چـهـار محـور کلیـدی؛ چـراغ راه سـال ۱۳۹۸

بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی که روز اول هرسال در حرم مطهر رضوی (ع) و به مناسب سال نو ایراد می‌شود، به‌نوعی مهم‌ترین سخنرانی معظم له در آن سال است. چراکه ایشان در این سخنرانی که نسبتاً مفصل نیز هست، ضمن نگاه و ارائه تحلیل نسبت به سال گذشته، به‌نوعی راهبرد و نقشه راه سال پیش رو را نیز ترسیم می‌کنند. در این گزارش به جمع‌بندی و تحلیل سخنرانی ابتدای سال ۱۳۹۸ حضرت آیت‌الله‌العظمی امام خامنه‌ای (مدظله‌العالی)، رهبر معظم انقلاب اسلامی در مشهد مقدس می‌پردازیم. همان‌طور که ایشان نیز در ابتدای بیانات خود اشاره کردند، این سخنرانی در چهار محور ایرادشده که عبارت‌اند از؛
۱- چشم‌انداز کشور در سال ۱۳۹۸؛
۲- مسائل ما با دولت‌های غربی؛
۳- اقتصاد و شعار امسال؛
۴- نسبت و وظیفه جوانان درباره مسائل کشور، مسائل آینده و مسائل انقلاب.
سال ۹۸؛ «سال فرصت‌ها و گشایش»
برخی تحلیلگران داخلی در ماه‌های پایانی سال گذشته، سال ۱۳۹۸ را سالی پر از تهدید و چالش معرفی کردند و معتقد بودند ازاین‌جهت سالی سخت و دشوار پیش رو خواهیم داشت. این تحلیل اگرچه از سوی برخی چهره‌های داخلی بیان می‌شد، اما کاملاً منطبق با عملیات روانی دشمن بود. آنان عین همین تحلیل را در خصوص سال ۱۳۹۷ داشتند و نقشه‌های بسیاری برای آن کشیده و از طرح علنی آن نیز ابایی نداشتند. خروج آمریکا از برجام، همان‌طور که مقامات رسمی و برخی تحلیلگران آمریکایی بار‌ها به‌صراحت اعلام کردند، هدفی جز ضربه کاری به اقتصاد کشور و به دنبال آن ایجاد اغتشاش و شورش و متعاقباً براندازی نظام از این طریق نداشت. دشمن چنان در رویای براندازی فرورفته بود که حتی یکی از مقامات آمریکایی اظهار کرد جشن کریسمس سال ۲۰۱۹ را در تهران برگزار خواهیم کرد!
رهبر معظم انقلاب اسلامی با رد این تحلیل برخی افراد داخلی درباره سال جدید مبنی بر نامیدن این سال به‌عنوان سال تهدید، آن را سال فرصت توصیف کردند و درباره چرایی و چگونگی فرصت‌های سال ۱۳۹۸ فرمودند؛ «…، امّا تحریم می‌تواند فرصت باشد؛ چرا؟ زیرا تجربه نشان داده است کشور‌هایی که از منابع طبیعی -مثل نفت- برخوردار هستند، هر وقت درآمدهایشان از ناحیه‌ی این منابع کاهش پیدا می‌کند، این‌ها به فکر اجرای اصلاحات اقتصادی می‌افتند، انگیزه پیدا می‌کنند، انگیزه‌ی اصلاحات پیدا می‌کنند، انگیزه پیدا می‌کنند که خودشان را از وابستگی نجات بدهند و اقدامات مناسبی را انجام می‌دهند. … پس فشارِ کاهش درآمد منابع طبیعی، این حُسن بزرگ را نه‌فقط برای ما، [بلکه]برای همه‌ی کشور‌های مشابه ما دارد که آن‌ها را از وابستگی به این منبع طبیعی، از این تک‌محصولی بودن، از این اقتصاد نفتی -که یکی از بزرگ‌ترین مشکلات اقتصاد ما این است که نفتی است، وابسته به نفت است- نجات خواهد داد.»
