نشست سی‌ام اتحادیه عرب؛ فرصت‌ها و چالش‌ها

پایگاه رهنما :

سی‌امین نشست سران کشورهای عضو اتحادیه عرب روز یکشنبه 31 مارس در تونس برگزار خواهد شد. این نشست در شرایطی تشکیل می‌شود که اجلاس‌های مختلف این سازمان نتوانسته است محلی برای رسیدگی به مسائل و مشکلات کشورهای عربی و رفع اختلافات و شکاف‌های موجود میان دولت‌ها باشد به صورتی که رهبران سالخورده آن به خوابیدن در طول جلسات مشهور هستند. موضوعی که موجب شده تا منتقدان اعلام کنند تنها چیزی که اعضای این نهاد در آن اشتراک دارند زبان عربی است و حضور در این سازمان منفعتی را نصیب دولت‌های عضو نمی‌کند.

اما با وجود این پیشینه، انتظارات ملت‌های عربی برای مشاهده واکنش جدی این سازمان در برابر تصمیم غیرقانونی ترامپ برای به رسمیت شناختن حاکمیت رژیم صهیونیستی بر جولان اشغالی و یا تجاوزات گاه و بیگاه رژیم صهیونیستی به غزه پیش از اعلام طرح معامله قرن بر اهمیت این نشست افزوده است. اگرچه در کنار این موضوعات، برخی دیگر از مسائل همچون سوریه، جنگ یمن، اعتراضات شکل گرفته در کشورهای عربی شمال آفریقا و وضعیت زنان نیز انتظار است که در دستور کار قرار گیرد.

سنجش اعتبار با سنگ محک جولان و فلسطین

به طور حتم مهمترین مسئله این روزهای منطقه و جهان اسلام پس از فروکش کردن آشوب‌های تروریستی در سوریه و عراق، اقدامات جنایت‌بار و تجاوزکارانه رژیم صهیونیستی در حق فلسطینیان و کشورهای دیگر همسایه یعنی سوریه و لبنان می‌باشد که با حمایت تمام‌عیار دولت آمریکا انجام می‌شود و این امر علاوه بر دامن زدن به بی ثباتی در منطقه، نارضایتی ملت‌های عربی و اسلامی را از انفعال دولت‌های عربی موجب شده است.

موضوعی که اساس و ماهیت شکلگیری اتحادیه عرب می باشد. اتحادیه عرب به پیشنهاد بریتانیا حین جنگ جهانی دوم تشکیل شد تا روابط میان کشورهای عربی، از مراکش تا عمان را تقویت کند و مساله فلسطین مهمترین ماموریت مشترک آنها شود که در این رابطه یک طرح صلح اسرائیلی – فلسطینی ارائه داد.

این طرح اما با اقدامات دولت آمریکا در انتقال سفارت خود به بیت المقدس به منزله پذیرش اشغال کامل این شهر توسط صهیونیست‌ها به عنوان بخشی از طرح موسوم به معامله قرن اکنون در معرض نابودی کامل قرار گرفته است. موضوعی که می تواند به منزله بر باد رفتن کامل اعتبار اتحادیه عرب برای حمایت از حقوق فلسطینیان در میان امت اسلامی باشد.

این امر موجب گردید تا 22 کشور عضو این اتحادیه در جلسه اضطراری قاهره که روز شنبه ( نهم دسامبر - ۱۸ آذر) تشکیل شد تصمیم دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا در به رسمیت شناختن بیت‌المقدس به عنوان پایتخت اسرائیل را مورد انتقاد قرار داده‌ و این اقدام را تنش زا و عامل کنار رفتن نقش آفرینی آمریکا در رهبری مذاکرات به اصطلاح صلح خاورمیانه عنوان کنند. اکنون نیز فضای سرزمین‌های اشغالی به واسطه جنایات صهیونیست‌ها در کشتار فلسطینیان در غزه و جلوگیری این رژیم از ارسال کمک‌های مالی به این منطقه و پاسخ‌های موشکی متقابل حماس به این حملات بسیار پرتنش دنبال می‌شود. این امر علاوه بر نگرانی های جهانی موجب اعتراضات گسترده مردمی در تونس و اردن طی روزهای گذشته در حمایت از فلسطینیان شد.

