آیا تغییرات اقلیمی باعث افزایش زلزله می‌شود؟

تبیین:

در سال‌های اخیر، تغییرات اقلیمی به‌عنوان یکی از چالش‌های اصلی قرن بیست‌ویکم مورد توجه جهانیان قرار گرفته است. از افزایش دما و ذوب یخ‌های قطبی گرفته تا خشکسالی‌های گسترده و سیلاب‌های شدید، تأثیرات این پدیده بر محیط‌زیست و زندگی انسان‌ها مشهود و انکارناپذیر شده است. اما در میان این پیامد‌های شناخته‌شده، موضوعی کمتر مورد بحث قرار گرفته و آن، تأثیر بالقوه تغییرات اقلیمی بر فعالیت‌های زمین‌شناسی نظیر زلزله‌هاست.

آیا واقعاً گرمایش زمین می‌تواند احتمال وقوع زلزله‌ها را افزایش دهد؟ چه ارتباطی میان ذوب یخ‌ها، افزایش سطح آب دریاها، بارندگی‌های شدید و حرکت صفحات زمین وجود دارد؟ اگرچه تغییرات اقلیمی مستقیماً باعث وقوع زلزله نمی‌شود، اما تحقیقات جدید از دانشگاه میامی نشان می‌دهند که این پدیده می‌تواند بر فرآیند‌های زمین‌شناسی تأثیر گذاشته و در شرایط خاص، احتمال رخداد زمین‌لرزه را افزایش دهد.

مکانیسم‌های تأثیر تغییرات اقلیمی بر فعالیت‌های لرزه‌ای

۱. ذوب یخچال‌های طبیعی و بازگشت ایزواستاتیک

با ذوب شدن یخچال‌ها، فشار وزن آنها از روی پوسته زمین برداشته می‌شود. این فرایند باعث بازگشت ایزواستاتیک (بالا آمدن تدریجی زمین) می‌شود که می‌تواند تنش‌ها در امتداد گسل‌ها را تغییر دهد و احتمال وقوع زلزله را افزایش دهد.

۲. افزایش سطح آب دریا‌ها

افزایش سطح آب دریا‌ها منجر به وارد شدن فشار بیشتر بر صفحات تکتونیکی کف اقیانوس می‌شود. این فشار اضافی می‌تواند ثبات گسل‌ها را تغییر داده و منجر به زمین‌لرزه شود.

۳. بارندگی‌های شدید و ذوب ناگهانی برف

بارش‌های شدید یا ذوب سریع برف می‌تواند به عمق زمین نفوذ کند و فشار در منافذ خاک و سنگ را افزایش دهد. این موضوع می‌تواند اصطکاک بین صفحات گسلی را کاهش داده و گسل‌ها را مستعد لغزش کند.

۴. ذوب شدن پرمافراست (یخ‌های دائمی)

در مناطق قطبی، ذوب شدن یخ‌های دائمی می‌تواند زمین را ناپایدار کرده، رانش زمین ایجاد کند و فشار جدیدی به گسل‌های مجاور وارد کند که ممکن است به زلزله منجر شود.

سونامی عظیم در گرینلند

در سپتامبر ۲۰۲۳، یک رانش زمین عظیم در گرینلند که ناشی از ذوب یخچال‌ها بود، باعث ایجاد یک سونامی بسیار قدرتمند شد. این حادثه به قدری شدید بود که امواج لرزه‌ای حاصل از آن به سراسر زمین رسید و باعث شد کره زمین به مدت ۹ روز به‌صورت خفیف بلرزد. این رخداد، قدرت پنهان پدیده‌های زمین‌شناسی ناشی از تغییرات اقلیمی را به‌خوبی نشان داد.

دیدگاه علمی

دانشمندان تأکید می‌کنند که اگرچه تغییرات اقلیمی می‌تواند بر عواملی که به زلزله می‌انجامند تأثیرگذار باشد، اما عامل اصلی زلزله همچنان حرکات تکتونیکی زمین است. با این حال، تغییرات اقلیمی می‌تواند در مناطقی که به‌طور طبیعی مستعد فعالیت‌های لرزه‌ای هستند، نقش کاتالیزور یا تشدیدکننده داشته باشد.

محققان می‌گویند: این اطلاعات نقش حیاتی در درک اثرات چندوجهی تغییرات اقلیمی دارند و نشان می‌دهند که باید ملاحظات زمین‌شناسی نیز در برنامه‌ریزی‌های تاب‌آوری اقلیمی گنجانده شوند.