خلع سلاح حزب‌الله لبنان: چشم‌انداز، موانع و چالش‌ها

همزمان با بالا گرفتن موضوع خلع سلاح حزب‌الله لبنان تحت تاثیر فشارهای خارجی از سوی آمریکا و دیگر کشورهای غربی علیه دولت لبنان، نشست رسانه‌ای «افق مسئله خلع سلاح حزب‌الله» از سوی اندیشکده اندیشه سازان نور برگزار شد.

در این نشست رسانه‌‌ای که با حضور خبرنگاران و روزنامه‌نگاران حوزه بین‌الملل برگزار شد، «دکتر سعدالله زارعی»، مدیر اندیشکده اندیشه سازان نور و کارشناس مسائل غرب آسیا، چشم انداز مسئله خلع سلاح حزب‌الله را مورد بحث و بررسی قرار دادند که در ادامه به این مباحث خواهیم پرداخت:

چرایی مطرح شدن مسئله خلع سلاح حزب‌الله

بحث خلع سلاح حزب‌الله بعد از یک جنگ سنگین 66 روزه مطرح شد. علت شروع این جنگ؛ هدف گذاری اسرائیل برای حذف حزب‌الله لبنان از معادلات سیاسی منطقه بود تا حزب‌الله به عنوان یک قدرت حذف شود. اما چرا هدف حذف حزب‌الله از معادلات منطقه محقق نشد و اسرائیل و آمریکا آتش‌بس اعلام کردند؟ چون قدرتمندی حزب‌الله و آسیب زدن این سازمان در عملیات‎‌های سنگین به مناطق اسرائیل باعث تغییر نظر نتانیاهو شد و حتی نتانیاهو گفت که حزب‌الله اسرائیل را به آتش کشید و لذا جنگ به آتش‌بس کشیده شد. البته اسرائیلی‌ها به تعهدات خود در آتش‌بس وفادار نماندند و جنگ را در اشکال امنیتی و نظامی محدود علیه لبنان ادامه دارند، کما این که در 2 روز گذشته اسرائیلی‌ها علیه جنوب لبنان اقدامات نظامی انجام داده‌اند. در عین حال اصل پذیرش آتش‌بس اعتراف به قدرت حزب‌الله بود. لذا پس از شکست اسرائیل در جنگ نظامی علیه حزب‌الله لبنان، اسرائیلی‌ها با تکیه بر قدرت آمریکا برنامه دیگری را به صحنه آوردند تا حزب‌الله را مهار کنند و «تام باراک»، به عنوان نماینده آمریکا طرح خلع سلاح حزب‌الله را به دولت «نواف سلام»، نخست وزیر لبنان داد.

موانع اجرا شدن خلع سلاح

ماه میلادی گذشته دولت نواف سلام طرح آمریکایی خلع سلاح حزب‌الله را در جلسه کابینه لبنان تصویب کرد. دولت نواف سلام همچنین از ارتش لبنان خواست طی 20 روز یعنی تا پایان ماه آگوست طرح خلع سلاح حزب‌الله را ارائه دهد که سرانجام چند روز پیش ژنرال «رادولف هیکل»، فرمانده ارتش لبنان نامه‌ای را به نخست وزیر تحویل داد که در آن نامه گفته شده بود که چنین برنامه‌ای(خلع سلاح حزب‌الله) الزامات و پیش‌نیازهایی دارد و بدون الزامات امکان اجرای طرح خلع سلاح نیست. از جمله این الزامات خروج اسرائیل از 7 نقطه اشغالی جنوب لبنان و همچنین تضمین امنیتی معتبر برای عدم تجاوز اسرائیل به حریم هوایی و زمینی لبنان بود. این ملزومات غیرعملی بودن طرح خلع سلاح حزب‌الله را نشان داد. در شرایطی که اسرائیل بارها حریم لبنان را نقض کرده است، خلع سلاح حزب‌الله بسیار غیرمنطقی و دشوار به نظر می‌رسد. لذا خلع سلاح حزب‌الله یک موضوع بی پایه است و با توجه به ساختار موزائیکی و قومیتی لبنان و وجود دولت ائتلافی، خلع سلاح با موانع جدی داخلی روبروست. در واقع وجود همین موانع، بزرگترین حفاظ جهت حفظ سلاح حزب‌الله در برابر تجاوزات رژیم صهیونیستی است.

