نگاهی به کارنامه ۲۵۰ روزه شهردار تهران

پایگاه رهنما :

شهرداری «پیروز حناچی» ۲۵۰ روزه شد. کارنامه شهردار تهران براساس ۳۳ وعده کلیدی که او تاکنون به شهروندان داده است، از تحقق ۵ برنامه یا پروژه حکایت دارد که مهم‌ترین آنها بهره‌برداری از خطوط ۶ و ۷ مترو است. عیار قول‌های «هنوز تحقق نیافته»، صرف‌نظر از تعداد آنها، به قدری سنگین است که شهردار برای قبولی نهایی باید حداقل این گروه از وعده‌ها را به سرانجام برساند. وعده‌ها نیازمند نقشه مدرن تامین مالی است. اقدامات حناچی برای «جلب رضایت شهروندان» بر سه محور استوار است.
 
شهردار تهران امروز دویست و پنجاهمین روز کاری خود را آغاز می‌کند. پیروز حناچی اگرچه پس از گذشت حدود یک سال از آغاز دوره جدید مدیریت شهری به‌عنوان «شهردار» در ساختمان بهشت مستقر شد اما از زمانی که سکان هدایت مجموعه شهرداری و اداره پایتخت را به دست گرفته تاکنون ۳۳ وعده مهم به شکل اجرای برنامه، پروژه و سیاست را برای تحول‌آفرینی در شیوه اداره شهر و کیفیت زندگی و سکونت در آن به پایتخت‌نشینان اعلام کرده است. بررسی مسیر اجرایی وعده‌های مهم عنوان شده از سوی شهردار هجدهم پایتخت به شهروندان تهرانی طی ۲۵۰ روز گذشته از عمر کاری او، صورت وضعیت جالبی را از میزان تحقق یا روند پیگیری و اجرایی شدن آنها از سوی مجموعه شهرداری تهران ارائه می‌دهد. مجموعه ۳۳ محوری وعده‌های شفاهی یا مکتوب عنوان شده از سوی شهردار تهران طی این بازه زمانی که در مکان‌های مختلف شامل ارائه برنامه در صحن علنی شورای شهر، در جمع مدیران ارشد شهری یا در حین افتتاح پروژه‌های شهری مطرح شده پیش از هر چیز تفاوت دیدگاه شهردار کنونی را در شیوه اداره پایتخت نسبت به دوره‌های گذشته نشان می‌دهد به‌طوری که شهردار تهران طی چندماه گذشته از طول دوره مدیریت خود سعی داشته با تغییر در مسیر برنامه‌ها و قول‌های ارائه شده به شهروندان تهرانی، جنس متفاوتی از احساس رضایت شهروندی را در پایتخت نسبت به دوره‌های گذشته رقم بزند.

بررسی شیوه مدیریتی مدیران سابق اداره پایتخت حاکی از آن است که طی سال‌های گذشته، مفهوم رضایت شهروندان از مجموع عملکرد مدیریت شهری برحسب میزان پروژه‌های عمرانی در شهر تعریف شده بود. به این معناکه هر اندازه حجم پروژه‌های عمرانی در حال انجام در سطح شهر بیشتر باشد، تحول گسترده‌تری در شهر در حال پیگیری است و همین موضوع منجر به افزایش کیفیت و نهایتا افزایش رضایت شهروندان از روند اداره شهر خواهد شد.