از سوی دیگر اما بحث جولان اشغالی و اقدام هفته گذشته ترامپ در پذیرش الحاق این منطقه عربی به رژیم صهیونیستی بسیار جنجال برانگیز بود که انتظار می‌رود در این نشست و بیانیه پایانی آن مورد انتقاد قرار گرفته و محکوم شود. اگرچه مسئله جولان در ظاهر به موضوع فلسطین ارتباطی ندارد اما در واقع بخشی از طرح تحمیلی دولت آمریکا به دولت‌های عربی برای پیشبرد روند عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی می باشد لذا با مواجهه جدی دولت‌های عربی با این تصمیم، شرایط بین المللی برای کاخ سفید به منظور پیشبرد طرح‌های خود در قبال فلسطین سختتر خواهد شد.

تعمیق شکاف‌ها با موضوعات چالش‌زا

اما در کنار موضوعات مهم و اضطراری که علاوه بر درگیر بودن منافع مستقیم جهان عرب، می تواند عامل کسب استقلال و اعتباربخشی به این سازمان در افکار عمومی ملت‌های عربی و اسلامی در پیگیری منافع این کشورها داشته باشد، طرح موضوعات بی اساس، گزینشی و مورد حمایت دشمنان اتحاد جهان اسلام و در راس آنها ایالات متحده و رژیم صهیونیستی می‌تواند بر شکاف‌های موجود و ناتوانی‌های گذشته دامن بزند.

در این رابطه عملکرد سعودی‌ها در دو موضوع ایرانهراسی و جلوگیری از بازگشت سوریه به اتحادیه مهمترین مسائل این دور از گفتگوهای سران کشورهای عربی خواهد بود.

وزیر خارجه عربستان در سخنرانی افتتاحیه این نشست بار دیگر اتهامات همیشگی را علیه ایران تکرار و این کشور را به دامن زدن به فرقه‌گرایی متهم کرد تا همچون اقدامات خائنانه گذشته فضای نشست را از ضدیت با اقدامات رژیم صهیونیستی منحرف سازد. موضوعی که اگرچه با دیکته سعودی‌ها از سوی احمد ابوالغیط، دبیرکل اتحادیه عرب هم تکرار شد اما بر کسی پنهان نیست که بغیر از چند دولت کوچک وابسته به حمایت مالی ریاض، خریداری در میان دیگر اعضا ندارد.

موضوع بازگشت سوریه نیز چنین کارکردی یافته است.  نشست مشورتی اردن که در روز 31 ژانویه و با حضور مصر، عربستان سعودی، بحرین، امارات متحده عربی و کویت برای بحث در مورد بازگشت سوریه به اتحادیه برگزار شد بدون توافق به پایان رسید. از طرف دیگر وزیر خارجه تونس چندی پیش در دیدار با لاوروف وزیر خارجه روسیه در ماه ژانویه بر حق بازگشت سوریه به اتحادبه سخن گفت. الجزایر، مراکش و مصر نیز مواضع مشابهی اتخاذ کرده اند. از طرف دیگر جبران باسیل، وزیر امور خارجه لبنان، در ماه ژانویه گذشته از سوریه برای شرکت در نشست اقتصادی اتحادیه عرب در بیروت دعوت نمود. همچنین محمد اوولد عبدالعزیز ، رئیس جمهور موریتانی، در اوایل ماه ژانویه از پایتخت سوریه بازدید کرد. پیش از وی عمر البشیر رئیس جمهور سودان نیز در ماه دسامبر به دمشق رفته بود. اردن نیز پس از سال‌ها مرز خود را با سوریه بازگشایی کرد که همگی نشان از تمایل این دولت‌ها به بازگشت سوریه به اتحادیه است.

این در حالی است که عربستان سعودی در راستای سیاست آمریکا در قبال سوریه مهمترین مخالف چنین اقدامی است. سیاستی که سعودی‌ها بدون توجه به خواسته‌های عربی، اسلامی و اکنون بین المللی برای در دستور کار قرار گرفتن موضوعات مهم دیگری همچون جنگ یمن در پیش گرفته‌اند.