فاصله زیاد INSTEX با تعهدات اروپا

پیش بردن برجام با اروپا،ایده ای بود که مذاکره کنندگان هسته ای بعد از خروج آمریکا از برجام در دستور کار خود قرار دادند.قرار بود اروپایی ها با طراحی سازوکار مالی جدید تا حدودی خروج آمریکا را جبران کنند،طراحی و اجرای این سازوکار یا همان SPVبیش از 9ماه به طول انجامید و عملاً فرصت هر گونه ابتکار عمل را از ایران گرفت و نهایتاً اجرای این سازوکاربه قرائت یک بیانیه ختم شد که از منظربسیاری از کارشناسان و تحلیلگران اقتصادی کارایی لازم برای برآوردن مطالبات اقتصادی و مالی ایران از اروپا را نخواهد داشت.
سخنان رئیس جمهور در اردیبهشت ماه بعد از خروج آمریکا از برجام به نحوی بود که اروپا ملزم به اجرای تعهدات طرف مقابل در برجام بود؛چرا که با وجود صدور 13گزارش در مورد حسن عمل ج.ا.ایران در خصوص بندهای تعلیق و محدودسازی در برجام، هیچ بهانه ای برای شانه خالی کردن از زیربار تعهدات از سوی اروپایی ها وجود نداشت و اروپایی ها در ظاهر هم که شده مجبور بودند به حداقل تعهدات خود عمل کنند.
حالا با تعلل چند ماهه اروپایی ها،هفته گذشته سه کشور( انگلیس،فرانسه و آلمان) از ثبت سازوکاری به نام INSTEX خبر دادند که در سایه آن قرار است تحریم های ضد ایرانی آمریکا خنثی و ایران را از عایدات برجام منتفع کنند. INSTEX به معنای «ابزار پشتیبان مبادلات تجاری» است که اروپایی ها جایگزینSPVکرده اند. بار دیگر به محض اعلام این خبر،برخی از شخصیت های غرب زده و خوش بین،ابراز امیدواری کردند،اما در ورای این امید نگرانی هایی نیز وجود دارد که نباید مورد غفلت قرار بگیرد؛آنگونه که اروپایی از سازوکار ثبت شده می گویند،این سازوکار هیچ تعهد و تمهیدی برای خرید و فروش کالاهای تحریمی مثل نفت از سوی ایالات متحده حداقل تا اواسط سال جاری میلادی ندارد و تنها کالاهای غیر تحریمی و مورد نیاز از جمله دارو و غذا شامل می شود و هیچ تضمین و تعهدی نیز بعد از اواسط سال جاری میلادی به ورود این سازوکار برای دور زدن کالاهای تحریمی ندارد.مضافاً اینکه ماهیت روش در سازوکار INSTEXبه گونه ای است که ایران نمی تواند پول حاصل از فروش نفت خود را به کشور بازگرداند و تنها مجاز است معادل فروش خود را از کشورهای مقصد فروش یا هر کشور دیگری کالا دریافت کند؛آنهم کالای غیر تحریمی!
از طرفی اروپایی ها به صراحت اعلام کرده اند که این سازوکار متضمن شرکت های اروپایی که مایل به همکاری با ایران یا شرکت های تابعه آن هستند،نیست.مطرح شدن موضوعات منطقه ای و قدرت موشکی ایران نیز تحت الشعاع این سازوکار قرار گرفته و ادامه حیات INSTEX در گرو مذاکره ایران با اروپایی ها بر سر موضوعات دفاعی و منطقه ای است که بارها اعلام شده خط قرمز ایران است.پیش شرط پذیرش،تصویب و اجرای تمامی عناصر FATF نیز برای عملیاتی شدن این سازوکار در نوع خود قابل تأمل است.
نتیجه اینکه،خیر کثیر برجام نه تنها شامل حامل مردم نشد،بلکه در صورت غفلت دامنه آن مسائل منطقه و موشکی را نیز دربرخواهد گرفت.اروپایی ها با شرطی ساز تعهدات خود،هم وقت کشی می کنند و هم کدخدا را با معطل کردن ایران،از خود راضی نگه می دارند.عایدات ناچیز این سازوکار به مراتب خیلی کمتر از تعهدات ایران برای ادامه آن است.کشورهای اروپایی با اجرای این سازوکارقرار نیست نه نفتی از ایران خریداری کنند و نه ارزی را به ایران بازگردانند.اروپایی ها در یک کلام علاوه بر دشمنی دیرینه با جمهوری اسلامی که در خیلی از عرصه ها مثل جنگ نشان داده اند، صرفاً غلام حلقه به گوش و پیرو سیاست های مستکبرانه آمریکا و مجری تحریم ها هستند.