تحلیل نتایج انتخابات عراق و نقش مقاومت در پارلمان آینده

ششمین دور انتخابات پارلمانی عراق که از آن به‌ عنوان مهمترین انتخابات طی دو دهه اخیر یاد می‌شد، روز ۲۰ آبان در فضایی حساس و سرنوشت‌ساز برگزار شد. برخلاف پیش‌بینی بسیاری از تحلیلگران که پیش‌بینی می‌کردند به ‌دلیل کاهش مشارکت در دوره‌های پیشین و نیز دعوت برخی جریان‌های سیاسی به تحریم، حضور مردم کمرنگ باشد ولی صحنه به گونه دیگری رقم خورد و مردم عراق با مشارکت ۵۶ درصدی روند نزولی سالهای گذشته را متوقف کردند.

با مشخص شدن نتایج انتخابات اکنون گروه‌ها و جریانات سیاسی باید خود را برای انجام رایزنی‌های ائتلافی برای انتخاب سه پست کلیدی نخست وزیر، رئیس جمهور و رئیس پارلمان و در نهایت چینش تشکیل کابینه آماده کنند. این روند در سالهای گذشته همواره با دشواری‌ و چالش‌های مختلفی همراه بوده است و از این رو اکنون مردم و ناظران سیاسی چشم‌انتظار هستند تا ببینند که آیا درب همچنان بر همان پاشنه می‌چرخد و یا روند انتقال دولت با سهولت بیشتری طی خواهد شد.

همچنین اکنون یکی از پرسش‌های اساسی مربوط به جریان و یا ائتلاف‌ اصلی پیروز انتخابات و پیامدهای آن بر صحنه تحولات داخلی و سیاست خارجی عراق در 4 سال آینده می‌باشد؟

حریانهای شیعی در راس قدرت

پس از اعلام رسمی نتایج انتخابات از سوی کمیته عالی انتخابات عراق، این بار هم جریانهای شیعی تحت هدایت چارچوب هماهنگی توانستند اکثریت کرسی‌ها را از آن خود کنند.

بر این اساس، مجموعاً ۱۸۷ کرسی پارلمانی به احزاب و ائتلاف‌های شیعی اختصاص یافت که در صدر این فهرست، ائتلاف «الاعمار والتنمية» به رهبری محمد شیاع السودانی، نخست وزیر این کشور قرار دارد که توانست 46 کرسی را کسب کند. پس از آن، ائتلاف «دولت قانون» به رهبری نوری المالکی با ۲۸ کرسی و ائتلاف «الصادقون» وابسته به عصائب اهل الحق با ۲۷ کرسی از دیگر بازیگران اصلی بلوک شیعی هستند. ائتلاف «قوى الدولة» که شامل جریان حکمت ملی و النصر است، ۱۸ کرسی به دست آورده و سازمان «بدر» به رهبری هادی العامری نیز ۱۸ کرسی را در اختیار دارد.     

از سوی دیگر، فهرستهای محلی مانند «خدمات» و «واسط اجمل» مجموعاً ۹ کرسی کسب کرده‌اند. ائتلاف‌های نوظهوری چون «الاساس» و «اشراقة كانون» هرکدام ۸ کرسی دارند، درحالی که «تصميم» با شعارهای خدماتی ۶ کرسی و «حقوق» وابسته به کتائب حزب‌الله ۵ کرسی را به خود اختصاص داده‌اند. فهرستهای کوچکتر وابسته به جریانهای شیعی نیز چند کرسی را از آن خود کردند.  