تعریف چنین دیدگاهی در سیستم مدیریت شهری طی سال‌های گذشته منجر به شکل‌گیری حجم زیادی از پروژه‌های عمرانی غیرضرور و غیراولویت‌دار در شهر شده بود. اما شهردار فعلی از زمان ارائه برنامه کاری خود در صحن شورای‌شهر برای اخذ رای اعتماد سعی داشت مفهوم دیگری از کیفیت زندگی و رضایت شهروندی را برای مسیر کاری خانواده شهرداری تهران در دوره جدید تعریف کند. در دیدگاه شهردار هجدهم پایتخت، رضایت شهروندان از عملکرد شهر و مدیران شهری الزاما با افزایش فعالیت‌های عمرانی و تعریف پروژه‌های جدید در شهر رخ نمی‌دهد. الگو قرار دادن چنین مفهوم جدیدی از ابتدای آغاز به کار حناچی در ساختمان بهشت، سبب شد تا عمده وعده‌های اعلام شده از سوی او به شهروندان، بر سه محور کلی استوار باشد. محور نخست آنکه تا حد امکان پروژه‌های عمرانی غیرضرور در مقیاس ابرپروژه در شهر تعریف نشود. دوم آنکه شهر را از سلطه خودروهای شخصی نجات و فضای عمومی شهر را برای حضور بیشتر شهروندان فراهم کند و محور دیگر آنکه شهر را به محیطی برای تمامی شهروندان تبدیل کند. براساس همین محور آخر نیز شعار برنامه پیشنهادی برای ارائه در صحن شورای شهر را «تهران، شهری برای همه» قرار داد. در این راستا نیز ۳۳ وعده مهم طی این مدت عنوان و اعلام کرد. آنچه طی ۲۵۰ روز گذشته از وضعیت و سرانجام مهم‌ترین وعده‌های اعلامی شهردار تهران حاصل می‌شود چند نکته قابل توجه دارد. صورت وضعیت این وعده‌ها حاکی از آن است که از میان ۳۳ وعده مورد بررسی، تاکنون پنج وعده (۱۵درصد) محقق شده است. در عین حال ۱۷مورد از وعده‌های اعلامی(معادل ۵۱درصد) در حال پیگیری یا اجرا هستند و نهایتا ۱۱ وعده (معادل ۳۴ درصد) تاکنون محقق نشده و به سرانجام مشخصی نرسیده‌اند.

از میان وعده‌های محقق نشده، پنج محور مهم و سرنوشت‌ساز وجود دارد که تحقق و به سرانجام رسیدن آنها می‌تواند تحول جدیدی در الگوی اداره پایتخت ایجاد کند. این محورها شامل کاهش وابستگی به درآمدهای حاصل از ساخت وساز، شارژ شهری و بهای واقعی خدمات، فقر خدمات تفریحی و گردشگری در شهر، تدوین پیوست و ضمائم مورد نیاز برای طرح‌های مهم شهری و نهایتا افزایش سهم دوچرخه‌سواری در سطح شهر است.

نکته جالب دیگر آنکه از میان وعده‌های محقق شده، تنها دو مورد شامل افتتاح خط ۶ و افتتاح خط ۷ از مهدیه تا میدان صنعت مهم و از جمله محورهای مهم در حوزه توسعه حمل و نقل عمومی است. اما از میان وعده‌های در حال پیگیری و در حال اجرا که بیشترین وزن را در سبد وعده‌های شهردار تهران به خود اختصاص داده‌اند به شش مورد مهم می‌توان اشاره کرد. توسعه فضاهای عمومی و محورهای پیاده، افشای کامل اطلاعات و فعالیت‌های شهرداری و همچنین حذف مراحل مختلف صدور پروانه ساختمانی سه وعده مهم در حال پیگیری است که هنوز نشانه‌های تحقق کامل آنها هویدا نشده است. به‌عنوان مثال طی ماه‌های گذشته اگرچه شهردار تهران عنوان کرده به دنبال توسعه فضای پیاده‌راه‌ها است اما هنوز شاهد عملیاتی از تحقق این وعده در سطح شهر نیستیم. علاوه بر اینکه اگرچه با پیگیری یک عضو شورای شهر، مسیر انتشار اطلاعات مهم حوزه‌های مختلف فعالیت شهرداری برای اطلاع عموم باز شده اما تاکنون هر مرحله اجرایی با نقص‌های مهمی در شیوه اطلاع‌رسانی مواجه بوده که نهایتا مانع از افشای کامل اطلاعات شده است. در عین حال با وجود ارائه و تصویب طرحی از سوی شورای شهر برای کاهش زمان صدور پروانه‌های ساختمانی، هنوز اقدام جدی و نتیجه‌بخشی از سوی شهرداری انجام نشده است.