ایشان در ادامه بیانات خود به موضوع تحریم در جنگ تحمیلی به‌عنوان یک تجربه و درس اشاره کردند. در آن دوران کشور تحت سخت‌ترین شرایط ممکن ازنظر تجهیزات و امکانات نظامی قرار داشت تا جایی که حتی از خرید سیم‌خاردار نیز محروم بوده و تحت تحریم بود، اما همین تحریم تبدیل به فرصت شد؛ «اگر به ما سلاح می‌فروختند، تانک می‌دادند، موشک می‌دادند، امکانات می‌دادند، ما به فکر نمی‌افتادیم که خودمان تولید کنیم؛ خب [اگر]داشتیم، وابستگی باقی می‌ماند، احتیاج به دیگران از بین نمی‌رفت؛ مثل خیلی از کشور‌های دیگری که در منطقه‌ی ما هستند و می‌شناسید؛ کشورهایشان انبار سلاح است، امّا سلاح‌های متعلّق به دیگران، وابسته به اراده‌ی دیگران؛ خودشان نه قدرت دارند، نه توان علمی و عملی دارند که از آن‌ها درست استفاده کنند؛ می‌شدیم مثل آن‌ها؛ امروز به توفیق الهی این‌جور نیست.»
در اقتصاد نیز همین وضعیت حاکم است. وابستگی کشور به فروش نفت خام و تحریم دشمن اگرچه در ابتدای امر و ظاهراً یک تهدید است، اما در دل خود فرصت به همراه دارد، چراکه فکر‌ها و استعداد‌ها را برای ابتکار و خلاقیت شکوفا می‌سازد. این حرکت و کار در کشور شروع‌شده و روزبه‌روز سرعت بیشتری می‌گیرد و ان‌شاءالله ملت نتایج آن را خواهد دید.
نکته دیگری که دراین‌باره وجود دارد آن است که در شرایط سخت و دشوار اقتصادی نیاز اصلاح اشکالات و جبران کم‌کاری‌های مدیریتی بیشتر حس شده و مطالبه می‌شود و ازاین‌جهت نیز سال جدید می‌تواند سال فرصت‌ها باشد.
امید و انتظار از غرب؛ امید واهی
محور بعدی بیانات رهبر معظم انقلاب (مدظله‌العالی) در خصوص نحوه نگاه و تعامل با غرب و به‌خصوص اروپایی‌ها بود. ایشان با تأکید دوباره بر لزوم قطع امید از غرب برای حل مشکلات و چالش‌های کشور فرمودند؛ «برای اینکه ما در خودمان، این قدرت بازدارندگیِ اقتصادی را به وجود بیاوریم، بکلّی باید از کمک و همراهیِ غربی‌ها چشم بپوشیم، منتظر آن‌ها نباید باشیم. برای خاطر اینکه غربی‌ها نشان دادند که نمی‌توان از آن‌ها انتظار کمک داشت؛ انتظار توطئه می‌شود داشت، انتظار خیانت می‌شود داشت، انتظار خنجر‌ازپشت‌زدن می‌توان داشت، [امّا]انتظار کمک و صداقت و همراهی نمی‌شود داشت.»
ایشان در ادامه به تجربه برجام اشاره‌کرده و رفتار اروپایی‌ها در این زمینه موردنقد و بررسی قراردادند. عدم انجام تعهدات اروپا در برجام به خروج عملی آن‌ها از این پیمان چندجانبه منجر شده است، اما آن‌ها با گستاخی از ایران مطالبه می‌کنند که همچنان باید در برجام مانده و به تعهدات خود کاملاً عمل کند. اروپایی‌ها نشان داده‌اند که اختلاف آن‌ها با آمریکا درباره ایران و برجام تاکتیکی بوده و حتی در اغلب موارد بوی تبانی نیز به مشام می‌رسد.
