تبدیل تحریم‌ها به فرصت با برداشتن موانع پیشرفت

معیشت مردم در انقلاب اسلامی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، چون یکی از مهم‌ترین شعار‌های انقلاب اسلامی عدالت اجتماعی بود و مستضعفین همراه‌ترین افراد با جمهوری اسلامی بوده و هستند. شرایط کنونی تحریم، اهمیت توجه به معیشت مردم –خصوصاً مستضعفین- را دوچندان کرده است، چرا که تصور امریکایی‌ها این است که با فشار تحریم‌ها، می‌توانند معیشت مردم را با مشکل مواجه کرده و بین آن‌ها و آرمان‌هایی مانند استقلال، آزادی و پیشرفت بلندمدت فاصله بیندازند و از این طریق، پشت نظام اسلامی را خالی کنند. حال سوال این‌جاست که آیا تلاش برای تامین معیشت مردم در حالت عادی، مشابه تلاش برای تامین معیشت مردم در شرایط تحریم است؟!

حفظ سطح مصرف در تحریم کوتاه‌مدت

پاسخ این است که به نوع تحریم بستگی دارد؛ اگر تحریم مربوط به کوتاه‌مدت باشد و تصور برطرف شدن آن در کوتاه‌مدت (مثلاً با توافق و مذاکره و امثالهم) ممکن باشد، تامین معیشت در چنین شرایطی متفاوت با شرایط عادی نیست. راه چاره در شرایط تحریم کوتاه‌مدت و قابل رفع، این است که دولت سعی کند با درآمدی که دارد سطح مصرف کشور را تا زمانی که تحریم‌ها برطرف می‌شوند، حفظ کند. بعد که تحریم‌ها برطرف شدند، از طریق جذب سرمایه‌ی خارجی، سرمایه‌گذاری را در کشور افزایش داده و رشد اقتصادی را رقم بزند. با ایجاد رونق و رشد اقتصادی، اشتغال بیشتری نیز ایجاد خواهد شد و همین کاهش بیکاری برای عموم مردم، معیشت آن‌ها را بهبود خواهد بخشید.

لزوم افزایش سرمایه‌گذاری در تحریم بلندمدت، اما اگر قرار باشد تحریم‌ها در بلندمدت (مثلاً ۱۰ سال) بمانند، چطور؟! در این صورت دیگر نمی‌شود تا ۱۰ سال قید سرمایه‌گذاری را زد و فقط هدف را حفظ سطح مصرف کشور گذاشت. چرا که اگر سرمایه‌گذاری انجام نشود، رشد اقتصادی صورت نمی‌گیرد. علاوه بر این، چون بسیاری از کالا‌های سرمایه‎‌ای کارخانه‌ها مستهلک می‌شوند ممکن است حتی پسرفت اقتصادی (یا همان پدیده‌ی رشد منفی) را نیز شاهد باشیم. پس در بلندمدت و در شرایط تحریم اگر قرار است معیشت مردم حفظ شود (که لازمه‌ی آن ایجاد اشتغال گسترده است تا مردم به اصطلاح آب باریکه‌ای داشته باشند)، باید از مصرف در کوتاه‌مدت زد و منابعی که از این طریق آزاد می‌شوند را سرمایه‌گذاری کرد تا در بلندمدت هم به خاطر رشد اقتصادی، مصرف عموم بیش‌تر شود و هم، چون چرخ اقتصاد خواهد گشت، تعداد بیشتری از مردم سر کار بروند و بیکاری کاهش یابد.

تحریم‌ها کوتاه‌مدت نیستند

اکنون ما در شرایطی هستیم که بعید است تحریم‌ها به این زودی برداشته شوند. بر خلاف تصور عموم که خیال می‌کنند شخص ترامپ و اطرافیان او خواهان فشار بیش‌تر بر ایران هستند، واقعیت اسن است که اکثریت هیئت حاکمه‌ی امریکا موافق تحریم علیه ایران هستند. نباید فراموش کرد که اوباما که بر اساس دیدگاه خاص خودش برجام را امضا کرد هیچ وقت آن را به تصویب کنگره نرساند و فقط با تهدید وتو و به کمک اقلیتی از نمایندگان و سناتورها، آن هم در مواردی به زور، مانع رد آن موافقت‌نامه توسط اکثریت اعضای کنگره شد. در واقع، تمام تحریم‌هایی که توسط کنگره قبل و بعد از برجام وضع شده، تقریبا به اتفاق آرا به تصویب رسیده است. آن اکثریت بزرگ هنوز هم پا برجا است و از تصمیم ترامپ در مورد برجام حمایت می‌کند.

لزوم اتکا به سرمایه‌ی داخلی

اگر تا پیش از برجام، کسی احتمال می‌داد که امریکا کشوری قابل اعتماد باشد هم تجربه‌ی تاریخی برجام به همه نشان داد که چنین نیست و امریکا منافع خود را در نظر می‌گیرد. بنابراین، تحریم‌ها بعید است به زودی برداشته شوند. حتی اگر محتمل هم باشد، عقل حکم می‌کند سیاست‌گذار اقتصادی روی آن حساب باز نکند و برنامه‌ای بلندمدت برای تبدیل تحریم‌ها از تهدید به فرصت داشته باشد. اما این برنامه باید چگونه باشد؟! همان‌طور که پیش‌تر ذکر شد، تردیدی نیست که این برنامه باید بتواند میزان بالایی سرمایه‌گذاری برای اقتصاد به ارمغان بیاورد تا به کمک آن سرمایه‌گذاری رشد کنیم و اشتغال ایجاد شود. سرمایه‌ی خارجی که در شرایط تحریم، وارد نمی‌شود. پس باید از سرمایه‌ی داخلی استفاده کنیم. برای تحقق سرمایه‌ی داخلی، باید از مصرفمان بزنیم. یعنی باید تصمیم بگیریم امروز کمتر مصرف کنیم تا فردا جوانانمان شغل داشته باشند و اقتصاد رشد کند. حال سوال این‌جاست که حذف کدام بخش از مصرف امروز اولویت دارد؟!

طبعاً از مصرف مستضعفین که خود در شرایط عادی تحت فشارند، نمی‌توان زد. بلکه تا جایی که امکان دارد، دولت باید به این قشر در شرایط تحریم کمک نیز بکند. پس تنها راهی که می‌ماند جلوگیری جدی از بریز و بپاش‌های دولتی و کاهش مصرف دلال‌ها، انحصارطلب‌ها و ... است. به همین خاطر، رهبر معظم انقلاب در دیدار ۱۹ دی‌ماه‌شان با مردم قم فرمودند: «ممکن است منابع داخلی کم باشد، امّا انسان مشاهده می‌کند که در درون کشور افرادی هستند، جریاناتی هستند که این منابع را ظالمانه میبلعند؛ این دلّال‌بازی‌ها، این انحصارطلبی‌هایی که در زمینه‌ی مسائل مادّی، در تجارت و ... وجود دارد، مانع پیشرفت کشور است»؛ بنابراین راه حفظ معیشت مردم در شرایط تحریم بلندمدت، حذف بریز و بپاش نهاد‌های دولتی، حذف دلّال‌بازی، انحصارطلبی و بلعیدن منابع کشور و هدایت اعتباراتی که اکنون این‌گونه هرز می‌روند، به سمت سرمایه‌گذاری در تولید داخلی است.