تجاوز تحریرالشام به مرز لبنان؛ جنگی تازه با پیامدهای منطقه‌ای

در این رابطه، منابع محلی روز جمعه از حمله توپخانه‌ای نیروهای تحریرالشام به شهرک «جرماش» در مرزهای لبنان و سوریه خبر دادند. عناصر مسلح تحریرالشام همچنین شهرک جرماش را با یک پهپاد انفجاری هدف گرفته و چندین بار با حملات راکتی از منطقه القصیر، ارتفاعات اطراف شهرک «الکواخ» در منطقه الهرمل لبنان را مورد اصابت قرار داده اند.

برخی منابع هم اعلام کردند که عناصر وابسته به گروه‌های شورشی سوری به منطقه «قنافد» در مرزهای لبنان تجاوز کردند. در درگیریها بین عناصر تحریرالشام با عشایر لبنانی تاکنون ۴ نفر شهید و ۱۰ تن زخمی شده‌اند. قبایل لبنانی با حملات عناصر تحریرالشام مقابله کردند و بر اساس گزارشها توانستند دو شبه نظامی سوری را اسیر بگیرند و چندین تن از مسلحین نیز کشته شده اند. عشایر لبنان نیز طی این درگیری توانستند یک پهپاد تحریرالشام را سرنگون کنند.

ارتش لبنان هم برای مقابله با حملات تحریرالشام، تعدادی از نیروها و تجهیزات خود را به منطقه «قلد السبع» در ارتفاعات الهرمل اعزام کرده است.

سرتیپ حسین قدر، از فرماندهان ارشد ارتش لبنان در بیانیه‌ای اعلام کرد که درگیری در داخل خاک لبنان رخ نداده، بلکه در شهرهایی که لبنانی‌ها در داخل خاک سوریه زندگی می‌کنند اتفاق افتاده است. این مقام لبنانی تاکید کرد:«ارتش لبنان در خاک لبنان مستقر است و با توجه به درگیریهای طرف سوریه، حضور و استقرار خود را در مرز تقویت کرده است».

اگرچه سران تحریرالشام هدف از این عملیات را مبارزه با قاچاق مواد مخدر از سوی قبال لبنانی اعلام کرده‌اند اما در پس این اقدام تنش‌زا، اهداف دیگری نهفته است.

پروژه صهیونیستی- آمریکایی

از آنجا که همه تحرکات گروههای مسلح سوری از سوی بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای دیکته می‌شود لذا برخی کارشناسان بر این باورند که ماجراجویی در مرزهای لبنان هم بخشی از این پازل است.

حسن هانی‌زاده، کارشناس مسائل غرب آسیا در گفتگو با الوقت درباره اهداف و انگیزه‌های تجاوز تحریرالشام به مرزهای لبنان گفت:«تجاوزات عناصر تحریرالشام به مرزهای لبنان در چارچوب طرح برنامه‌ریزی شده آمریکایی- صهیونیستی برای گسترش حوزه نفوذ این گروههای تروریستی و قطع ارتباط دمشق-بیروت است. رژیم صهیونیستی از یکسو در هفته‌های اخیر بخش مهمی از مناطق جحولان اشغالی و قنیطره را اشغال کرده و الآن به فاصله 15 کیلومتری دمشق رسیده‌اند و یک کمربند امنیتی از جولان تا درعا ایجاد کرده است و الآن یک ماموریت نیابتی از سوی این رژیم و‌ آمریکا به تحریرالشام داده شده تا بخشهایی از مناطق اطراف مرزهای مشترک سوریه و لبنان را اشغال کنند».

جنگ افروزی گروه‌های مسلح سوری با هدف ناامن سازی مرزهای لبنان درحالی است که تحریرالشام در دو ماه گذشته که ارتش صهیونیستی قلمرو جنوبی سوریه را به عرصه تاخت و تاز خود تبدیل کرده، هیچ واکنش نظامی نشان نداده است.