از میان وعده‌های در حال اجرا نیز که تا تحقق کامل فاصله دارند، تامین دو هزار واگن برای مترو، ادامه مسیر ایجاد پلازاهای شهری و ساخت مسیر جایگزین پل گیشا نیز از جمله محورهای کاری مهم شمرده می‌شوند.

براین اساس، اگرچه ظاهر کارنامه کاری ۲۵۰روزه شهردار تهران حاکی از آن است که فقط یک سوم وعده‌های وی تاکنون تحقق نیافته. بنابراین مشکل خاصی در پیشبرد وعده‌ها وجود ندارد و شهردار می‌تواند تا پایان عمرکاری خود یک کارنامه موفق ارائه دهد؛ اما در واقعیت وضعیت فعلی کارنامه کاری حناچی این مفهوم را منتقل می‌کند که عیار قول‌های هنوز تحقق‌نیافته به مراتب بیش از وزن اسمی آن در سبد وعده‌ها است. به‌عنوان مثال اخذ شارژ شهری و تامین بخش عمده منابع درآمدی شهرداری از منابع پایدار یکی از اهداف مهم در تغییر مسیر اداره شهر تهران محسوب می‌شود که در حال سهم اندکی از بودجه شهرداری(۲ درصد) را دارد. کارشناسان شهری عنوان می‌کنند این تغییر رویکرد از طریق یک جراحی بودجه‌ای و با همراه کردن شهروندان امکان‌پذیر خواهد بود. در عین حال کاهش فقر مراکز تفریحی و خدماتی در مناطقی از شهر نیز یکی از وعده‌های مهم شهردار است که طی ماه‌های گذشته چندان در مسیر اجرایی به آن توجه نشده است. اگرچه تنگنای مالی شهرداری یکی از دلایل کم‌توجهی به این حوزه در ماه‌های گذشته عنوان می‌شود؛ اما کارشناسان معتقدند تحقق این وعده تنها از مسیر جذب سرمایه‌گذار بخش خصوصی می‌تواند میسر شود. تهیه پیوست‌هایاجتماعی و اقتصادی برای طرح‌های شهری نیز از جمله وعده‌هایی است که می‌تواند بدون نیاز به بودجه هنگفت پیگیری و اجرایی شود تا از این طریق از اجرای پروژه‌های غیر ضرور و غیراولویت‌دار در شهر جلوگیری شود.

عیار بالای وعده‌های در حال پیگیری یا در حال اجرا که سهم زیادی را در سبد وعده‌ای آقای شهردار دارد، می‌تواند یک سیگنال مهم برای نتیجه کارنامه وی در پایان عمر کاری‌اش در شهرداری داشته باشد. کارشناسان معتقدند به نتیجه رساندن وعده‌های در حال پیگیری یا در حال اجرا نقش تعیین‌کننده‌ای برای نمره نهایی کارنامه شهردار تهران دارد. به این معنا که اگر درجه پیگیری و اجرایی این ۱۷ وعده افزایش پیدا کند، فاصله تحقق آنها کاهش پیدا می‌کند و نمره موفقیت شهردار افزایش پیدا خواهد کرد؛ اما اگر درجه پیگیری و اجرایی در سطح فعلی باقی بماند شانس تحقق این وعده‌ها کاهش پیدا می‌کند.

کارشناسان شهری پیشنهاد می‌دهند در صورتی که شهردار تهران یک موضوع ویژه را در دستور کار خود قرار دهد، می‌تواند سهم وعده‌های تحقق‌نیافته را کاهش دهد. از دیدگاه کارشناسان، شهرداری تهران در حال حاضر فاقد یک الگوی مدرن تامین مالی است. به این شکل که بتواند از طریق اتصال بودجه شهرداری به بازار سرمایه، روش‌های نوین تامین مالی را پیگیری کند. الگویی که در دوره کوتاه‌مدت مدیریت شهردار اسبق عنوان و در این دوره به فراموشی سپرده شد.