لازم به ذکر است که «جریان صدر» که در انتخابات 2021 توانسته بود 73 کرسی را کسب کند در این دور از ‏انتخابات حضور نداشت و لذا جریانهای شیعه این بار اکثریت کرسی‌ها را درو کردند و بنابراین، جریانهای ‏نزدیک به مقاومت و شیعیان توانستند حدود 56 درصد کرسی‌ها را کسب کنند و همانند دو دوره قبلی دست برتر را در پارلمان خواهند داشت.    ‏

سنی‌ها صاحب77 کرسی شدند

جریانهای سنی که از حمایت‌های خارجی هم برخوردار بودند، در این دور تلاش زیادی کردند تا بتوانند وزن و جایگاه خود را در پارلمان ارتقا دهند ولی در نهایت به 77 کرسی بسنده کردند. این کرسی‌ها میان چند ائتلاف و فهرست پراکنده توزیع شده‌اند که هر کدام در استانهای سنی‌نشین مانند الانبار، نینوا، صلاح‌الدین، دیالی و کرکوک پایگاه رأی دارند. در صدر این جریان، ائتلاف «تقدم» به ریاست محمد الحلبوسی و فهرستهای وابسته به آن با ۳۳ کرسی قرار دارد.

کردها در رتبه سوم

جریانهای سیاسی کُرد هم که این بار با برگزاری انتخابات در استان کرکوک شانس بالایی برای افزایش کرسی‌های خود در پارلمان داشتند در مجموع ۵۶ کرسی را کسب کردند که میان چند حزب و ائتلاف کردی توزیع شده‌اند. در صدر این جریان، حزب دموکرات کردستان به رهبری مسعود بارزانی با ۲۶ کرسی و اتحاد میهنی کردستان با ۱۷ کرسی قرار دارند.

اکنون با مشخص شدن چینش کرسی‌های پارلمانی، نگاه‌ها به ائتلاف‌بندی‌های سیاسی و ترکیب دولت آینده دوخته شده است. کارشناسان معتقدند که صحنه سیاسی عراق پس از انتخابات شاهد فعالیت گسترده جناح‌های سیاسی پیروز برای تشکیل بزرگترین بلوک و انتخاب نخست وزیر آتی خواهد بود.

رشد آگاهی عراقی‌ها؛ ناکامی آمریکا در رسیدن به اهداف  

با توجه به اینکه فضای انتخاباتی اخیر تحت شرایط پرتنش داخلی و منطقه‌ای برگزار شد، لذا نتایج به دست آمده از دید کارشناسان از زوایای زیادی قابل بررسی است.

حسن هانی زاده، کارشناس مسائل غرب آسیا در گفتگو با الوقت، درباره تغییرات این دور از انتخابات با ادوار قبلی تاکید کرد:«این دور از انتخابات پارلمانی عراق در یک فضای آرام و با مشارکت بالا برگزار شد و به دلیل فشار فشارهای سیاسی آمریکا و دخالت برخی کشورهای عرب منطقه، جریانهای وابسته به شیعیان در پای صندوقها رای حاضر شدند و در نهایت این گروهها توانستند اکثریت کرسی‌ها را کسب کنند و با 187 کرسی می‌توانند با سایر ائتلافها دولت‌ آینده را تشکیل دهند و رئیس جمهور را انتخاب کنند».

هانی زاده نتایج انتخابات را نشانه‌ای از آگاهی سیاسی مردم عراق توصیف کرد و گفت:«این انتخابات نشان داد که مردم عراق آگاهی کاملی از توطئه‌های دشمنان دارند و به همین دلیل پیش‌بینی‌ها این بود که جریانهای وابسته به آمریکا پیروز شوند اما شیعیان عراق در واکنش به این مداخلات و خنثی سازی نقشه‌های واشینگتن و برای اینکه پارلمان آینده در اختیار مهره‌های خارجی نباشد به پای صندوق‌های رای آمدند و معادلات را تغییر دادند. آمریکا نیز با هزینه‌های چند صد میلیون دلاری نتوانست به اهدافش برسد و لذا پارلمان و‌ دولت آینده کاملا به نفع محور مقاومت خواهد بود و نشان می‌دهد که عراقی‌ها آگاهی سیاسی بالایی نسبت به مسائل منطقه و جهان دارند».

