فرانسه حامی فلسطین شده است؟

در اقدامی کم سابقه سه کشور اروپایی متحد اسرائیل در واکنش به ادامه جنگ در غزه، از کلماتی مانند جنگ «نفرت‌انگیز» و «وحشتناک» برای توصیف اقدامات اسرائیل در غزه استفاده کردند .رهبران فرانسه، انگلیس و کانادا که تا پیش از این مدافع همیشگی اسرائیل برای حمله به غزه بودند، اکنون از آمار بالای مرگ و میر غیرنظامیان در غزه و محاصره چند ماهه این باریکه که منجر به قحطی شده است، ابراز نگرانی می‌کنند . برخی کارشناسان گفته‌اند که اگرچه لفاظی‌های برخی کشورهای اروپایی علیه اسرائیل به طرز چشمگیری در مقایسه با گذشته تند شده است، اما این اظهارات به این معنی این نیست که این کشورها قرار است اقدامات سختگیرانه‌ای را علیه اسرائیل دنبال کنند.

فرانسه، انگلیس و کانادا چه گفتند؟

«امانوئل مکرون»، رئیس جمهور فرانسه در نامه خود که به امضای دو کشور انگلیس و کانادا نیز رسیده است، حمله مجدد اسرائیل به غزه پس از آتش بس دو ماهه را «کاملاً نامتناسب» توصیف و تهدید کرده که اگر بنیامین نتانیاهو حمله به غزه را متوقف نکند و محدودیت‌های کمک‌های بشردوستانه را لغو نکند، «اقدامات مشخصی» انجام خواهد داد. این نامه اگرچه به امضای سران سه کشور یاد شده رسیده است، اما برای نخستین بار از سوی رئیس جمهور فرانسه تهیه شده است.

فرانسه، کانادا و انگلیس از زمانی که دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا روی کار آمده، به طور فزاینده‌ای به هم نزدیک و متحد شده‌اند. در واقع ترامپ با اعمال تعرفه‌های گسترده، بی‌اعتنایی به اتحادیه اروپا و ابراز تمایل برای تبدیل کانادا به پنجاه و یکمین ایالت آمریکا، نظم جهانی را به هم ریخته و کشورهای اروپایی از جمله امضا کنندگان نامه اخیر در کنار کانادا نسبت به وضعیت موجود احساس ناامنی دارند.

حرف بدون عمل

با وجود امضای نامه اخیر توسط دو کشور اروپایی فرانسه و انگلیس به همراه کانادا، اما به نظر می‌رسد اقدامات این کشورها در عمل چندان چشم‌گیر نیست. انگلیس در واکنش به ادامه جنگ غزه، مذاکرات مربوط به توافق تجاری با اسرائیل را به حالت تعلیق درآورده و سفیر رژیم صهیونیستی را احضار کرده تا فشار بر نتانیاهو را افزایش دهد. انگلیس همچنین سه شهرک‌نشین کرانه باختری، دو پایگاه غیرقانونی شهرک‌نشینان و دو سازمان «حامی خشونت علیه جامعه فلسطینی» را تحریم کرده است، اما به گفته «برونون مدوکس»، مدیر اندیشکده چتم هاوس در لندن، تحریم‌های محدودی که لندن اعلام کرده است، تأثیر بسیار کمی بر رفتار اسرائیل خواهد داشت و این اقدامات «به‌وضوح در پایین‌ترین سطح ممکن» قرار دارند. در عین حال کانادا و فرانسه هیچ اقدام عملی خاصی را اعلام نکردند و به همان بیانیه شفاهی بسنده کردند.

در واقع رهبران فرانسه و انگلیس و کانادا در مواجهه با فشار افکارعمومی داخلی خود به ناچار اقدامات اسرائیل در جنگ غزه را به صورت شفاهی محکوم می‌کنند، اما هیچ‌کدام اقدامات اسرائیل را نسل‌کشی توصیف نکرده‌اند. «دیوید ریگولت روز»، محقق موسسه تحلیل استراتژیک فرانسه به واشنگتن پست گفته است که دولت فرانسه همزمان با اعلام محکومیت اسرائیل، اما حاضر به اقدام عملی در برابر توقف جنگ غزه نیست و به بیانیه شفاهی بسنده می‌کند.

روزنامه فایننشال تایمز هم گزارش داده است که لندن در حال بررسی اعمال ممنوعیت سفر و مسدود کردن دارایی‌ها علیه دو عضو راست افراطی کابینه نتانیاهو است. این دو نفر «بزالل اسموتریچ»، وزیر دارایی و «ایتامار بن گویر»، وزیر امنیت ملی هستند، اما آیا واقعا این اقدام تاثیری در توقف جنگ غزه خواهد داشت؟ در واقع تحریم‌های اعمال شده از سوی انگلیس مانند تعلیق مذاکرات تجاری با اسرائیل عمدتاً نمادین هستند و راه به جایی نمی برند. حتی اتحادیه اروپا که دارای حجم تجاری بسیار بیشتری با اسرائیل است، همچنان به روابط تجاری دیرینه خود با اسرائیل ادامه می‌دهد. «ریگولت روز»، تحلیلگر فرانسوی هم معتقد است که بیانیه‌های شفاهی و برخی اقدامات محدود، سیاست نتانیاهو در جنگ غزه را تغییر نخواهد داد.

