رئیس سازمان زندان‌ها: یک هزار و ۷۴۹ زندانی فعال در حوزه قرآن از ارفاقات قانونی و تخفیفات مجازات بهره‌مند شدند/ ایجاد اشتغال مولد برای بیش از ۴۷ هزار زندانی در زندان‌های کشور

سازمان زندان‌ها با توجه به سیاست‌ها و اسناد بالادستی قوه قضاییه، تمرکز و توجه خود را غیر از اصلاح و بازپروری زندانیان بر حرفه و مهارت آموزی آنها متمرکز کرده تا مددجویان بواسطه اشتغال و مهارت آموزی از چرخه معیوب تکرار جرم خارج شوند. 

در راستای این سیاست مهم و راهبردی کارگاه‌های اشتغال زیادی ایجاد شده است و در  کنار آن برنامه‌های ورزشی، فرهنگی، قرانی و آموزشی فراوانی نیز برگزار می شود تا زندانیان در دوران گذران محکومیت خود از این برنامه ها دور نمانند و بتوانند در این زمینه‌ها نیز دانش و توانایی خود را محک بزنند. برای درک بیشتر از فعالیت‌ها و اقدامات سازمان زندان‌ها گفت‌وگویی را با غلامعلی محمدی، رئیس سازمان زندان‌ها انجام داده‌ایم که مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید:  

۵۶ طرح اشتغالزایی کلید خورده است

میزان: طی سال گذشته و در حاشیه سفر‌های استانی که داشتید چند کارگاه آموزشی و حرفه آموزی برای زندانیان افتتاح شده است؟

محمدی: در سال گذشته تعداد ۱۶ کارگاه در ۱۱ استان کشور از طریق سفر‌های استانی و مراسمات ویدیو کنفرانسی افتتاح شده‌اند که استان‌های مذکور عبارتند از (تهران، قم، بوشهر، اصفهان، چهارمحال و بختیاری، خراسان رضوی، خوزستان، سیستان و بلوچستان، قزوین، گیلان و مرکزی)، اما از اواخر سال گذشته سیاست راهبردی اشتغال صنعت محور در دستور کار قرار گرفت به همین منظور ۵۶ طرح اشتغالزایی کلید خورده و ۴ طرح در بهمن ماه شامل کارگاه تولید موتور سیکلت نیرو موتور در اردوگاه قم، کارگاه دوچرخه سازی در قزلحصار، کارگاه تولید فیلتر هوای خودروی سبک در زندان برازجان، کارگاه تولید کفش چرم در زندان بوشهر افتتاح شد به همین ترتیب در طی سال جاری ۴۲ طرح در سفر‌های استانی و یا به صورت ویدیو کنفرانس افتتاح شد ۱۰ طرح دیگر تا پایان اردیبهشت ماه قابل افتتاح خواهد بود.

ایجاد اشتغال مولد برای زندانیان

میزان: چه تعداد زندانی شاغل در زندان‌ها کشور داریم و در چه رشته‌هایی مشغول به فعالیت هستند؟

محمدی: ایجاد اشتغال مولد برای تعداد ۴۷ هزار و ۹۶۳ نفر از زندانیان (حدود ۳۴ درصد از ۱۳۹ هزار نفر زندانی واجد شرایط) در دی ماه سال ۱۴۰۳ براساس اطلاعات سامانه پرداخت دستمزد مجریان اشتغال به تفکیک تعداد ۱۸ هزار و ۳۱۹ نفر و به عبارتی حدود ۳۸ درصد از زندانیان شاغل در بخش کارگاه‌های داخل زندان‌ها فعالیت دارند. تعداد ۲۵ هزارو ۳۱۳ نفر و به عبارتی حدود ۵۳ درصد از زندانیان شاغل در بخش اعزام بکار خارج از زندان‌ها فعالیت دارند. تعداد ۴ هزار و ۳۳۱ نفر و به عبارتی حدود ۹ درصد از زندانیان شاغل در بخش اشتغال نشسته داخل بند‌ها فعالیت دارند.

