دنیا ی مجازی از جان فرزندان ما چه می‌خواهد؟

 

در شرایطی که فضای مجازی زندگی بسیاری از افراد در سنین میان‌سالی و حتی کهن‌سالی را دگرگون کرده است، تأثیرگذاری آن بر زندگی کودکان و نوجوانانی که هم‌عصر این تکنولوژی به دنیا آمده‌اند مضاعف خواهد بود. به همین دلیل این روز‌ها پدر مادر‌های زیادی را می‌بینیم که با حسی توأم از نگرانی و سردرگمی به دنبال کشف راهی هستند که نحوه مواجهه صحیح فرزندشان با فضای مجازی را تضمین کند. بااین‌حال هنوز هم والدین زیادی هستند که از خطرات فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی برای فرزندان خود بی‌اطلاع‌اند. والدینی که در برابر استقبال زیاد کودکانشان از فضای مجازی هیچ محدودیتی ترسیم نکرده‌اند و دنیای مجازی را بهترین سرگرمی برای فرزند خود به شمار می‌آورند. محققان عقیده دارند که به دلیل گسترش استفاده و سپری کردن زمان طولانی در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی، لازم است که حساسیت در مورد کارکرد و تأثیرات این شبکه‌ها برای همه اقشار جامعه اهمیت پیدا کند. ازنظر بسیاری از کارشناسان، ضرر و زیان ناشی از بهره گرفتن از شبکه‌های اجتماعی تنها محدود به‌صرف زمان فراغت و آموزش جوانان در این شبکه‌ها نیست و مشکلات ناشی از پرداختن بیش‌ازحد به شبکه‌های اجتماعی را بسیار فراتر از اتلاف زمان مفید جوانان می‌دانند.

 

اخیراً محققان در فلوریدا با نظرسنجی از صد‌ها نوجوان به این نتیجه رسیده‌اند که شبکه‌های اجتماعی از دو طریق می‌توانند بر رفتار جوانان مؤثر واقع شوند. میزان زمانی که هر نوجوان صرف استفاده از شبکه‌های اجتماعی می‌کند، می‌تواند باعث شود که آن نوجوان برای امور دیگر و از جمله تحصیل یا حتی رابطه مستقیم با والدین، خویشاوندان و دوستان خود، یا برای پرداختن به امور تفننی وقت و فرصت کافی نداشته باشد. چنین امری می‌تواند باعث نارسایی‌های شخصیتی و رفتاری در نوجوانان شود. افزون بر این، به باور کارشناسان، نوع استفاده از شبکه‌های اجتماعی نیز می‌تواند تأثیرات عمیقی بر روح و روان آن‌ها داشته باشد. سایبربولینگ یا آزار و اذیت‌های اینترنتی که توسط گروه‌های همسال در بستر شبکه‌های اجتماعی، ایمیل، پیامک و یا روش‌های دیگر اتفاق می‌افتد یکی از خطرات فضای مجازی برای کودکان محسوب می‌شود. آمار‌ها نشان می‌دهد حدود ۴۰ درصد کودکان و نوجوانانی که در شبکه‌های اجتماعی حضور دارند با این تهدید مواجه شده‌اند. مواجهه ناخواسته کودکان با محتوای مستهجن به دلیل وجود حجم زیادی از این نوع محتوا در وب بسیار شایع است. این‌گونه مطالب به دلیل بازدید زیادی که دارند در موتور‌های جستجو نیز پیشنهاد می‌شود و چه‌بسا کودک بدون آشنایی قبلی و انگیزه از طریق موتور جستجو به جستجوی این کلمات تشویق شود. همچنین ممکن است نقض حریم خصوصی کودک و دریافت تصاویر خصوصی از آن‌ها در شبکه‌های اجتماعی به دلیل عدم درک صحیح آن‌ها از عواقب این کار و اعتماد بی‌جا و فریب خوردن اتفاق بیافتد.

 

سرقت اطلاعات از کودکان، کار ساده‌ای چراکه می‌توان آن‌ها را فریب داد و اطلاعات مهمی اعم از اطلاعات خانوادگی و اطلاعات خصوصی را از آن‌ها دریافت نمود. مواجهه با بزرگ‌سالانی که خود را کودک معرفی می‌کنند نیز یکی دیگر از تهدیداتی است که ممکن است کودکان با آن مواجه شوند و دراین‌ارتباط تهدیدات ذکرشده اتفاق بیافتد. نوجوانان از شبکه‌های اجتماعی بهره می‌گیرند تا تصویری که از زندگی خود ارائه می‌دهند را جذاب‌تر و درعین‌حال پرهیجان‌تر از زندگی سایرین بسازند. برای همین منظور از دروغ گفتن نیز نمی‌هراسند؛ اما نوجوانان با انتشار یک تصویر ناصحیح از زندگی‌شان عملاً از اعتمادبه‌نفس خود می‌کاهند و تعلق خود را نسبت به هویت واقعی‌شان تضعیف می‌کنند. نوجوانان و به‌ویژه دختران پس از کشف جنسیت خود، سعی می‌کنند تا با نمایش آن و حتی نمایش غیرواقعی آن در شبکه‌های اجتماعی جلب‌توجه کنند. نوجوانان با دیدن فیلم‌های مربوط به کسانی که با استفاده از شبکه‌های اجتماعی و مثلاً با استفاده از یوتیوب موفق شده‌اند به ستاره‌ای پرآوازه بدل شوند، ترغیب می‌شوند دست‌به‌کار‌های مشابهی بزنند؛ اما ازآنجاکه تکرار همان اعمال باعث شهرت نمی‌شود، ناگزیر می‌شوند رویکردی افراطی در پیش گیرند. از آن جمله دست به اقداماتی بزنند که می‌تواند هم مشکلات روحی به بار آورد و هم منجر به آسیب جسمی آنان شود. بررسی رفتار کودکان و نوجوانان در فضای مجازی و مقایسه آن بازندگی واقعی نشان می‌دهد، در زندگی واقعی بین رفتار «صحیح و خطا» مرز‌های مشخصی وجود دارد، اما نوجوانان، اما در فضای مجازی یا از این مرز‌ها بی‌اطلاع‌اند یا حاضر به پذیرش آن‌ها نیستند و ازاین‌رو به استقبال ریسک و خطر می‌روند. خطراتی که می‌تواند برای آن‌ها پیامد‌های جدی به همراه داشته باشد.