ظرفیت­‌های اقتصادی کشور؛ پیشران رونق تولید

کشور ایران از لحاظ جغرافیایی در نقطه‌­ی اتصال ۳ قاره آسیا، اروپا و آفریقا قرار دارد. از طرفی کریدور شرق به غرب و از سویی کریدور شمال به جنوب است. وجود راه آهن سراسری و زیرساخت های حمل و نقل جاده‌­ای مناسب مانند بزرگراه‌ها و آزادراه‌های فراوان، دسترسی کشور به آب‌های آزاد بین‌المللی، اتصال بندرگاه‌های اصلی به شبکه ریلی و جاده­‌ای برخوردار از امنیت بالا و مطلوب، سبب شده است که همواره ایران به عنوان یکی از اصلی‌ترین انتخاب‌های کشورهای گوناگون برای حمل و نقل و ترانزیت کالاها باشد. مطابق محاسبات، با افزایش حجم بار و تکمیل نقشه ریلی ترانزیتی کشور و اتصال ریلی چابهار به سرخس و خرمشهر به بصره و چند مسیر نسبتا کوتاه دیگر، کشور امکان کسب درآمدی ۲۶ میلیارد دلاری را داراست. این درآمد که بیشتر ازنصف درآمد نفتی سالانه­‌ی ایران است، امکان ایجاد رونق تولید و اشتغال آفرینی برای بیش از ۱.۵میلیون نفر را دارد و نقش ویژه­ای در عمران و آبادانی مناطق عبوری راه آهن از این مسیر را دارد.

 ۲. دسترسی به بازارهای گسترده و متنوع

کشور پهناور ایران از لحاظ جغرافیایی در همسایگی ۱۵ کشور  با جمعیتی بیش از ۶۰۰ میلیون نفر قرار دارد. حجم تجارت همسایگان ایران تا انتهای سال ۲۰۱۷، بیش از ۲۰۰۶ میلیارد دلار در سال بوده است که سهم ایران تنها ۳۶ میلیارد دلار یعنی حدود ۱.۷ درصد از کل تجارت منطقه بوده است. حجم تجارت فعلی کشور که به دو بخش نفتی و غیر نفتی تقسیم می­شود، چیزی در حدود ۱۰۰ میلیارد دلار است. چنانچه ایران با فعال نمودن دیپلماسی اقتصادی منطقه­‌ای  و استفاده از پیمان‌های پولی دوجانبه و بانکداری غیرمستقیم، بتواند سهم خود از تجارت منطقه‌ای را تنها ۵ درصد افزایش دهد، قادر خواهد بود تجارتی ۱۰۰ میلیارد دلاری با کشورهای همسایه خود شکل دهد که مطابق محاسبات کارشناسی در بدبینانه‌ترین حالت، همین امر زمینه ایجاد ۴ میلیون شغل در کشور را ایجاد می­‌نماید. از طرفی شکل‌دهی بازاری به این وسعت، خود تقاضایی موثر برای شکل‌گیری و رونق تولید داخلی است. سفر اخیر آقای رییس جمهور به کشور عراق و افزایش سطح مبادلات به سطح ۲۰ میلیارد دلار خود گویای امکان‌پذیری این برنامه است.