برنامه ریزی برای انتقال ۴۳ زندان

میزان: چه تعداد زندان در حال انتقال به خارج از شهر‌ها قرار دارند؟

محمدی: در سال ۱۴۰۳، برنامه انتقال ۴۳ زندان در دست اقدام بود که از این تعداد ۲۸ پروژه در حال احداث و تعداد ۱۵ زندان در حال مطالعه و تهیه نقشه اجرایی است.

برای بیش از ۱۰۱ هزار نفر از زندانیان دوره‌های حرفه آموزی برگزار شده است

میزان:  چه برنامه‌های مهمی در حوزه‌ مهارت آموزی زندانیان اجرایی شده است؟

محمدی: در سال گذشته برای ۱۰۱ هزار و ۲۲۴ نفر از زندانیان با همکاری سازمان‌های مجری مهارت آموزی در کشور از جمله:سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و سایر مراکز آموزشی؛ دوره‌های حرفه آموزی برگزار شده است.

۴۲ عنوان برنامه فرهنگی در سال ۱۴۰۳ جهت زندانیان برنامه ریزی و اجرا شده است

میزان:  چه برنامه‌های مهمی در حوزه‌ فرهنگی برای زندانیان اجرایی شده است؟

محمدی: در مجموع ۴۲ عنوان برنامه فرهنگی در سال ۱۴۰۳ جهت زندانیان برنامه ریزی و اجرا شده است که مهمترین آنها عبارتند از: تدوین نقشه راه توسعه و گسترش برنامه‌های قرآنی برای کلیه مؤسسات کیفری سراسر کشوردر راستای تفاهم نامه منعقده با سازمان تبلیغات کشور، اجرای اولین سوگواره عاشورایی تحت عنوان " مثل حر" درماه محرم وصفر در مؤسسات کیفری سراسر کشور، اجرای طرح استعدادیابی زندانیان با ایجاد کانون‌های استعدادیابی درکلیه مؤسسات کیفری با هدف شناسایی، کشف و راستی آزمایی استعداد‌های هنری، آموزشی، فرهنگی و ورزشی زندانیان و مددجویان، برگزاری بیست و سومین دوره مسابقات قرآن کریم زندانیان، فراهم نمودن زمینه مشارکت زندانیان در سیزدهمین جشنواره کتابخوانی رضوی با همکاری نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، اجرای اولین جشنواره سرود، آوا‌های بومی و محلی و مذهبی مؤسسات کیفری سراسر کشور، اجرای طرح ملی زندگی با آیه‌ها با مشارکت سازمان تبلیغات اسلامی.

برگزاری کارگاه آموزشی نماز و احکام نماز و مهدویت

میزان: چه برنامه فرهنگی، ورزشی، مذهبی و علمی طی سال گذشته برای مددجویان برگزار شد؟

محمدی: برنامه‌های ترویج اقامه نماز از طریق تقویت شورا‌های اقامه نماز در ادارات کل و موسسات کیفری کشور، برگزاری کارگاه‌های معرفت افزایی نماز و مهدویت ویژه زندانیان و خانواده زندانیان، برگزاری کارگاه آموزشی نماز و احکام نماز و مهدویت.استفاده از ظرفیت‌های موجود فضای مجازی جهت نشر محتوی فرهنگی با موضوع نماز و مهدویت.  برنامه‌های گسترش قرآن و معارف اهل بیت (ع) از طریق توسعه دارالقرآن ها، برگزاری محافل انس با قرآن، برگزاری جلسات هفتگی هیئت‌های محبان اهل بیت در زندان‌های کشور دعاخوانی کمیل/ندبه/توسل/زیارت عاشورا، برگزاری ویژه برنامه‌های مناسبت‌های ملی و مذهبی.