این درگیری‌ها در مرز لبنان در زمانی انجام می‌شود که بر اساس توافق انجام شده بر اساس مفاد آتش‌بس، رژیم صهیونیستی باید تا ده روز دیگر (18 فوریه) جنوب لبنان را ترک کند اما سران تل‌آویو تمایلی برای خروج از این مناطق ندارند. نتانیاهو و دوستانش با این بهانه که حزب‌الله به تعهداتش ذیل آتش‌بس عمل نکرده، به دنبال زیر پا گذاشتن ضرب العجل اعلام شده در توافق آتش بس و ادامه دادن به اشغال نظامی جنوب لبنان است. بنابراین، این احتمال وجود دارد که ماجراجویی تحریرالشام در مرزهای لبنان بخشی از سناریوی صهیونیست‌ها با هدف منحرف کردن اذهان داخلی و بین المللی از مسئله لزوم خروج کامل نظامی ارتش صهیونیستی باشد.

در این راستا، گزارش‌هایی وجود دارد که نشان‌دهنده تماس‌های مستقیم بین تل‌آویو و تحریرالشام است. پایگاه خبری «واللا» اخیرا از تماس‌های مستقیم مقامات اسرائیلی با چند گروه در سوریه از جمله تحریرالشام خبر داده است. همچنین، مردخای کیدار، افسر بازنشسته موساد گفته که با افراد برجسته تحریرالشام در ارتباط است و آنها را دوستان خوبی برای اسرائیل می‌داند. با وجود این تعاملات بین رژیم صهیونیستی و تحریرالشام، دولت نتانیاهو ممکن است به این بهانه که از درگیریهای مرزی سوریه با لبنان آسوده خاطر نیست، کماکان در جنوب لبنان لنگر بیندازد. 

در این رابطه، هانی‌زاده بهره‌برداری تحریرالشام از وضعیت بی‌ثبات لبنان را یکی از اهداف اشغالگرانه عنوان کرد و گفت:«در روزهای اخیر نیز چندین منطقه شیعه‌نشین را در مرزهای مشترک را اشغال کرده‌اند و اهالی این روستاها را از مناطق خود آواره کرده‌اند. با توجه به اینکه دولت لبنان هنوز تشکیل نشده و شرایط سیاسی ناپداری در این کشور حاکم است، لذا عناصر تحریرالشام در حال برنامه‌ریزی برای ایجاد ناامنی در لبنان و گسترش آن به داخل لبنان هستند که می‌تواند به درگیری بین دو کشور منجر شود». 

تلاش برای کشاندن پای حزب‌الله به درگیری

با توجه به سابقه حمایت حزب‌الله از دولت بشار اسد در جنگ با گروه‌های تروریستی، تحریرالشام که همچنان موقعیت خود را در داخل سوریه متزلزل و ناپایدار می‌بیند از انگیزه‌های تاریخی و سیاسی و نظامی لازم برای  تضعیف مواضع حزب‌الله و کاهش نفوذ آن در منطقه کاملاً برخوردار است.

هانی زاده در این باره به الوقت گفت:«در واقع با توجه به اینکه ارتش لبنان در جنوب مستقر است و سعی دارد توافق آتش بس با اسرائیل را اجرا کند، تقریبا هیچ نیروی نظامی در مرزهای مشترک با سوریه وجود ندارد و تنها حزب‌الله است که از شیعیان این منطقه دفاع می‌کند و احتمالا تلاش گروههای شورشی سوریه این است که حزب‌الله را وارد این درگیری‌ها بکنند و تجاوزات اخیر تحریرالشام هم در این راستا انجام می‌شود. گروه‌های سوری ضربات سختی را از نیروهای حزب‌الله در جنگ داخلی سوریه خورده‌اند و اکنون که به قدرت رسیده‌اند سعی دارند تا حزب‌الله را به درگیری جدید بکشانند تا شاید انتقام تعدادی از کشته‌های خود را بگیرند».

علاوه‌براین، گروه‌های مسلح سوری ممکن است به دنبال گسترش نفوذ خود به مناطق مرزی لبنان باشند تا دسترسی به مسیرهای تدارکاتی و پناهگاه‌های امن را تضمین کنند. باتوجه به اینکه قبایل لبنانی مالک برخی زمین‌های کشاوریی در داخل سوریه هستند، لذا تحریرالشام به این بهانه قصد دارد این روستاهای مرزی را دوباره از صاحبان لبنانی آن پس گرفته و کنترل و مدیریت آنها را به دست بگیرد.

