کشورهای غربی در برابر بلایای طبیعی چه کارنامه ای دارند؟

ایران تسلیت می‌گوییم. وقوع این سیل‌ها یک‌بار دیگر سوءمدیریت رژیم در امور شهرسازی و آمادگی در شرایط اضطراری را به نمایش می‌گذارد.» در حالی که بیش از ۴۰۰ شهر و روستا در ایران درگیر سیل بوده، اما براساس آخرین آمار‌ها میزان کشته‌های سیل کمتر از ۷۰ نفر اعلام شده است. اما بررسی برخی نمونه‌های سیل و دیگر بلایای طبیعی در کشور‌های به ظاهر پیشرفته نشان دهنده این است که اتفاقا ایران در سیل اخیر کارنامه قابل قبولی گرفته است. البته این به معنای چشم پوشی از برخی کوتاهی‌ها به ویژه در مرحله قبل از سیل نیست. اما در اوج بحران سیل، همدلی و وحدت خاصی در ایران برای کمک به آسیب دیده‌ها روی داد. در اینجا برای درک بهتر موضوع برخی از مهم‌ترین بلایای طبیعی در دنیا بررسی می‌شود تا کارنامه ایران در برابر سیل اخیر بهتر قابل سنجش باشد.
* طوفان فلورانس در سال ۲۰۱۸ باعث کشته شدن ۵۰ نفر وخسارت ۲۲ میلیار دلاری در آمریکا شد.
* در پاییز ۲۰۱۸ بر اثر بارش شدید باران و راه افتادن سیل ۱۲ نفر در اسپانیا کشته شدند. در جریان این سیل بسیاری از مدارس بسته شدند و جاده‌های زیادی مسدود شد.
* به دنبال وقوع سیل در سال ۲۱۰۸ در جنوب فرانسه ۱۵ تن کشته شدند.
* در ایتالیا نیز در سال ۲۰۱۸ به دنبال وقوع سیل ۳۰ تن کشته شدند.
* وقوع سیل در ژاپن به عنوان یک کشور پیشرفته نیز در سال ۲۰۱۸ باعث کشته شدن ۲۰۰ تن شد. در جریان زلزله سال ۲۰۱۱ نیز در ژاپن بیش از ۲۰ هزار نفر کشته شدند.
* در تابستان ۲۰۱۷ نیز در آمریکا و کشور‌های اطراف (طوفان هاروی) بیش از ۵۰ نفر کشته شدند.
* در سال ۹۶ بعد از توفان ایرما، ۴ میلیون و ۴۰۰ هزار نفر از مردم آمریکا تا مدت‌ها بدون برق بودند.
* نتایج یک مطالعه جدید آمار‌های تازه‌ای از شمار تلفات طوفان «ماریا» در «پورتو ریکو» را نشان می‌دهد به گونه‌ای که ۲۹۷۵ نفر در این طوفان کشته شده‌اند؛ آماری که سبب تشدید انتقاد‌ها از اقدامات دولت «دونالد ترامپ» برای کمک به طوفان‌زدگان پورتو ریکویی شده است. پورتوریکو مجمع‌الجزایر واقع در شمال شرقی منطقه کارائیب، از نواحی غیرضمیمه به خاک آمریکا به‌شمار می‌آید که تحت حاکمیت سیاسی آمریکا قرار دارد. در شرایط کنونی و با وجود گذشته بیش از ۱۵ ماه از این حادثه بسیاری از مشکلات این جزیره همچنان به قوت خود باقی است و مسئولان آمریکایی نیز هیچ توجهی به آن ندارند.
* همزمان با سیل در ایران، آمریکا نیز در روز‌های گذشته درگیر طوفان و سیل بود. داده‌های ماهواره‌ای تحلیل شده به وسیله شرکت «گرو اینتلیجنس» نشان می‌دهد دست کم ۴۰۰ هزار هکتار از زمین‌های زراعی آمریکا به دنبال وقوع طوفان مهیب در ۹ ایالت عمده تولید کننده محصولات کشاورزی طی ماه جاری دچار سیل زدگی شده است. زمین‌های کشاورزی در ایالت‌هایی از جمله داکوتا و میسوری و ایالت‌های مجاور آن‌ها به مدت یک هفته یا حتی بیشتر در سیل غوطه ور ماندند و به این ترتیب امکان کاشت محصول در آن‌ها فراهم نشد و خاک عمدتا حاصلخیز این مزارع نیز دچار آسیب شد. در فاصله هشتم تا ۲۱ مارس، دستکم ۴۴۵ هزار هکتار زمین زراعی و بیش از ۳۵ هزار هکتار از عرصه‌های طبیعی و چراگاه‌های مناطق غرب میانه آمریکا بر اثر وقوع سیل دستکم به مدت یک هفته زیر آب رفتند.
