فناوری هسته‌ای؛ بهانه دیگر ترامپ برای دوشیدن سعودی‌ها

عربستان سعودی در چند دهه گذشته، تلاش زیادی برای دستیابی به فناوری هسته‌ای انجام داده است و حتی برخی‌ها معتقدند سرمایه‌گذاری زیادی در پاکستان برای این منظور انجام داده است. اما با روی کار آمدن دونالد ترامپ، آمریکا به صورت جدی به دنبال حمایت از عربستان در این زمینه بوده است. حتی نمایندگان دولت ترامپ مذاکرات مخفیانه‌ای نیز با ریاض داشته‌اند که همین مسئله باعث اعتراض کنگره آمریکا شده است. نکته جالب این است که واشنگتن همواره ادعای حمایت از خاورمیانه عاری از سلاح هسته‌ای را دارد، اما عملا با کمک به ریاض در حال کمک کردن به این کشور برای رسیدن به فناوری هسته‌ای است.
عربستان و رویای هسته‌ای شدن
عربستان به عنوان بزرگترین کشور صادر کننده نفت در جهان از تصمیم خود برای ساخت ۱۶ نیروگاه اتمی تا سال ۲۰۳۰ میلادی با هزینه بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار خبر داده است. البته سابقه تلاش عربستان برای رسیدن به فناوری هسته‌ای به سال ۲۰۰۶ بر می‌گردد. حتی برخی کارشناسان این سابقه را تا دهه ۷۰ میلادی نیز تخمین زده‌اند. اولین زمزمه‌ها درباره حرکت عربستان به سمت دستیابی به سلاح هسته‌ای با فرار محمد خیلوی، دیپلمات سابق عربستانی در سازمان ملل، در سال ۱۹۹۴ به آمریکا شنیده شد. خیلوی با انتشار اسنادی اعلام کرد که عربستان از سال ۱۹۷۵ و به دنبال شکست اعراب در جنگ ۶ روزه با اسرائیل در سال ۱۹۶۷، برنامه‌ای تحقیقاتی را برای ساخت بمب هسته‌ای و مقابله با اسرائیل آغاز کرده است. به گفته خیلوی برنامه هسته‌ای مذکور تحت مدیریت و نظارت شاهزاده سلطان بن عبدالعزیز آل سعود، وزیر دفاع وقت و برادر ملک فهد، شکل گرفت و در مرکز تحقیقات هسته‌ای «الخرج» واقع در مجتمع نظامی «السلیل» به اجرا درآمد. بنا به اظهارات خیلوی، عربستان در دهه‌های ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ کمک‌های مالی بسیاری به برنامه‌های ساخت بمب هسته‌ای پاکستان و عراق نمود به این امید که آن‌ها پس از ساخت تسلیحات هسته‌ای آن را در اختیار ریاض هم قرار دهند یا چتر هسته‌ای خود را بر سر عربستان نیز بگسترانند. تلاش عربستان در زمینه هسته‌ای در زمان ملک سلمان بسیار تشدید شده است.

محمد بن سلمان، ولعیهد عربستان سال ۲۰۱۸ آغاز برنامه هسته‌ای این کشور را تصویب کرد. در این راستا وی سنگ بنای نخستین رآکتور تحقیقات هسته‌ای این کشور را در شهرک علم و فناوری ملک عبدالعزیز در ریاض گذاشت. دولت سعودی پیش از آن از تصمیم خود برای ساخت ۱۶ رآکتور هسته‌ای تا سال ۲۰۳۰ خبر داده و گفته بود که هدف از این برنامه، کاهش وابستگی بخش انرژی به نفت و گاز و استفاده از نیروی اتم برای تامین بخشی از نیاز داخلی به برق است.

حمایت‌های مخفیانه دولت ترامپ

دولت ترامپ به دلیل دلار‌های نفتی عربستان به دنبال این است تا از هر طریقی، منافع بیشتری از ریاض کسب کند. فروش سلاح، قرارداد‌های به ظاهر اقتصادی و اکنون نیز حمایت از عربستان در مسیر هسته‌ای شدن روش‌هایی است که ترامپ به دنبال آن است. حمایت‌های مخفیانه دولت ترامپ از عربستان در زمینه هسته‌ای با واکنش‌های زیادی مواجه شده است. اد مارکی (Ed Markey) سناتور دموکرات از ایالت ماساچوست آمریکا ضمن تاکید بر پرهیز این کشور از امضای توافق همکاری هسته‌ای با عربستان، خواستار آن شد تا دولت «دونالد ترامپ»، توافق عدم اشاعه هسته‌ای با عربستان را امضا کند. مارکی در نامه‌ای به رکس تیلرسون و ریک پری، وزرای امور خارجه و انرژی وقت آمریکا تاکید کرد: «هر توافقی به طور قطع باید در برگیرنده تعهد خودداری از گسترش هسته‌ای یا «توافق ۱۲۳» میان دو کشور باشد.» در گزارشی که مجلس نمایندگان آمریکا منتشر کرد، فاش شده است که دولت دونالد ترامپ روند انتقال فناوری‌های «بسیار حساس» هسته‌ای به عربستان را سرعت بخشیده است. مجلس نمایندگان آمریکا در این گزارش می‌گوید؛ «دولت ترامپ تلاش کرده است بدون توجه به ملاحظات حقوقی و امنیتی هر چه سریعتر به عربستان فناوری بسیار حساس و پیشرفته هسته‌ای بدهد.»

