خواب های ناخوش ترامپ برای حشدالشعبی عراق

در شرایطی که در روزهای گذشته دولت آمریکا از ارسال نامه دونالد ترامپ رئیس جمهور این کشور به مقامات جمهوری اسلامی خبر داده و به گفته رسانه‌های آمریکایی وی در این نامه ضرب‌العجلی دو ماهه را برای شروع مذاکرات تعیین کرده است، در میان واکنش‌ها به محتوای این نامه سفیر جمهوری اسلامی ایران در عراق از شرط و خواسته رئیس جمهور آمریکا درباره لزوم انحلال حشدالشعبی عراق افشاگری کرده است. این تحلیل به بررسی دلایل این خواسته آمریکا، نقش حشد الشعبی در خنثی‌سازی برنامه‌های آمریکا در عراق و منطقه، و پیامدهای احتمالی انحلال آن می‌پردازد.

1- نقش حشدالشعبی در خنثی‌سازی برنامه‌های آمریکا در عراق

تلاش برای حذف نیروهای حشدالشعبی در ساختار سیاسی و نظامی عراق از سوی آمریکا سابقه‌ای به درازای عمر این تشکیلات مردمی و ریشه‌دار در بطن جامعه عراق دارد و از این رو کاملاً روشن است که در وهله اول درخواست غیرمعقول و بی‌پایه و اساس ترامپ از ایران برای برچیدن یک جریان هویت‌دار و قدرتمند و دارای پایگاه مستحکم اجتماعی نشان از نقش مهم و برجسته این تشکیلات، به عنوان بخشی از محور مقاومت، در ناکام گذاشتن برنامه‌های شوم آمریکا در یک دهه گذشته در عراق و منطقه دارد و اینکه تمام تلاش‌های سالهای اخیر کاخ سفید برای تضعیف و نابودی این جریان- از حملات مداوم نظامی تا تحریم اقتصادی و فتنه‌انگیزی داخلی و تبلیغات رسانه‌ای- با شکست مواجه شده و آمریکا در برابر حشدالشعبی به نقطه استیصال راهبردی رسیده است به صورتی که همچنان اصرار دارد با فرافکنی و عدم پذیرش واقعیت شکست سیاست‌های مداخله‌گرایانه خود در عراق، این نیروها را به عنوان گروه‌های نیابتی ایران معرفی کند.

حشدالشعبی در بدو تأسیس با افزایش هم‌افزایی ملی در برابر توطئه بزرگ ظهور گروه تروریستی داعش توانست کارنامه درخشانی در مقابله با این گروه تروریستی و شکست پروژه آمریکا در ایجاد بی‌ثباتی در عراق ثبت کند. ترامپ در دوران نخست ریاست جمهوری خود وقتی که مجبور شد تا برای بازدید از پایگاه نظامی این کشور در عراق به شکل مخفیانه سفر کند، آن را نشانه تحقیر آمریکا دانست که با وجود هزینه کردن 7 تریلیون دلار اما منافع واشنگتن تأمین نشده است.

آمریکا در ابتدا از ظهور داعش در عراق و سوریه بهره برد تا حضور نظامی خود را توجیه کند، اما حشد الشعبی نقش کلیدی در شکست داعش داشت و در سالهای بعد نیز ستون اتکای امنیتی عراق در نیروی اصلی مقابله با توطئه‌های تجزیه طلبانه و دفاع از تمامیت ارضی و مرزهای عراق بوده است.

توانمندسازی دفاعی و امنیتی حشدالشعبی موجب شده تا مشروعیت حضور اشغالگرانه آمریکا و ناتو در عراق زیر سوال رفته و درخواست‌ها برای اخراج نیروهای خارجی بر اساس مصوبه پارلمان و مطالبه افکار عمومی بیشتر شود.

این موضوع بویژه پس از عملیات طوفان الاقصی و پشتیبانی کامل آمریکا از حمله ارتش صهیونیستی به غزه و جنایت‌آفرینی‌ های این رژیم وارد مرحله جدیدی شد زیرا نیروهای آمریکایی در منطقه عملاً نقش سپر دفاعی را برای سرزمین‌های اشغالی در برابر عملیات پشتیبانی گروه‌های مقاومت برعهده گرفتند و تنش نظامی میان نیروهای حشد و آمریکایی‌ها در عراق بالا گرفت. در پایخ به حملات هوایی نامشروع آمریکا، گروه‌های وابسته به حشد الشعبی بارها به پایگاه‌های آمریکا در عراق حمله کرده‌اند و از این رو ترامپ این حملات را تهدیدی برای حضور نظامی آمریکا در منطقه می‌داند و انحلال حشد را راهی برای کاهش خطرات می‌پندارد. همچنین آمریکا در پی بهبود و ترمیم وضعیت مستأصل امنیتی اسرائیل در منطقه نمی‌خواهد عراق به عنوان جبهه‌ای جدید در برابر رژیم صهیونیستی عمل کند.

از طرف دیگر، آمریکا در پی تغییر معادلات سیاسی عراق است و می‌خواهد دولت عراق را به سمت وابستگی بیشتر به غرب سوق دهد و نهادهای مستقل (مانند حشد الشعبی) را تضعیف کند.