* "اداره ملی اقیانوسی جوی" آمریکا اعلام کرده است، در سال ۲۰۱۷ بلایای طبیعی در مجموع ۳۰۶ میلیارد دلار خسارت برای این کشور برجا گذاشته که برای دوره یک ساله بیشترین رقم بوده است. وقوع طوفان‌های مخرب و چندین آتش سوزی جنگلی به ثبت این رکورد بی‌سابقه کمک کرده و نگرانی‌ها را در مورد پیامد‌های بلایای طبیعی در آینده این کشور افزایش داده است. طوفان "هاروی" که موجب وقوع سیلاب بی‌سابقه در "هوستون" و مناطق اطراف آن شد پرهزینه‌ترین حادثه سال ۲۰۱۷ بوده که ۱۲۵ میلیارد دلار خسارت برجا گذاشته است. همچنین طوفان‌های سال ۲۰۱۶ در مجموع ۲۵۱ نفر کشته شده‌اند.
* در تیر ۱۳۷۴ سیل بزرگ در چین به راه افتاد که در نتیجه آن ۱۰ میلیون بی خانمان، ۱۲۰۰ نفر کشته و ۱۰ میلیون نظامی و غیر نظامی سرگرم امداد رسانی شدند.
* بزرگترین سیل در دنیا در سال ۱۹۳۱ در چین رخ داد که یک میلیون و پانصد هزار کشته برجای گذاشت. این سیل به عنوان مرگبارترین بلای قرن بیستم نام گرفت.
* طوفان کاترینا در سال ۲۰۰۵ از نظر اقتصادی پرخسارت‌ترین طوفان در تاریخ آمریکا بود. این طوفان به سرعت ۲۸۰ کیلومتر در ساعت رسیده بود و در نهایت به مرگ ۱۸۰۰ نفر انجامید.
* در اثر زلزله نورث ریج کالیفرنیا در سال ۱۹۹۴، ۹ هزار نفر در آزادراه سانتامونیکای ایالات کالیفرنیا زخمی شدند. شدت خسارات وارده به این بزرگراه (که از آن به عنوان پر رفت آمد‌ترین بزرگراه آمریکا یاد می‌شود) به حدی بود که ۳ ماه طول کشید تا این مسیر دوباره قابل رفت و آمد شود.
* آتش‌سوزی جنگلی ۲۰۱۸ کالیفرنیا نیز به عنوان یکی از مخرب‌ترین آتش‌سوزی‌های ایالت کالیفرنیا ثبت شده‌است. در نوامبر ۲۰۱۸ گرم‌باد موجب شد آتش‌سوزی‌های مخرب دیگری به وقوع بپیوندد. دست‌کم ۸۹ نفر در این آتش‌سوزی کشته شدند. این آتش سوزی که موسوم به "مندوسینو کمپلکس" بود بیش از ۱۱۷ هزار هکتار که تقریبا به اندازه مساحت لس آنجلس است را سوزاند. بیش از ۳۰۰ هزار نفر نیز در سراسر این ایالت مجبور به ترک خانه و کاشانه شدند. اکثر آن‌ها ساکنان لس‌آنجلس هستند. ۱۷ هزار نفر از ساکنان این منطقه نیز تخلیه شده‌اند. آمار‌های رسمی ارائه‌شده توسط اداره جنگل‌بانی و پیشگیری آتش‌سوزی در ایالت کالیفرنیا حاکی است در سال ۲۰۱۸، ۷۵۷۹ مورد آتش‌سوزی اتفاق افتاده و ۶۷۵۰ کیلومترمربع در آتش سوخته است. این آتش‌سوزی‌ها نزدیک به ۳ میلیارد دلار خسارت به‌جا گذاشته‌اند.
خسارات اروپا از بلایای طبیعی
آژانس محیط زیست اروپا (EEA) در تازه‌ترین گزارش خود اعلام کرد که در فاصله سال ۱۹۸۰ تا ۲۰۱۷ میلادی مجموع هزینه اقتصادی حوادث طبیعی در میان کشور‌های اروپایی ۴۵۳ میلیارد یورو بوده است. این گزارش وضعیت ۳۳ کشور حاضر در منطقه اقتصادی اروپا شامل اعضای اتحادیه اروپا به علاوه سوئیس، نروژ، لیختن اشتاین، ایسلند و ترکیه را بررسی کرده است. بر پایه این گزارش، حوادث طبیعی تنها طی سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۷ میلادی حدود ۱۳ میلیارد یورو به کشور‌های اروپایی خسارت وارد کرده است. در این میان، آلمان بیشترین ضربه مالی را از حوادث طبیعی متحمل شده است. به طوری که این کشور طی ۴ دهه گذشته بالغ بر ۹۶ میلیارد یورو از طرف رخداد حوادث طبیعی خسارت دیده است. ایتالیا و فرانسه نیز به ترتیب با تحمل زیان ۶۴ و ۶۲ میلیارد یورویی در مقام دوم و سوم قرار گرفته‌اند. البته فرانسه با ۲۳ هزار و ۴۱۵ کشته، شاهد بیشترین تلفات انسانی ناشی از وقوع حوادث طبیعی بوده است. همچنین ۲۰ هزار و ۶۵۷ ایتالیایی نیز طی ۴ دهه گذشته بر اثر حوادث طبیعی جان خود را از دست داده‌اند. مقام سوم تلفات انسانی حوادث طبیعی نیز با ۱۴ هزار و ۶۱۱ نفر به اسپانیا تعلق دارد. آژانس محیط زیست اروپا (EEA) پرهزینه‌ترین حادثه طبیعی ۴ دهه گذشته اروپا را وقوع سیل سال ۲۰۰۲ میلادی در مرکز این قاره اعلام کرده که ۲۱ میلیارد یورو خسارت بر جای گذاشته است. همچنین رخداد طوفان سال ۱۹۹۹ و جاری شدن سیل در ایتالیا و فرانسه در سال ۲۰۰۰ میلادی به ترتیب با تحمیل هزینه ۱۵ و ۱۳ میلیارد یورویی از جمله زیانبارترین حوادث طبیعی اروپا به شمار می‌روند.