منطق حزب‌الله

حزب‌الله خیلی نگران فشارها برای خلع سلاح نیست، چون در برابر در اختیار داشتن تسلیحات منطق مشخصی دارد. حزب‌الله سلاح خود را در مقابل تجاوزات اسرائیل، مشروع و منطقی می‌داند و این منطق را کاملا عملی و عقلی اعلام کرده است. در عین حال برخی طرف‌های مخالف حزب‌الله در داخل لبنان تلاش دارند تا از طریق به راه اندختن جنگ داخلی، موضوع خلع سلاح حزب  الله را دنبال کنند. این در حالی است که حزب‌الله اعلام کرده است که موضوع آشوب داخلی بهانه‌ای برای وارد کردن فشار جهت اهداف طرح آمریکایی‌ است و حزب‌الله در زمینه جلوگیری از جنگ داخلی هوشیاری کامل دارد تا لبنان وارد درگیری داخلی نشود. تا کنون لبنان در چند نوبت شاهد تنش‌های داخلی بوده است، از جمله در سال 2008 که در آن زمان نیز برای خلع سلاح به حزب‌الله فشار وارد کردند و حتی به تصاویر سیدحسن نصرالله جسارت شد، اما در آن زمان هم حزب‌الله با هوشیاری مانع از گسترش تنش‌ها به سمت جنگ داخلی شد. در حال حاضر نیز حزب‌الله بر منطق خود برای داشتن سلاح در برابر تجاوزات رژیم صهیونیستی تاکید دارد و «جوزف عون»، رئیس جمهور لبنان هم اعتراف کرده که طرح خلع سلاح مربوط به تام باراک، فرستاده ترامپ است.

در واقع منطق حزب‌الله مشخص است و این سازمان تاکید کرده که چون طرح فعلی خلع سلاح یک پروژه آمریکایی است، آن را نخواهد پذیرفت. حزب‌الله همچنین بارها تاکید کرده که چند مسئله درباره خلع سلاح وجود دارد که اگر آن پیش نیازها برآورده شود، می‌توان درباره خلع سلاح در یک فضای داخلی و بدون مداخله خارجی گفتگو کرد: نخست آن که ارتش لبنان آنقدر قوی باشد که بتواند از لبنان دفاع کند و مسئله دوم آن که اسرائیل به عنوان یک بازیگر تجاوزگر در کنار مرزهای لبنان مستقر نباشد.

شکست پیش از پیش طرح

طرح باراک برای خلع سلاح حزب‌الله قطعا با شکست مواجه خواهد شد، و ممکن است آمریکایی ها بدنبال طرح های دیگری باشند. جوزف عون هم در مواضع خود گفته است که بایستی حرکت مبتنی بر توافق شکل بگیرد و نمی توان یک موضوع اساسی را علیه یک قومیت در لبنان اجرا کرد. با توجه احتمال شکست طرح فعلی خلع سلاح حزب‌الله، احتمال دارد آمریکا بدنبال طرح ملایم‌تری باشد و طرح خلع سلاح را در یک محدوده جغرافیایی محدودتر دنبال کند و یا طرح خلع سلاح صرفا برخی تسلیحات را شامل شود. در عین حال، حزب‌الله چون الان درگیر برخی مذاکرات است، فعلا در برابر تجاوزات رژیم صهیونیستی خویشتن‌داری کرده است، اما اصل پاسخ به تجاوزات در جای خود محفوظ است و شیخ نعیم قاسم هم در شب اربعین تاکید کرد که نمی‌توانیم این وضعیت را تحمل و امنیت لبنان را رها کنیم.

از سوی دیگر، دولت نواف سلام ممکن است که عمر زیادی نداشته باشد، اواخر اردیبهشت ماه سال آینده لبنان با انتخابات روبرو خواهد شد. لذا امکان انحلال دولت فعلی لبنان در نتیجه انتخابات اردیبهشت ماه سال آینده بسیار زیاد است. انتخاب نواف سلام با همکاری طیف شیعه صورت گرفت و حتما طیف شیعه مایل به معرفی دوباره او نیست. در عین حال، نتیجه انتخابات سرنوشت و وزن شیعیان به عنوان یک  بلوک یکپارچه در لبنان را تغییر نمی‎‌دهد، چون بلوک شیعه لبنان همواره شامل دو حزب امل و حزب‌الله است، اما ممکن است وضعیت مسیحیان و اهل سنت تغییر کند. الان اکثریت مسیحیان مارونی‌ پارلمان لبنان در اختیار گروه «سمیر جعجع» به عنوان مخالفان حزب‌الله است، اما این امکان دارد که در انتخابات بعدی طیف‌ها و گروه‌های مسیحی نزدیک به سلیمان فرنجیه به عنوان متحدان مسیحی حزب‌الله قدرت را در پارلمان بدست گیرند. این تغییرات در میان بلوک اهل سنت نیز متصور است. لذا با برگزاری انتخابات طی هشت ماه آتی به احتمال زیادی صحنه سیاسی پارلمان لبنان دچار تغییرات اساسی خواهد شد و ممکن است اعضای پارلمان آتی لبنان، طرح خلع سلاح حزب‌الله را از دستور کار خود خارج کنند و این طرح آمریکایی به طور کامل شکست بخورد.