هدف اصلی ترامپ از معامله هسته‌ای با عربستان

علی‌رغم گفتگو‌های مقامات سعودی با واشنگتن، واقعیت آن است که یکی از متغیر‌های مهم تاثیرگذار بر سیاست منطقه‌ای آمریکا حفظ برتری رژیم صهیونیستی در زمینه هسته‌ای است. اسرائیل که در خاورمیانه بیش از ۲۰۰ کلاهک هسته‌ای دارد و از طرف آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و دیگر مدعیان مبارزه با تهدیدات هسته‌ای تحت هیچ فشاری قرار ندارد و به هیچ معاهده‌ای در این مورد پایبند نیست از طرف آمریکا به عنوان تنها بازیگر دارای سلاح هسته‌ای در خاورمیانه محسوب می‌شود. تمامی برنامه‌ها در این منطقه باید با حفظ این برتری پیگیری شود. کارشناسان معتقدند که هرچند دولت ترامپ سعی دارد که قرارداد‌های هنگفت هسته‌ای با عربستان منعقد کند، اما هدف اصلی واشنگتن دوشیدن عربستان از مسیر هسته‌ای است و بسیار بعید است که این کشور در زمینه هسته‌ای به عربستان کمک کند. چرا که تجربه برجام نشان داده است که آمریکا به هیچ معاهده‌ای پایبند نیست و پس از انعقاد قرارداد هسته‌ای با عربستان و دریافت دلار‌های سعودی به راحتی این قرارداد از سوی روسای جمهور بعدی یا حتی کنگره آمریکا رد می‌شود.

استاندارد‌های دوگانه آمریکا

نوع مواجهه دولت ترامپ با خواسته ریاض برای ایجاد چرخه سوخت اتمی و استنکاف از پذیرش «بند ۱۲۳»، آزمونی به منزله سنجش معیار‌های دوگانه واشنگتن در قبال فعالیت‌های هسته‌ای و ادعای عدم اشاعه تسلیحات اتمی در جهان است. در حالی که ایران در ۱۰ سال گذشته برای بهره‌مندی از چرخه سوخت اتمی از سوی آمریکا و متحدان منطقه‌ای این کشور از جمله عربستان تحت فشار بوده است، واشنگتن و ریاض در آستانه توافقی مشابه بدون تضمین‌های عدم اشاعه هستند. سعودی‌ها برای کاستن از حساسیت‌های غرب و رژیم صهیونیستی، همزمان با تسریع روند عادی سازی روابط با تل آویو، بر تقابل و ضرورت حفظ موازنه با ایران به عنوان دلیل اصلی خود در تلاش برای هسته‌ای شدن تاکید دارند. این موضوعی است که بار‌ها مقامات سعودی بر آن تاکید کرده‌اند. بسیاری از کارشناسان معتقدند که انتقال فناوری هسته‌ای از طرف آمریکا به عربستان یک خطر و تهدید بزرگ بین‌المللی است. چرا که عربستان بزرگترین تامین‌کننده گروه‌های تروریستی به شمار رفته و وهابیت حاکم بر عربستان منبع فکری تروریسم در خاورمیانه است. علاوه بر این، داعش، القاعده، طالبان و دیگر گروه‌های تروریستی بار‌ها توسط عربستان حمایت شده‌اند و اساسا ریشه شکل‌گیری بسیاری از این گروه‌ها، عربستان بوده است؛ بنابراین دستیابی احتمالی عربستان به بمب اتم به معنای این خواهد بود که گروه‌های افراطی و تروریستی نیز به این سلاح خطرناک دست پیدا کنند و این به معنای رخ دادن بزرگترین تهدید در خاورمیانه و حتی جهان خواهد بود. اما ترامپ نه تنها نگران این موضوع نبوده، بلکه به این مسئله دامن می‌زند و سعی دارد تا منافع بیشتری از عربستان دریافت کند.