عملکرد یک سال اخیر سه کشور اروپایی طرف قرارداد ایران در برجام گویای سیاست آن‌هاست. آمریکا اردیبهشت‌ماه ۹۷ از برجام خارج شد و قرار بر این شد که اروپایی‌ها منافع ایران را از ماندن در برجام تأمین کنند. اروپایی‌ها پس از ماه‌ها تعلل و تأخیر در انجام تعهدات خود، جز وعده و حرف، کاری نکردند. آن‌قدر بدقولی و بدعهدی کردند که صدای خوش‌بین‌ترین غرب‌گرا‌های داخلی هم درآمد. بعد از ماه‌ها که از بدقولی‌شان گذشت، سازوکاری به نام اینستکس را رونمایی کردند؛ سازوکاری که تا کنون از مرز حرف فراتر نرفته و قرار هم نیست مقابل تحریم‌ها و فشار‌های آمریکا بایستد و کاری برای ما کند. در خوش‌بینانه‌ترین حالت چیزی شبیه مکانیسم نفت در برابر غذا و داروست که حقیقتاٌ تحقیرآمیز است و تازه همین هم عملیاتی نشده و هیچ‌چیز آن معلوم نیست.
اما همین اروپا چند روز بعد از رونمایی از اینستکس یک بیانیه مفصل و ۱۲ بندی صادر کرد و نام آن را بیانیه جمع‌بندی گذاشت. این بیانیه چه می‌گوید؟ همان حرف‌های چند ماه قبل وزیر خارجه آمریکا پمپئو را که ۱۲ شرط برای ایران گذاشت، تکرار می‌کند. از ایران می‌خواهد برنامه موشکی‌اش را تعطیل یا حداقل تعدیل کند، نفوذ منطقه‌ای نداشته باشد، بازو‌های امنیتی خود را در منطقه قطع کند، هر چه سریع‌تر دستورات FATF را اجرا کند و بالاخره اینکه از اوضاع حقوق بشر در ایران نیز بشدت ابراز نگرانی شده و باید ایران جوابگو باشد!
البته بدعهدی و خدعه اروپا مربوط به این چند ماه و چند سال نیست و سابقه‌ای طولانی و مفصل دارد. یک نمونه آن مذاکرات اوایل دهه ۸۰ با تروئیکای اروپا (سه کشور انگلیس، فرانسه و آلمان) درباره مسائل هسته‌ای است که منجر به توافق سعدآباد شد. ایران مثل همیشه به تعهدات خود پایبند بود و غنی‌سازی را تعلیق کرد، اما اروپایی‌ها جز دادن مشتی وعده توخالی و وقت‌کشی کار دیگری نکردند و روزبه‌روز بر حجم مطالبات خود افزودند و درنهایت اعلام کردند ایران اصلاً نباید فعالیت هسته‌ای داشته باشد، حتی از نوع صلح‌آمیز!
رهبر معظم انقلاب (مدظله‌العالی) در این بخش از بیانات خود به دو نکته مهم دیگر نیز اشاره فرمودند؛ نخست آنکه احتیاط و توجه به رفتار مخرب غرب به معنای قطع رابطه نیست و دوم اخذ نکات مثبت غرب بدون غرب‌زدگی.
جهاد اقتصادی
محور سوم بیانات ابتدای سال رهبر معظم انقلاب اسلامی (مدظله‌العالی) به مسئله اقتصاد به‌عنوان اولین و مهم‌ترین مسئله امروز کشور اختصاص داشت. نکات اصلی و بایدونباید‌های راهگشای بیانات ایشان در این زمینه به این شرح است؛
۱- برای شکوفایی اقتصاد کشور، به کاری احتیاج داریم که هم مجاهدانه باشد، هم عالمانه باشد. با تنبلی، با بی‌حالی، کم انگیزگی، مسئله اقتصاد کشور حل نخواهد شد. کار جهادی باید انجام بگیرد.
۲- ظرفیت‌های کشور در حوزه منابع مادی و انسانی برای شکوفایی کاملاً مهیاست و هیچ کمبودی وجود ندارد.
۳- برخی دستگاه‌ها در زمینة اقتصاد خوب عمل کرده و برخی دیگر تعلل و کم‌کاری داشته‌اند. دستگاه‌های پیشرو باید تشویق و دستگاه‌های ضعیف باید مورد تذکر قرار گیرند.
۴- حرکت دستگاه‌های کشور برای شکوفایی اقتصادی باید به یک مطالبه عمومی و همگانی تبدیل شود.
۵- مردم با خرید و حمایت از کالای ایرانی که شعار سال گذشته نیز بود نقشی مهم در رونق تولید در کشور می‌توانند داشته باشند.