ترویج فرهنگ ایثار و شهادت

ترویج فرهنگ ایثار و شهادت از طریق برگزاری جلسات بصیرت بخشی پیرامون جهاد تبیین، ایجاد و یا تکمیل و تجهیز جایگاه‌های ویژه تکریم و تعظیم مقام شهدای دفاع مقدس، مدافعین حرم و در ورودی اندرزگاه‌های کلیه زندان‌ها مزین به تصویر شهداء شاخص استان و یا شهر، ادوات و وسایل به جامانده از دوران دفاع مقدس، برگزاری کارگاه آموزشی سبک زندگی جهادی، اجرای برنامه یادمان و یادواره شهدا.

تشکیل حلقه‌های مطالعاتی و باشگاه‌های کتابخوانی

توسعه کتاب و کتابخوانی از طریق تشکیل انجمن‌های ادبی و نویسندگان از بین زندانیان، تشکیل حلقه‌های مطالعاتی و باشگاه‌های کتابخوانی و پویش کتابخوانی ویژه زندانیان نوسواد و کم سواد، برگزاری مسابقات کتابخوانی، ایجاد و تجهیز قفسه‌های کتابخانه‌ای داخل بند‌ها با هدف سهولت دسترسی زندانیان به کتاب در طول شبانه روز، ایجاد کتابخانه دیجیتال در برخی از مؤسسات کیفری.

برگزاری دوره‌های آموزش‌های قرآن

برگزاری دوره‌های آموزش‌های قرآن و مذهبی شامل دوره‌های عمومی قرآن (روخوانی و روانخوانی)، دوره‌های تخصصی قرآن کریم (تدبر در قرآن سطح ۱ و ۲)، دوره تجوید سطح ۱ و ۲ اجرای دوره تفسیر سطح ۱ و ۲ دوره‌های حفظ ترتیبی و حفظ موضوعی و سور منتخب، اجرای دوره آموزشی زندگی در پرتو نور احکام سطح ۱ و ۲ و ۳ اجرای دوره آموزشی اصول اعتقادات سطح ۱ و ۲ و ۳ اجرای دوره اخلاق فردی و اجتماعی سطح ۱ و ۲ اجرای دوره آموزشی تدبر در نهج البلاغه سطح ۱ و ۲ و ۳ اجرای دوره آموزشی تصحیح قرائت نماز.

گسترش ورزش‌های همگانی و برگزاری مسابقات ورزشی داخل زندان

توسعه فعالیت‌های ورزشی زندانیان، مددجویان: از طریق گسترش ورزش‌های همگانی و برگزاری مسابقات ورزشی داخل زندان در رشته‌های مختلف ورزشی، تشکیل انجمن‌های ورزشی از بین زندانیان در قالب نهضت داوطلبی ورزش، ایجاد هواخوری پویا، برگزاری دوره‌های آموزشی – ورزشی با همکاری فدراسیون‌های ورزشی و هیئت‌های ورزشی مربوطه در استان، برگزاری مستمر ورزش صبحگاهی، برگزاری دوره‌های آموزشی و دانش افزایی جهت کارشناسان تربیت بدنی زندان‌ها و همکاری مستمر باز وزارت ورزش و جوانان و کمیته ملی المپیک در راستای توسعه هرچه بیشتر فعالیت‌های ورزشی زندانیان. 

یک هزار و ۷۴۹ نفر زندانی فعال در حوزه قرآن از ارفاقات قانونی و تخفیفات مجازات بهره‌مند شده‌اند

میزان: سال گذشته آیا زندانی که با حفظ کل قران کریم آزاد شده باشد، داشتیم؟ چه تعداد زندانی با حفظ قرآن توانستند شامل ارفاقات قانونی و تخفیف مجازات شوند؟

محمدی: در سال ۱۴۰۳ تعداد یک هزار و ۷۴۹ نفر زندانی فعال در حوزه قرآن از ارفاقات قانونی و تخفیفات مجازات بهره‌مند شده‌اند.

