سهل انگاري در عصر درز اطلاعات!

چندین سال قبل که پای اینترنت به خانه‌هایمان باز شد گه‌گاه خبر‌هایی از درز اطلاعات شخصی و یا محرمانه می‌شنیدیم که عمدتا در فضای وب منتشر می‌شد. در آن زمان هنوز جنبه‌های مختلف درز اطلاعاتی اینترنتی و خطراتی که ممکن است افراد، خانواده‌ها، جامعه و یک کشور را تهدید کند برای افکار عمومی پررنگ نشده بود. اما این روز‌ها با گسترش شبکه‌های اجتماعی هر روز در فضای مجازی با خبر‌های افشاگرانه زیادی روبه رو می‌شویم. از افشای روابط خانوادگی و بین فردی گرفته تا افشای اختلاس و رشوه‌گیری، اسناد بانکی، سیاسی، اطلاعاتی و امنیتی و ده‌ها موضوع دیگر که با اشتهای زائدالوصف مخاطب برای خوانش آن‌ها روز به‌روز افزایش می‌یابد. علاقه و کنجکاوی مخاطبان از یک طرف و رقابت خبرنگاران و سایت‌ها و کانال‌های خبری از طرف دیگر باعث شده است که اطلاعات درز شده در فضای مجازی با ترکیبی از راست و دروغ منتشر شود و بدون پیامد‌های احتمالی آن به سرعت منتشر شود. در این میان اطلاعات ذخیره شده در فضای وب و کامپیوتر‌های شخصی نیز از پدیده درز اطلاعاتی در امان نیستند و هکر‌های حرفه‌ای به طور مداوم دست به سرقت‌های اطلاعاتی می‌زنند که در بسیاری از موارد پیگیری و دستگیری آن‌ها به سادگی امکان‌پذیر نمی‌باشد. اما دسترسی به داده‌ها ۲ بخش اصلی دارد؛ دسترسی به اطلاعات افراد قدرتمند و موسسات مهم برای حفاظت از راز‌ها و اطلاعاتشان، دسترسی به اطلاعات و داده‌های افراد با هدف هک، سرقت اطلاعات و مواردی مشابه. در سال‌های اخیر شاهد بسیاری از نشت داده‌های مهم بوده ایم. برای مثال هک ایمیل‌ها و اسناد حزب دموکرات، که توسط سازمان‌های اطلاعاتی روسیه رخ داد، انتشار اسناد مهم نظامی، سیاسی و اقتصادی از سراسر جهان توسط وبسایت ویکی لیکس و در راس آن ادوارد اسنودن و مواردی مشابه همگی از همین دسته هستند. نشت داده‌ها محدود به یک نقطه از جهان نیست و در معیار گسترده در سراسر جهان رخ می‌دهد. هر چه قدر توسعه و تغییرات تکنولوژیک افزایش یابد، اطلاعات نیز در معرض آسیب پذیری مضاعف قرار می‌گیرند. شرکت‌ها و سازمان‌های مختلف به طور منظم، اطلاعات خود را از مشتریان و کاربرانشان دریافت می‌کنند و هیچ تضمینی وجود ندارد که این اطلاعات تا چه زمانی در حاشیه امن قرار دارند. این در کنار اطلاعاتی است که با اختیار و میل مخاطب در صفحات مختلف وب به اشتراک گذاشته می‌شود و ممکن است روزی برایش دردسرساز شود. البته افشای اطلاعاتی همیشه پر ضرر نیست و گاهی می‌تواند به افزایش شفافیت و افشای امور خرابکارانه و فساد‌های سیاسی، اقتصادی منجر شود. این مدل افشاگری برای همه جذاب است و به همین دلیل در میان خبرنگاران محبوبیت بیشتری دارد. اما این جذابیت گاهی منجر به دامن زدن به اخبار کذب و تهمت زدن می‌شود که باید از آن پرهیز کرد. گاهی افشای داده‌های افراد با اهداف انتقام‌جویانه صورت می‌گیرد که باعث می‌شود فضای مجازی به بستری برای تسویه‌حساب‌های فردی، حزبی و گروهی تبدیل شود. افشاگری اطلاعاتی در زمان‌های نزدیک به انتخابات در همه کشور‌ها افزایش می‌یابد و در بسیاری موارد می‌تواند موجب کاهش آرای اجتماعی نامزد‌های انتخاباتی شود. اگر چه افشاگری اطلاعاتی معمولا گریبان‌گیر سیاستمداران، سلبریتی‌ها و دیگر مشاهیر جامعه می‌شود؛ اما مردم عادی نیز از افشاگری اطلاعاتی در امان نیستند. افشاگری اطلاعات شخصی برای نوجوانان و جوانان با اهداف انتقام‌جویانه و یا شوخی‌های مجازی می‌تواند پیامد‌های ناگوار روحی و روانی برای آن‌ها به دنبال داشته باشد. انتشار جرائم اخلاقی در فضای وب به همراه افشای هویت قربانیان، فشار روانی جرم انجام شده را برای قربانی دو چندان خواهد کرد. حتی برخی از عاملان جرائم نیز مستحق مجازات شناسایی عمومی نیستند و افشاگری در مورد هویت آن‌ها ممکن است باعث شود تا سالیان طولانی حتی بعد از گذراندن مدت مجازات این فرد نتواند مورد پذیرش جامعه قرار بگیرد. گاهی برخی اطلاعات بانکی در فضای مجازی درز پیدا می‌کند که می‌تواند منجر به سرقت‌های گسترده اینترنتی شود که در این موارد معمولا سهل‌انگاری و کوتاهی اصلی از جانب خود افراد صورت می‌گیرد. همچنین افشای اطلاعات بی-شمار شخصی در شبکه‌های اجتماعی خارجی علاوه بر آنکه ممکن است روزی برای فرد دردسرساز شود به صورت کلی می‌تواند در معرض رصد مالکان و سهمامداران این شبکه‌ها قرار گیرد و با فروش این اطلاعات به ذینفعان مورد سوء استفاده‌های اقتصادی و امنیتی علیه ملت‌ها قرار گیرد. در هر صورت با در نظر گرفتن همه این جوانب باید بپذیریم که ما در عصر افشای داده‌ها و درز اطلاعات زندگی می‌کنیم و هر گونه سهل‌انگاری در حفظ اطلاعات می‌تواند پیامد‌های جبران‌ناپذیری در سطح فردی و اجتماعی به دنبال داشته باشد.