۶- افراد دارای سرمایه بجای دلال مسلکی، با انداختن سرمایه خود در چرخه تولید، به اقتصاد کشور کمک کرده و نزد خداوند نیز مأجور هستند. باید از این گروه حمایت و پشتیبانی کرد.
۷- برای رونق تولید باید جلوی مفاسد و سوءاستفاده‌های اقتصادی را به‌طورجدی سد کرد و با مفسدان و سوءاستفاده کنندگان برخورد قاطع شود.
۸- در خصوصی‌سازی و واگذاری شرکت‌های دولتی باید بشدت مراقب بود این واگذاری‌ها منجر به رونق واحد مذکور شود و محملی برای تعطیلی و سودجویی خریداران نااهل نباشد.
۹- تولید صرفاً به معنای تولید صنعتی نیست. تولید کشاورزی، دامداری، صنایع بزرگ، صنایع متوسّط، صنایع کوچک، حتّی صنایع‌دستی، حتّی صنایع خانگی، حتّی تربیت دام -چند دام در خانه‌های روستایی- از دیگر مصادیق تولید است و باید موردتوجه و حمایت قرار گیرد.
۱۰- نقش و سهم صنایع دانش‌بنیان در رونق تولید بسیار مهم و مؤثر است و باید به آن دقت داشت.
۱۱- واردات بی‌رویه، بخصوص محصولاتی که در داخل کشور تولید می‌شود، برای رونق تولید و اقتصاد کشور سم است و باید جلوی آن را گرفت. بدون کنترل این موضوع، رونق تولید عملی نخواهد شد.
۱۲- همه دستگاه‌های کشور اعم از دولت در مدیریت، سیاست‌گذاری و کنترل اقتصاد، مجلس در وضع قوانین لازم و دستگاه قضایی در زمینة نظارت و برخورد با مفسدان باید برای رونق تولید در کشور با یکدیگر تعامل بیش‌ازپیش و جدی داشته و وارد عمل بشوند.
۱۳- اصلاح واقعی و جامع نظام بانکی کشور باید هرچه سریع‌تر صورت پذیرد.
این‌ها اصلی‌ترین نکات مورداشاره رهبر معظم انقلاب اسلامی (مدظله‌العالی) در بخش سوم بیاناتشان بود که به ملزومات و موانع رونق تولید در کشور اختصاص داشت. به این لیست سیزده‌گانه می‌توان موارد دیگری نیز افزود که بدون شک اشاره به همه آن‌ها در یک سخنرانی که دارای چندین محور مهم بوده، امکان‌پذیر نیست. مواردی مانند جلوگیری از فرار مالیاتی و اصلاح سیاست ارزی دولت ازجمله این موارد است.
عملی کردن این سرفصل‌های مهم و کلیدی پیش از هر چیز به باور نیاز دارد. متأسفانه برخی از مدیران و مسئولان کشور - بخصوص در رده‌های میانی- این مسائل را به‌طور عملی و جدی باور نداشته و دنبال نمی‌کنند. از همین رو تصمیمات و سیاست‌های درست نیز در پیچ‌وخم نظام اداری و بروکراسی خسته و منفعل و حجیم، دچار روزمرگی و به‌مرورزمان فرسودگی می‌شوند و خروجی کار با آنچه در ذهن و تصمیم مدیران بالادستی بوده، بسیار متفاوت می‌شود. از همین رو باید سعی کرد تصمیمات تا آخرین حلقه کار به‌طورجدی و منظم دنبال شده و از این آسیب جدی در امان بماند.
در شرایطی که دشمن یک جنگ اقتصادی تمام‌عیار را علیه مردم کشورمان به راه انداخته، راه مقابله با آن و حل مشکلات کشور، کار جهادی است. همان‌طور که رهبر معظم انقلاب اسلامی (مدظله‌العالی) نیز سال‌ها پیش اشاره فرمودند، امروز مصداق عملی «مرگ بر آمریکا»، کار است. با کار عالمانه و جهادی است که می‌توان به‌طور واقعی و عملی بر دهان استکبار بزرگ مشت زد.