 ۳. دسترسی به منابع طبیعی استفاده نشده

کشور ایران با قرار گرفتن بر روی یکی از کمربندهای اصلی کوه‌زایی جهان، دارای ۱۰۴ میلیارد تن ذخیره احتمالی انواع مواد معدنیست که ۷ درصد معادن جهان را تشکیل می­دهد. تنوع این معادن بیش از ۶۴ نوع ماده معدنی است که شامل ۶ درصد منابع مس، ۳.۵ درصد منابع سرب و روی، ۱۰.۵ درصد منابع زغال سنگ و ۲ درصد منابع سنگ آهن است. مطابق محاسبات ارزش معادن ایران ۷۰۰ میلیارد دلار برآورد شده‌است که در صورت سرمایه‌گذاری و توجه به عواملی چون "توسعه زیرساخت ها"، "فرآوری مواد خام" "ورود بخش خصوصی" و "اجازه صادرات" این عدد افزایش می‌یابد.
 متاسفانه پس از کشف نفت، به دلیل اتکای مسئولان به درآمدهای نفتی، توجه ویژه‌ای به این بخش صورت نگرفته است که با بهره گیری و فعال نمودن این بخش، می­توان درآمدی چندین برابر بخش نفتی استحصال نمود. به عنوان مثال بخش کشاورزی که از مهمترین و استراتژیک­ترین بخش­های اقتصادی کشور است و امنیت غذایی جامعه به آن گره خورده است: حدود ۳۷ میلیون هکتار اراضی مناسب کشاورزی در کشور وجود دارد که در حال حاضر ۱۸.۵ میلیون هکتار آن در چرخه تولید محصولات بخش کشاورزی قرار دارد. مدیریت و زیر کشت بردن علمی زمین‌های کشاورزی می­تواند علاوه بر ایجاد رونق تولید و اشتغال بالا، ضمن تقویت امنیت غذایی، دسترسی ارزان­تر محصولات کشاورزی برای مردم را ممکن نماید.

 ۴. بهره‌مند از منابع سرشار انرژی

یکی از نهاده های اصلی برای شکل‌­گیری تولید، انرژی است که بسیاری از کشورهای پیشرفته مانند کره جنوبی، ژاپن و کشورهای اروپایی تا حد قابل توجهی نیازمند و وابسته به منابع انرژی سایر کشورها هستند. کشورمان ایران در منطقه‌ای واقع شده که بیش از۴۸ درصد از نفت و گاز دنیا در آن قرار دارد. از طرفی ایران بالاترین حجم ذخایرمجموعی نفت و گاز دنیا را داراست. از دیگر سو بهره­‌مندی کشور از منابع طبیعی، معادن، زمین های حاصلخیز، نیروی انسانی توانمند، تحصیل کرده، متخصص و متعهد، زمینه را برای جهش کشور در حوزه های متعدد فراهم می­آورد. شرط تحقق این امر اعمال مدیریتی جهادی، خستگی ناپذیرو عالمانه است که بتواند ظرفیت‌های حوزه های گوناگون را با نگاه به داخل مانند تسبیحی دور هم جمع نموده و اقتصاد کشور را به اقتصادی بالنده و آسیب ناپذیر تبدیل نماید.
 
 مطالب فوق تنها بخشی از ظرفیت های کشور جهت رونق بخشی به تولید و رفع مشکلات معیشتی مردم است که توجه و فعال نمودن آنها می­تواند پیشران اقتصاد کشور در شرایط فعلی باشد. لذا در همین راستا اقدامات ذیل جهت استفاده هر چه بیشتر و بهتر از ظرفیت­ها، پیشنهاد می­‌شود:

 تقویت تعاملات اقتصادی-سیاسی و ایجاد پیمان های پولی ۲ یا چند جانبه با کشورهای منطقه مانند پاکستان، آذربایجان و ...
 تکمیل شبکه ریلی به کمک بخش خصوصی با ایجاد جذابیت برای آنان
 توجه ویژه به معادن و منابع طبیعی و تلاش در فرآوری و جلوگیری از خام فروشی
 حضور فعال در بازسازی کشورهای جنگ زده و آسیب دیده مانند عراق، سوریه و...
 تکمیل شبکه آبیاری با اصلاح نظام مصرف و بهره وری آب 
 به کارگیری زمین های کشاورزی با اصلاح قوانین متعلق به این حوزه
 استفاده از صنایع تبدیلی و تکمیلی در کشاورزی جهت افزایش ارزش آفرینی
 مشارکت یا برون سپاری طرح های اقتصادی به بخش خصوصی
 ایجاد جذابیت در طرح های اقتصادی با قابلیت واگذاری برای بخش خصوصی