السودانی شانس اول نخست وزیری

با به‌دست آوردن اکثریت کرسی‌ها توسط چارچوب هماهنگی، اکنون محور اصلی فعالیت‌های سیاسی تشکیل ائتلاف‌ها برای انتخاب نخست‌وزیر و رئیس‌جمهور است و دستیابی به این اهداف مستلزم اجماع میان تمامی جریان‌های سیاسی خواهد بود.

هانی زاده درباره رقابت شخصیت‌ها برای تصاحب پست وزیری گفت:«به نظر می‌رسد با توجه به اینکه لیست السودانی اکثریت را به دست آورده است می‌تواند با ائتلاف شیعیان و حتی کردها بار دیگر به عنوان نخست‌وزیر انتخاب شود و اراده جریان‌های سیاسی شیعه این است که از بین افرادی مانند نوری المالکی و السودانی، یکی را به نخست وزیری انتخاب کنند و شانس السودانی برای انتخاب مجدد بالاست. بنابراین، ترکیب کابینه نیز چندان تغییر نخواهد یافت و نوعی انسجام بین جریانهای سیاسی و به ویژه شیعیان که نسبت به توطئه آمریکا برای خلع سلاح حشدالشعبی نگران هستند به صورت آرام و سیال نخست‌وزیر و کابینه آتی را انتخاب خواهند کرد».

با توجه آرای بالایی که السودانی کسب کرده برخی کارشناسان عراقی معتقدند که این دستاورد سیاسی نشان ‌دهنده رضایت اجتماعی است که او توانسته با عملکرد دولتش ایجاد کند. بنابراین، السودانی با کمک چارچوب هماهنگی می‌تواند به مدت چهار سال دیگر بر مسند نخست وزیری تکیه بزند.

هانی زاده در ادامه گفتگوی خود حضور اکثریت شیعیان در پای صندوق‌های رای را شگفتی این دور از انتخابات دانست و خاطرنشان کرد: «مردم عراق علیرغم انتقاداتی که به دولت السودانی و رفتار سایر جریان‌های سیاسی داشتند اما اغلب شیعیان با وجود ناپایداری سیاسی و امنیتی در داخل، برای تغییر معادله و اینکه جریان‌های ضد محور مقاومت اکثریت را در پارلمان نداشته باشند، در پای صندوق‌ها حضور یافتند تا با رای دادن به جریان‌های مقاومت، نقشه‌های خارجی را خنثی کرده و همدلی خود را با ایران و گروه‌های مقاومت در منطقه را نشان  دهند».

خنثی کردن نقشه‌های واشینگتن  

هانی زاده درباره پیام سیاسی این انتخابات تاکید کرد:«این نتایج نشان می‌دهد که رویکرد مردم عراق این است که جایگاه حشدالشعبی را در ساختارهای امنیتی عراق تثبیت کنند. همچنین، عراقی‌ها با رای خود این پیام را دادند که اجازه نمی‌دهند آمریکا در عراق و منطقه نفوذ گسترده‌ای داشته باشد و تقویت جریان‌های مقاومت در پارلمان با هدف مقابله با تحرکات خارجی بخشی از این رویکرد مردمی است. بنابراین، به ‌دست آوردن اکثریت کرسی‌ها توسط جریان‌های شیعی همسو با مقاومت نشان داد که تلاش آمریکا برای مهار این محور از درون نظام سیاسی عراق بی‌نتیجه مانده است. چنین چینشی در پارلمان، دست «چارچوب هماهنگی شیعیان» را برای شکل‌دهی دولت بعدی باز می‌گذارد و راه هرگونه طرح واشینگتن برای تضعیف نیروهای مردمی را تا حد زیادی مسدود می‌کند. از طرفی، عراقی‌ها نشان دادند که همچنان می‌خواهند هم‌پیمانی سنتی، عاطفی و دینی با ایران را حفظ کنند و بیانگر این است که روابط تهران و بغداد در آینده و در پرتو پارلمان و دولت مستحکم‌تر خواهد شد».