جوانان موتور محرکه گام دوم انقلاب
رهبر معظم انقلاب اسلامی (مدظله‌العالی) در بیانیه راهبردی گام دوم انقلاب که بهمن‌ماه سال گذشته صادر کردند، خطاب اصلی این نقشه راه چهل سال دوم انقلاب را جوانان دانسته و آنان را مورد خطاب قرار داده و در بخشی از آن با اشاره به افتخارات متعدد و منحصربه‌فرد چهل‌ساله نخست انقلاب، تأکید کردند؛ «.. مدیران جوان، کارگزاران جوان، اندیشمندان جوان، فعّالان جوان، در همه میدان‌های سیاسی و اقتصادی و فرهنگی و بین‌المللی و نیز در عرصه‌های دین و اخلاق و معنویت و عدالت، باید شانه‌های خود را به زیر بار مسئولیت دهند، از تجربه‌ها و عبرت‌های گذشته بهره گیرند، نگاه انقلابی و روحیه انقلابی و عمل جهادی را به کاربندند و ایران عزیز را الگوی کامل نظام پیشرفته اسلامی بسازند.»
حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای در محور چهارم و پایانی بیانات ابتدای سال جدید نیز یک‌بار دیگر جوانان را مورد خطاب قراردادند و آنان را به‌عنوان امید‌های عبور از چالش‌های پیش رو و موتور محرک و پیشران انقلاب در دهه‌های بعدی معرفی کردند. ایشان در این بخش از بیاناتشان فرمودند؛ «ما در گام دوّم انقلاب بایستی حرکت کشور را بر دوش جوان‌ها قرار بدهیم همچنان که در گام اوّل در دوره انقلاب هم هدایت را امام می‌کرد، امّا حرکت را و موتور پیشرفت را جوانان روشن می‌کردند، حرکت را آن‌ها به وجود می‌آوردند. امروز تلاش شما و سعی شما این است که استقلال کشور را و عزت کشور را تأمین کنید؛ هزینه‌ی این کار را شما امروز دارید می‌دهید؛ [هزینه‌ی]امروز ملّت ایران و جوانان ما، هزینه‌ی رسیدن به استقلال کامل -در جهات مختلف- و به عزت ملّی و به جامعه اسلامی است؛ نسل‌های بعد، از این دستاورد شما استفاده خواهند کرد...»
درباره چرایی این‌همه اعتماد و امید رهبر انقلاب اسلامی به جوانان باید به دو مقطع بحرانی و بسیار خطیر ۴۰ سال گذشته اشاره کرد؛ یعنی ابتدای پیروزی انقلاب و دوران دفاع مقدس. کشور در این دو مقطع با بحران‌ها و چالش‌های جدی و حساسی روبرو بود. چالش‌هایی همچون بروز حرکت‌های جدایی‌طلبانه با حمایت قدرت‌های خارجی، طراحی کودتاها، نفوذی‌ها، ترور‌های گسترده مقامات کشور و ... که هرکدام به‌تن‌هایی برای به‌زانو درآوردن یک حکومت کافی است. جنگ تحمیلی با آن ابعاد و وضعیت که هردو ابرقدرت وقت جهان و ده‌ها کشور از صدام حمایت می‌کردند، خود ماجرای مجزا و مفصلی است؛ اما انقلاب اسلامی به‌سلامت از این چالش‌ها و گردنه‌های پرخطر عبور کرد. این پیروزی‌های افتخارآمیز جز به همت جوانان آن روز‌های کشور حاصل نشد.
همان‌طور که رهبر معظم انقلاب (مدظله‌العالی) با درایت و نکته‌بینی خاصی بار‌ها تأکید کرده‌اند، جوانان امروز کشور اگر از جوانان ابتدای انقلاب در مسائل مختلف جلوتر نباشند، بی‌شک عقب‌تر نیستند. اگر جوانان دیروز توانستند با مجاهدت و تلاش از آن گردنه‌های پرخطر و متعدد عبور کنند، پس هیچ تعجبی ندارد اگر جوانان امروز با ویژگی‌های منحصربه‌فرد خود از موانع موجود عبور کرده و چالش‌ها و تهدید‌ها را تبدیل به فرصت کنند.