نتیجه
واقعیت این است که کشور‌های غربی نیز در زمینه مقابله با بلایای طبیعی عملکرد چندان مناسب تری نداشته و حتی در برخی نمونه‌هایی که بررسی شد به مراتب وضعیت از ایران بدتر نیز بوده است. بی بی سی فارسی ‏۱۶ نوامبر ۲۰۱۸ در گزارشی اعلام کرد: «تعداد مفقودان آتش سوزی مهیب جنگل‌های شمال کالیفرنیا به ۶۳۱ نفر افزایش یافت، ۹۸ شهروند و ۶ آتش‌نشان در این آتش‌سوزی‌ها کشته‌شدند.» این تنها یکی از نمونه‌های سوء مدیریت آمریکایی به شمار می‌رود. اما کشور‌های غربی با استفاده از مافیای رسانه و امپراتوری رسانه‌ای که دارند تمام نواقص و ضعف‌های خود در این مورد را بایکوت خبری کرده و تنها بر اقدامات مثبت خود در این زمینه تاکید دارند. بر پایه آمار‌های بین المللی به دلیل تغییرات آب وهوایی شمار فجایع طبیعی از ۱۹۷۰ میلادی تا کنون چهار برابر شده و افزون بر ۲۴۰ میلیارد دلار خسارت مالی بر ساکنان زمین وارد شده که این آمار نشان دهنده افزایش بلایای محیطی در سراسر جهان است. ایران نیز با توجه به موقعیت جغرافیایی از جمله ۱۰ کشور حادثه خیز جهان به شمار می‌آید که همواره بر اثر بروز سوانحی، چون سیل، زلزله، خشکسالی، طوفان و ... خسارات جانی و مالی قابل توجهی به کشور وارد آمده است. حدود ۸۶ درصد خاک کشور در منطقه زلزله خیز قرار دارد که در چنین شرایطی و با توجه به آنکه مقدار زیادی از تولید ناخالص ملی صرف جبران بلایای طبیعی می‌شود برنامه ریزی جهت کاهش بلایای طبیعی در آن اهمیت ویژه‌ای یافته است. ایران ششمین کشور بلاخیز جهان، چهارمین کشور از لحاظ بروز بلایای طبیعی در آسیا و دهمین کشور زلزله خیز جهان است که نیازمند مدیریت توانمند در سطح مسوولان و نهاد‌های اجرایی که بخشی از آن با حوزه‌های آموزشی مرتبط است. اما با این وجود و علیرغم مشکلات اقتصادی زیاد، عملکرد نهاد‌های مختلف در کشور همانند زلزله کرمانشاه و سیل اخیر در استان‌های شمالی و دیگر مناطق به گونه‌ای بوده که نمایشی از همدلی و وحدت به شمار می‌رود. این در حالی است که بسیاری از کشور‌های غربی از طریق عوامل خود به دنبال زیر سوال بردن این نمایش همدلی هستند. مقایسه عملکرد ایران در برابر سیل اخیر با عملکرد نهاد‌های آمریکایی در برابر چندین طوفان و آتش سوزی دلیلی بر موفق بودن ایران در این زمینه است. وسعت سیل اخیر در ایران به مراتب از بزرگترین بلایای طبیعی در آمریکا بیشتر بوده، اما با این وجود مدیریت کشور در مرحله یاری رساندن به آسیب دیدگان و همراه کردن همه گروه‌ها بدین منظور کاملا موفق عمل کرده است. البته نقص‌ها و مشکلات زیادی همچنان در این مورد وجود دارد و باید در مرحله پیشگیری بتوان با اتخاذ تصمیماتی، میزان خسارات ناشی از بلایایی مانند سیل اخیر را به حداقل رساند.