بازیِ وقت کُشیِ اروپا

بعد از خروج آمریکا از برجام، دستگاه دیپلماسی کشورمان از ۱۸ اردیبهشت ماه تاکنون همچنان منتظر ارائه بسته مناسبی از سوی اروپا جهت بی‌اثرکردن تحریم‌های آمریکاست، اما در مقابل اروپا مشغول زمان کُشی است و برای رسیدن به یک سازوکار جدید وعده‌های توخالی می‌دهد. در تمام طول این مدت دیپلمات‌های وزارت خارجه، در پایان هر جلسه با کلی‌گویی (همراه با بیم و‌امید) از پیشرفت جلسات خود با اروپایی‌ها سخن می‌گفتند. ولی در عین حال برای اینکه سطح توقع افکار عمومی در کشور را از مذاکره بر سر رسیدن به سازوکار مالی (SPV) بالا نبرند، توان اروپایی‌ها را برای اقدام ویژه در قبال ایران ناکافی ارزیابی می‌کردند.

 

به نحوی که هم در مرداد ماه (دور اول تحریم‌ها) و هم در آبان ماه (دور دوم تحریم‌ها) که همه تحریم‌ها بازگردانده شده، اروپا اراده و توانی برای ثبت و عملیاتی‌سازی سازوکاری که وعده داده بود، نداشت. سخنان معاون سیاسی وزیر امور خارجه در همایش نظم منطقه و جهانی در دانشگاه علامه طباطبایی تهران این گزاره را تصدیق می‌کند. آقای عباس عراقچی می‌گوید: «اروپا حتی ناتوان است که SPV را ثبت کند، چه اروپا بخواهد با ما بازی کند و چه به دلیل فشار‌های آمریکا و رژیم صهیونیستی قادر به اجرای تعهداتش نباشد، در نتیجه فرقی ندارد و ما با شرایطی مواجه هستیم که اروپایی‌ها یا نخواسته یا نتوانسته‌اند که سازوکار مالی را ایجاد کنند.» سخن مسئول اصلی مذاکرات کارشناسی با اروپا گویای آن است که بازی کردن بیش از این در میدان اروپا، علاوه بر اتلاف وقت ایران را از فرصت‌های دیگر برای رسیدن به یک طرح نو، باز می‌دارد. رفت‌و آمد هیئت‌های اروپایی اعم از انگلیس و آلمان و... به تهران صرفا تکرار بازی وقت‌کشی است.

 

اینکه طراحی یک نظام مالی جدید برای تداوم اتصال مالی ایران به شبکه مالی جهانی مشابه سوئیفت، با چه فاکتور‌ها و تمهیداتی تحقق می‌یابد، محل بحث ما نیست، نکته‌ای که در مورد اروپایی‌ها با توجه به رفتار آنان در ماه‌های اخیر و البته صحبت‌های آقای عراقچی در مورد ناتوانی اروپا، وجود دارد این است که اکثر کارشناسان و تحلیلگران به این جمع‌بندی رسیده‌اند که اروپا صرفاً خود را پشتیبان معنوی و سیاسی برجام می‌بیند و نه اجرای آن؛ بنابراین اروپایی‌ها برای کاهش تنش و پرهیز از واکنش‌های طرف ایرانی که نهایتاً ممکن است به خروج از برجام بیانجامد، تا حد امکان در پی وقت‌کشی هستند.

 

البته به عنوان فرضیه دیگر ممکن است اروپایی‌ها اسیر راهبرد تهدید-تطمیع ترامپ شده باشند و فشار‌های آمریکا را به نسبت گذشته جدی گرفته باشند و برای جلوگیری از به خطر افتادن منافع خود و شرکت‌های بزرگ اروپایی، منفعلانه عمل کنند. استعمال واژه انفعال از این جهت که اروپایی‌ها بر خلاف دهه ۸۰ که به قول دکتر عراقچی «آن روز زیر میز زدند» در برهه کنونی نگران آبرو و اعتبار بین‌المللی خویش هستند و حداقل در ظاهر هم که شده چسبندگی خود به برجام را حفظ می‌کنند؛ با این تفاوت که از این اصطکاک و چسبندگی سیاسی، منفعتی متوجه ایران نیست و صرفاً حفظ چهره بین‌المللی برای اروپا است؛ بنابراین اشتیاق و توان اروپا به جهت اقدام عملی برای نجات برجام از طرق مکانیسم‌های مالی وجود ندارد. باید جور دیگر نگریست!