سازمان‌های بین‌المللی تجارت

تبیین:

سازمان‌های بین‌المللی در حوزه تجارت به ‌منظور تحقق اهداف مالی و تجاری تأسیس شده اند که برخی از آنها به شرح زیر هستند.

صندوق بین‌المللی پول (IMF):

 این صندوق یکی از سازمان‌های وابسته به سازمان ملل متحد است که در سال 1945 تأسیس شد و هدف آن، همکاری کشورها در جهت حل مسائل پولی بین‌المللی بود. هر یک از کشورهای عضو مبلغی را به این صندوق اختصاص دادند تا در صورت لزوم کشورهای عضو بتوانند از صندوق بین‌المللی وام بگیرند. ایران نیز یکی از اعضای این صندوق است. البته ما معمولا با شنیدن نام صندوق بین المللی پول نهادی در ذهن‌مان مجسم می‌شود که به کشورهای فقیر، ضعیف و یا در حال توسعه وام می‌دهد و به آنها برای عبور از بحران‌ها کمک می‌کند. حتی شاید افرادی باشند که صندوق بین المللی پول را با بانک جهانی اشتباه بگیرند یا نتوانند حیطه‌ وظایف و فعالیت‌های این دو نهاد را از یکدیگر تفکیک کنند. یکی از فعالیت‌های مهم صندوق بین المللی پول، اعطای وام است و عجیب نیست که تصویر ذهنی ما از این نهاد، شبیه یک «بانک وام‌دهنده» باشد. واقعیت این است که صندوق بین المللی پول، تاریخ پر فراز و نشیبی را طی کرده و مأموریتش در طول زمان، تغییر کرده است. این نهاد بین‌المللی، منتقدان فراوانی هم دارد و حتی زمانی که بحث درخواست وام ایران از IMF در دولت روحانی و ایام کرونا مطرح بود، گروهی از تحلیلگران به مخالفت با این درخواست پرداختند و آن را در تقابل با منافع ملی دیدند.

تشکیل صندوق بین‌المللی پول، یکی از خروجی‌های جنگ جهانی دوم بود. در اواخر جنگ جهانی دوم، کنفرانسی با حضور نمایندگان ۴۴ کشور در محل برتون وودز برگزار شد. بر اساس توافق‌نامه‌ پایانی آن کنفرانس، تصمیم بر این شد که اعضای این توافق، بکوشند ارزش ارز ملی خود را نسبت به طلا (و عملاً نسبت به یکدیگر) ثابت نگه دارند و نگذارند که ارزش ارز آن‌ها، دچار نوسانات جدی (بیشتر از ۱٪) شود.

بانک جهانی:

این بانک در سال 1944 تأسیس شد و هدف اصلی آن، کاهش فقر و افزایش سطح رفاه کشورهای درحال ‌توسعه از طریق اعطای وام است البته با شرایطی که خود بانک، اعمال می‌کند.تنها اعضای صندوق بین‌المللی پول می‌توانند به عضویت بانک جهانی درآیند. تحقیقات، نشان داده است که کشورهای جهان سوم از سیاست‌های این بانک، بهره چندانی نبرده‌اند. همانطور که گفته شد در پایان جنگ جهانی دوم از طرفی عواقب منفی جنگ جهانی و از طرف دیگر سیاست‌های خودخواهانه تجاری اوایل دهه ۱۹۳۰ منجر به ایجاد مشکلات اقتصادی زیادی برای کشورها شده و توان تولیدی کشورها به‌ شدت تقلیل یافته بود. به‌همین دلیل در ژوئیه ۱۹۴۴، کنفرانس پولی و مالی سازمان ملل متحد با شرکت نمایندگان ۴۴ کشور در برتون وودز تشکیل و طی آن موافقت‌نامه‌های تاسیس بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول تصویب شد. در واقع بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول، جزئی از فرایند همکاری برای ایجاد یک نظام پولی و سرمایه گذاری جدید بودند.

اگر بخواهیم بسیار خلاصه راجع به تفاوت های این دو نهاد بگوییم باید گفت تفاوت این دو نهاد را – که تقریباً هم‌زمان تأسیس شده‌اند – می‌شود در قالب سه مولفه «موضوع حمایت»، «افق زمانی» و «کشورهای هدف» گنجاند:

صندوق بین المللی پول مأموریت اصلی خود را ایجاد ثبات پولی می‌داند. اما بانک جهانی هدف خود را کاهش فقر و کمک به پروژه‌های بلندمدت توسعه تعریف کرده است.تقریباً همه پروژه های صندوق بین‌المللی پول در افق کوتاه مدت (و بعضاً میان‌مدت) تعریف می‌شوند. اما پروژه های بانک جهانی در افق بلندمدت (و گاه میان‌مدت) تعریف می‌شوند.فرض صندوق بین المللی پول این است که به همه کشورها کمک می‌کند و همه قرار است از خدماتش استفاده کنند. اما بانک جهانی بیشتر به کشورهای در حال توسعه توجه دارد.

سازمان تجارت جهانی (W.T.O) :

سازمان جهانی تجارت از ابتدای سال 1995 برای مدیریت مناسبات تجارت چند جانبه بین‌المللی جایگزین گات شد و هم‌اکنون 153 کشور عضو این سازمان هستند که مجموعاً بیش از 95درصد کل تجارت جهانی را در اختیار دارند. هدف اصلی این سازمان، به‌ حداقل ‌رساندن دخالت کشورها در امور تجارت بین‌الملل است تا بنگاه‌های تولیدی، از قدرت و امکانات رقابتی یکسانی در سطح بین‌المللی برخوردار شوند. این هدف، از راه‌هایی قابل وصول است که به برخی از آنها اشاره می شود.

الف) اصل عدم تبعیض: اگر یکی از اعضا در زمینه عوارض گمرکی شرایط مساعدی را به کشوری اعطا کند، همه کشورهای دیگر باید آن شرایط را رعایت کنند.

ب) رقابت منصفانه: قواعد این سازمان باهدف رقابت آزاد، منصفانه و عاری از اخلال شکل‌گرفته است؛ بنابراین، اعضای سازمان، باید اصول و قواعد این سازمان را رعایت کنند وگرنه با اقدامات جبرانی روبرو خواهند شد.

ج) آزادسازی تدریجی تجارت: این سازمان به‌ تدریج عوارض گمرکی را کاهش می‌دهد. مثلاً در حال حاضر برای آن که تولیدات داخلی لطمه نخورد، دولت‌ها سعی می‌کنند عوارض گمرکی را زیاد کنند تا واردات، کم و به‌ جای آن، تولید بالا رود و صادرات زیاد شود. ولی در برنامه درازمدت  W.T.O، این محدودیت‌ها باید کاهش یابند و یا لغو شوند.