گروه‌های شورشی مدعی هستند که حزب‌الله پس از نبرد قصیر در سال 2013، کنترل این مناطق را در دو سوی مرز لبنان و سوریه به دست گرفت و از آن به عنوان مسیرهای لجستیکی برای انتقال تسلیحات از طریق برخی طایفه‌های محلی استفاده می‌کند. افزایش تنش در مناطق مرزی می‌تواند فشار بیشتری را متوجه حزب‌الله کند و مقاومت را علاوه بر جبهه جنوبی، در شمال و شرق لبنان نیز درگیر کند.

بهانه‌جویی گروه‌های شورشی در مرزهای لبنان درحالی است که ابومحمد الجولانی، رئیس جمهور موقت سوریه بارها ادعا کرده که گروه‌های تحت امرش هیچ تهدیدی برای کشورهای همسایه نیستند اما با این حال تجربه دو ماه گذشته نشان داد که این گروه‌ها نه تنها دنبال برقراری نظم و امنیت در سوریه و تامین امنیت در مرزهای مشترک با عراق و لبنان نیستند، بلکه دنبال ناامن سازی همسایگان هستند.  

با اینکه برخی کارشناسان معتقدند که گروههای شورشی چندان از تحریرالشام حرف شنوی ندارند و سرخود برخی اقدامات را انجام می‌دهند اما به نظر می‌رسد که خود سرکردگان تحریرالشام مجوز این جنایت‌ها را صادر می‌کنند.

الجولانی و دیگر سران تحریرالشام از زمان تسلط بر دمشق کوشیده اند تا با تغییر ظاهر و سر دادن شعارهای دموکراسی‌خواهی و حمایت از حقوق بشر نگرانی‌های منطقه ای و بین‌المللی را از گذشته القاعده‌ای این گروه و سابقه دیدگاه‌های تکفیری رهبران آن مرتفع کنند. اعتبار این موضوع از همان روزهای نخست با شروع ترورهای کور و انتقام‌گیری عناصر مسلح از اقلیت‌ها و نظامیان سابق سوری به شدت زیر سوال رفت و اکنون حمله به خاک لبنان بیش از پیش تردیدها درباره تغییر رویکرد گروه‌های مسلح و پاییندی حاکمیت جدید به حفظ ثبات و امنیت کشورهای همسایه را افزایش خواهد داد. 

پیامدهای منطقه‌ای

درگیری‌های اخیر میان گروه‌های مسلح سوری و نیروهای لبنانی پیامدهای امنیتی و سیاسی متعددی به همراه دارد.

از منظر امنیتی، این تنشها می‌تواند به بی‌ثباتی در مناطق مرزی منجر شود و خطر نفوذ گروههای تروریستی به داخل لبنان را افزایش دهد. همچنین، احتمال قطع خطوط ارتباطی و مواصلاتی بین سوریه و لبنان وجود دارد که می‌تواند تأثیرات منفی بر همکاری‌های امنیتی و اقتصادی دو کشور داشته باشد. از آنجایی که لبنان پس از 28 ماه بن‌بست سیاسی، اخیرا رئیس جمهور جدید را انتخاب کرده و به نظر می‌رسد به سمت ثبات در داخل حرکت می‌کند، بنابراین تل‌آویو و گروه‌های مسلح سوری نمی‌خواهند لبنان رنگ آرامش به خود ببیند.   

از سوی دیگر، ارتش لبنان ممکن است برای مقابله با تهدیدهای تحریرالشام، عملیات نظامی گسترده‌تری را در مناطق مرزی آغاز کند و این موضوع می‌تواند باعث افزایش درگیری‌ و حتی دخالت نیروهای خارجی شود.  

درمجموع، درگیری تحریرالشام با قبایل لبنانی نه ‌تنها امنیت داخلی لبنان را تهدید می‌کند، بلکه می‌تواند پیامدهای گسترده‌ای برای کل منطقه داشته باشد و زمینه‌ساز تشدید درگیری‌های مسلحانه و بی‌ثباتی بیشتر در خاورمیانه شود.