در سه ماه گذشته آمریکا و رژیم صهیونیستی در همکاری با ترکیه و گروه‌های مسلح تروریستی در سوریه ثبات سیاسی و امنیتی این کشور را دستخوش بحرانی جدید کردند و یکی از قلعه‌های مهم مقاومت علیه اشغالگری و حمایت از فلسطین به دست تحریرالشام سقوط کرد و مطمئناً عراق با وجود مرزهای زمینی گسترده با این کشور در معرض سرنوشت مشابه و تبدیل شدن به جولانگاه تروریست‌ها می‌باشد. هم اکنون نیز نگرانی از سرایت ناامنی و تروریسم سوریه و بازسازی سلول‌های خفته تروریست‌های داعشی موجی از نگرانی و اضطراب را در میان عراقی‌‌ها بوجود آورده است و در این شرایط کاملاً مشخص است که تلاش برای انحلال حشدالشعبی با هدف تضعیف توان نظامی و دفاعی عراق و ایجاد وابستگی نظامی این کشور به آمریکا در برابر تهدیدات صورت می‌گیرد. همچنین اگر حشد الشعبی منحل شود، جریان‌های طرفدار غرب در ساختار سیاسی قدرت بیشتری خواهند یافت. حشد الشعبی و متحدان سیاسی آن (مانند ائتلاف چارچوب هماهنگی) در پارلمان عراق حضور دارند و مانع از تسلط کامل جریان‌های طرفدار غرب می‌شوند. انحلال حشد به معنای حذف یک رقیب سیاسی مهم برای جریان‌های وابسته به آمریکا و عربستان است.

2- تضعیف محور مقاومت در عراق و منطقه

از زمان حمله آمریکا به افغانستان و عراق، نظام موازنه سیاسی و امنیتی منطقه غرب آسیا دستخوش تحولات کلان همانند بیداری اسلامی و طولان الاقصی شده و همچنان نیروهای رقیب در تلاش برای ترسیم و تنظیم هندسه جدید بر اساس الگوی مطلوب خود هستند. در این رقابت مواجهه میان ایران به عنوان محور مقاومت و آمریکا در عراق از جایگاه تعیین‌کننده‌ای برخودار است.

حشد الشعبی به‌ویژه پس از تشکیل رسمی در سال ۲۰۱۴ (در پاسخ به ظهور داعش)، به یکی از اضلاع مهم محور در منطقه تبدیل شده است بنابراین انحلال حشد به معنای تضعیف محور مقاومت و کاهش عمق استراتژیک ایران در منطقه خواهد بود.  

در این میان، ذکر این نکته ضروری است که ترامپ با قرار دادن انحلال حشد الشعبی به عنوان پیش‌شرط مذاکره، به زعم خود دنبال گرفتن امتیاز استراتژیک از ایران است. با این حال اگرچه بسیاری از گروه‌های زیرمجموعه حشد (مانند **کتائب حزب‌الله عراق، عصائب اهل الحق، حرکة النجباء**) ارتباط نزدیکی با ایران دارند اما مقامات ایرانی و عراقی بارها اعلام کرده‌اند که این روابط در چارچوب و تحت قواعد و مناسبات رسمی سیاسی و نظامی و امنیتی میان دو کشور است و چنانکه مقامات ایرانی بارها گفته‌اند ادعاهای مطرح شده غربی‌ها درباره نیابتی بود این نیروها، بی‌اساس است و از استقلال کامل در سیاست‌گذاری‌ کلان و عملکرد سیاسی و نظامی برخوردار هستند.

آیا آمریکا می‌تواند حشد الشعبی را منحل کند؟

انحلال کامل حشد الشعبی بسیار دشوار است، زیرا این نهاد ریشه در ساختار سیاسی و امنیتی و دارای پایگاه گسترده مردمی دارد. حشدالشعبی در دوران نخست وزیری عادل عبدالمهدی به عنوان بخشی از ساختار رسمی نیروهای مسلح ذیل فرماندهی نخست وزیر معرفی شد و طبیعتاً انحلال این سازمان نیز نیازمند دستور نخست وزیری با رضایت پارلمان خواهد بود. این در حالی است که با وجود بر محبوبیت و مشروعیت عمومی سازمان حشد و قدرت نیروهای سیاسی حامی مقاومت در دولت و کابینه انتظار تصویب چنین تصمیمی در پارلمان بسیار بعید به نظر می‌رسد.

از طرف دیگر نباید از یاد برد که حشدالشعبی همانگونه که با فتوای مرجعیت عالیقدر عراق برای مقابله با تروریسم تشکیل شد تا زمانی که حمایت مستحکم مرجعیت را با خود دارد تلاش‌های آمریکا و دشمنان مقاومت راه به جایی نخواهد برد و در دورانی که التهابات منطقه ای ناشی از تجاوزات رژیم کودک کش صهیونیستی به غزه و لبنان و سوریه ادامه دارد مرجعیت همانند همیشه پشتوانه دلگرم کننده امنیت و ثبات برای عراق خواهد بود.