«شدومینیک دو ویلپن»، نخست وزیر سابق فرانسه هم معتقد است که بیانیه فرانسه، انگلیس و کانادا با کلمات و عبارات تند اما اقدامات عملی اندک، نشان دهنده درماندگی بین المللی در مواجهه با اقدامات اسرائیل در غزه است. این مقام سابق فرانسه اقدامات عملی نتیجه بخش در برابر تل آویو را شامل اقداماتی از جمله تعلیق کلیه توافق نامه های تجاری با اسرائیل، تحریم تسلیحاتی و طرح اتهامات علیه رهبران سیاسی و نظامی اسرائیل در دادگاه کیفری بین المللی عنوان کرد و افزود که تا کنون هیچکدام از رهبران اروپایی و غربی بدنبال این اقدامات عملی علیه اسرائیل نبوده‌اند و صرفا به بیانیه‌های شفاهی بسنده کرده‌اند. نخست وزیر سابق فرانسه در گفتگو با رادیو فرانس اینفو گفت: «چه چیزی لازم است تا رهبران اروپایی و غربی به کارهای عملی دست بزنند، زیرا جنایات جنگی، جنایات علیه بشریت و نسل‌کشی به روشنی در غزه در حال انجام است، اما رهبران اروپایی کاری نمی‌کنند.»

فرانسه، حامی شعاری فلسطین

در میان سه کشوری که بیانیه‌ای را علیه جنگ غزه منتشر کرده‌اند، فرانسه با تحرکات بیشتری مواضع خود علیه اسرائیل را علنی کرده است. فرانسه همچنین نامه‌ای را به امضای 80 کشور دیگر علیه جنگ غزه منتشر کرده که در آن نامه نیز پاریس خواستار توقف جنگ غزه شده است.

دو هفته پیش نیز، «امانوئل مکرون»، رئیس جمهور فرانسه با اعلام قصد کشورش برای به رسمیت شناختن کشور فلسطین در ژوئن آینده، رسانه‌های بین‌المللی را غافلگیر کرد. مکرون پیش از این نیز به احتمال به رسمیت شناختن کشور فلسطین در سال ۲۰۲۴ اشاره کرده بود، اما در آن زمان خواستار «صبر» و انتخاب «زمان مناسب» شده بود. اکنون به نظر می‌رسد که نظر مکرون برای به رسمیت شناختن کشور مستقل فلسطین مصمم‌تر شده است.

البته نمی‌توان فراموش کرد که این اولین بار نیست که فرانسه از احتمال به رسمیت شناختن کشور مستقل فلسطینی سخن می‌گوید. پیشتر نیز رئیس جمهور پیشین فرانسه، «فرانسوا میتران» در سال ۱۹۸۲ در پارلمان رژیم صهیونیستی(کنست) درباره به رسمیت شناختن فلسطین صحبت کرده بود و در سال ۲۰۱۰، فرانسه نمایندگی فلسطین را از یک هیئت نمایندگی به یک مأموریت فلسطینی ارتقا داد، اما این اقدامات تاکنون نتوانسته تغییری در وضعیت فلسطین از جانب فرانسوی‌ها ایجاد کند. در واقع به نظر می‌رسد که موضوع فلسطین یک کارت بازی سیاسی در دست فرانسه است که در مقاطع مختلفی آن را به بازی می‌گیرد. اگرچه فرانسه مدت‌هاست از راه‌حل دو دولتی حمایت کرده و خواستار احترام به قوانین بین‌المللی و قطعنامه‌های سازمان ملل و تاسیس کشور فلسطین شده است، اما هرگز اشتیاقی برای به رسمیت شناختن کشور فلسطین در عمل نداشته و صرفا به شعار بسنده کرده است.

فلسطین در رقابت‌های ژئوپلیتیکی پاریس-واشنگتن

این را نیز باید در نظر داشت که تحولات سیاسی داخلی و خارجی، رئیس جمهور فرانسه را بر آن داشته است تا «رویکرد محتاطانه» خود را در قبال فلسطین حداقل به صورت شفاهی تغییر دهد.

سال‌هاست که رئیس جمهور فرانسه با چالش بزرگی در پارلمان روبروست و پارلمان فرانسه بین راست افراطی و چپ افراطی تقسیم شده است. از زمان آغاز جنگ غزه، مسئله فلسطین به منبع درگیری شدید بین جناح‌های مختلف پارلمانی در فرانسه تبدیل شده و جایگاه جناح ریاست جمهوری بدلیل حمایت از تل آویو در پارلمان تضعیف شده است. در این شرایط مکرون می‌خواهد «مسئله فلسطین» را از پارلمان فرانسه خارج کرده و خودش به عنوان رئیس جمهور آن را پیگیری کند. از این رو، در شرایط فعلی نهاد ریاست جمهوری فرانسه اظهارات و تحرکات بیشتری از خود درباره فلسطین در مقایسه با مباحث پارلمانی نشان می‌دهد.

از سوی دیگر، فرانسه یک قدرت اقتصادی و نظامی و عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد به شمار می‌رود که از نظر سیاسی نیز دارای رقابت‌های آشکاری با آمریکاست. حمایت‌های شفاهی فرانسه از فلسطین و ادعای به رسمیت شناختن کشور فلسطین توسط فرانسه بدون شک  در رقابت با آمریکا تعریف می‌شود. در آوریل ۲۰۲۴، ایالات متحده پیش‌نویس قطعنامه الجزایر را در شورای امنیت وتو کرد. این قطعنامه به مجمع عمومی توصیه می‌کرد فلسطین را به عنوان عضوی از سازمان ملل متحد بپذیرد و با رأی مثبت ۱۲ نفر از ۱۵ عضو، از جمله فرانسه، تصویب شد، اما آمریکا به آن رای منفی داده و وتو کرده بود.

فرانسه و آمریکا در موضوعات دیگری از جمله استقلال اتحادیه اروپا، پیمان نظامی ناتو و جنگ اوکراین نیز دارای اختلاف نظر هستند و موضوع فلسطین نیز یکی دیگر از موارد اختلاف نظر پاریس و واشنگتن است که دو کشور را در رقابت‌های ژئوپلیتیکی روبرو هم قرار داده است.