آموزش مهارت‌های مقابله با تکرار جرم و مصرف مواد مخدر

میزان: آیا بعد از آزادی زندانیان نیز نظارتی بر عملکرد و روند زندگی شان وجود دارد؟ 

محمدی: بر مبنای سند تحول و تعالی قضایی آموزش‌هایی شامل مهارت سازگاری با خانواده، محله و جامعه بعد از آزادی، سازگاری با مهارت‌های مقابله با تکرار جرم و مصرف مواد مخدر، تغییر نگرش نسبت به دوستان بزهکار قبلی و شبکه‌های حمایتی معارض با قانون و معرفی فعالیت مراکز خدمات اجتماعی و مراقبت بعد از خروج زندانیان به زندانیانی که در ماه‌های پایانی حبس قرار دارند، داده می‌شود. سپس زندانیان در صورت تمایل به برخورداری از خدمات مراکز مذکور با مراجعه و درخواست خدمات حمایتی تحت پوشش این مراکز قرار می‌گیرند و از خدماتی شامل مشاوره، راهنمایی، اشتغال از طریق اعطای تسهیلات بانکی، معرفی به کارآفرینان و کارفرمایان متقاضی کار و تسهیل در بازگشت به محل کار قبلی، تامین هزینه‌های درمانی، معیشتی، آموزشی برخوردار می‌شوند.  

در این میان یکی از ابزار‌های تشخیص مسائل و مشکلات زندانیان آزاد شده، مصاحبه با اعضای خانواده و بازدید از محل سکونت و کار زندانیان آزاد شده است. در این ارتباط مددکاران اجتماعی مراکز خدمات اجتماعی و مراقبت بعد از خروج در صورت مشاهده عوامل زمینه ساز تکرار جرم، مشاوره و راهنمایی‌های لازم به زندانیان آزاد شده و اعضای خانواده را ارائه می‌دهند. آمار‌های استخراج شده از افراد تحت پوشش حمایت این مراکز نیز حاکی از نرخ بسیار پایین میزان بازگشت افراد تحت پوشش این مراکز به زندان در مقایسه با سایر زندانیان آزاد شده در طول سنوات اخیر می‌باشد. لیکن برای توسعه آن به تمامی زندانیان آزاد شده متقاضی دریافت خدمت لازم است سازمان طرح و برنامه و سازمان امور استخدامی همکاری لازم را نسبت به بازتعریف نمودار سازمانی این مراکز و افزایش پست‌های مورد نیاز در حوزه‌های مددکاری اجتماعی، روانشناسی، حقوق و علوم اجتماعی در تناسب با جمعیت زندانیان آزاد شده داشته باشد و ثانیاً اعتبارات مصوب و تخصیصی به این مراکز در قانون بودجه سنواتی در رفع نیازمندی‌هایی نظیر اشتغال، ودیعه مسکن، آموزش اختصاص یافته یا رشد چشمگیری یابد تا بتوان دامنه زندانیان آزاد شده برخوردار از این تجربه موفق را توسعه داد.  

بازگشت مجدد به زندان بدلیل ارتکاب عمل مجرمانه تابع عوامل گوناگون اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است

البته در پایان ذکر این نکته نیز لازم است که بازگشت مجدد به زندان بدلیل ارتکاب عمل مجرمانه تابع عوامل و مولفه‌های مختلف و گوناگون اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است که به طور خاص در حوزه عملکرد سازمان زندان‌ها قرار نمی‌گیرد. به سخن دیگر هر چند اقدامات حمایتی خوبی در زندان‌ها با ارائه آموزش‌های فرهنگی و تربیتی، مددکاری اجتماعی، مشاوره و روانشناسی انجام می‌گیرد، اما با بازگشت فرد به جامعه و عدم رفع نیاز‌های زیستی فرد امکان بازگشت به جرم محتمل است، اما طی سه سال گذشته بازگشت مجدد زندانیان در شاخص کوتاه مدت به صورت چشم گیری کاهش یافته است.