخی موارد دیگر می‌تواند مشمول آن شود.