دیوارکشی در مرز عراق با سوریه؛ حفاظ امنیتی یا توطئه امنیتی؟

 در گیر و دار جنگ در غزه و لبنان و نگرانی‌ها از برافروخته شدن آتش نزاع منطقه‌ای، وزارت کشور عراق روز سه‌شنبه هفته گذشته از آغاز پروژه ساخت دیوار مرزی 100 کیلومتری در مرز با سوریه به عنوان بخشی از تدابیر امنیتی برای تقویت مرز بین دو کشور خبر داد.

 این وزارتخانه در بیانیه مطبوعاتی اعلام کرد که پروژه ای را برای تقویت امنیت بخش مهمی از مرزهای عراق با احداث 100 کیلومتر دیوار بتنی در شمال و جنوب رودخانه فرات در منطقه طریفاوی در غرب الانبار آغاز کرده است که فرمانده نیروهای مرزی از تیپ هفتم مرزی و تیپ تکاوران در منطقه غرب استان الانبار برای نظارت بر مراحل آماده سازی از پروژه بازدید کرد.

دولت عراق طی سال‌های گذشته اقداماتی را برای تامین امنیت مرزهای خود با سوریه انجام داده است از جمله اختصاص 10 میلیارد دینار توسط شورای وزیران در سال 2023 برای استقرار مجموعه‌ای از پاسگاه ها در چندین نقطه مرزی، تجهیز مرزها به دوربین‌های حرارتی، حفر سنگر و ایجاد دیوار سیمانی برای جلوگیری از نفوذ تروریست‌ها.

در 26 سپتامبر، سرتیپ مقداد الموسوی سخنگوی وزارت کشور عراق، تایید کرد که مرزهای این کشور با همسایگان تقویت شده است.

الموسوی در یک بیانیه مطبوعاتی این استحکامات را "بزرگترین و بهترین در تاریخ مرزهای عراق" توصیف کرد.

این دومین اقدام بغداد پس از تکمیل دیوار بتنی امنیتی و سیم خاردار در پایان سال گذشته بین شهر ربیعه و شهر سنجار در استان نینوا در مقابل شهر الحسکه تحت کنترل نیروهای کرد سوری (SDF) محسوب می‌شود.

مرز با سوریه همواره عامل نگرانی مقامات عراقی بوده است، زیرا سال ها گذرگاه عناصر داعش و نقطه امنی برای سازمان‌های تروریستی بوده که بین دو کشور در حال تردد بودند.

عراق چهار گذرگاه رسمی با سوریه دارد: سیمالکا در منطقه الخاپور در استان دهوک، رابعه که استان‌های نینوا و الحسکه را به هم متصل می‌کند و گذرگاه‌های البوکمال - القائم و الولید - التنف که به وسیله آن الانبار و دیرالزور به هم ارتباط می‌یابند.

یکی از نگرانی‌های اصلی عراق درباره وجود اردوگاه‌های نگهداری عناصر و خانواده‌های داعشی در استان دیرالزور سوریه همانند اردوگاه الحول و دیگر اردوگاه ها است که حدود 7 تا 8 کیلومتر با مرز عراق فاصله دارند. بخش قابل توجهی از ساکنان الحول عراقی و بقیه از ملیت های مختلف هستند. سازمان ملل معتقد است که این اردوگاه همانند مدرسه برای کودکان بازمانده داعشی است که می‌خواهند در صورت ناپایدار شدن اوضاع امنیتی اردوگاه را ترک کرده و به مرز برسند.

با این حال اهتمام دولت برای بستن مرزهای خود با سوریه در برهه کنونی که بخشی از آوارگان لبنانی درحدود 5 هزار نفر از طریق سوریه وارد خاک عراق شده اند، به گمانه‌زنی‌ها درباره پوششی بودن اعلام خطر داعش و تررویسم در تصمیم تسریع در ساخت دیوار مرزی دامن زده است.

یکی از مستندات این قضیه اظهارات عبداللطیف رشید رئیس جمهور عراق بوده است که روز چهارشنبه در دیدار با قاسم الاعرجی مشاور امنیت ملی گفت: آنچه در منطقه می گذرد مستلزم تقویت جبهه داخلی و حفظ جان و مال شهروندان از طریق تامین امنیت مرزها است.

دوشنبه گذشته، سرلشکر یحیی رسول، سخنگوی فرماندهی کل نیروهای مسلح گفت: «نیروهای عراقی وظایف خود را برای حفاظت از حاکمیت کشور انجام می دهند و مقامات امنیتی همه اقدامات را برای تأمین امنیت مرز با کشورهای همسایه به ویژه با سوریه انجام داده اند.

محمد شیاع السودانی، نخست‌وزیر نیز روز سه‌شنبه دستور داد تا نیروهای امنیتی آمادگی خود را در برابر آنچه که او آن را «خطراتی که کشور را تهدید می‌کند» نامید، افزایش دهند.

در این میان برخی رسانه‌های نزدیک به آمریکا در عراق همانند الحره با در پیش گرفتن تبلیغات منفی علیه ورود آوارگان لبنانی به شبهه‌افکنی درباره خطرات امنیتی این موضوع همانند احتمال ورود عناصر تروریستی داعش در قالب پناهندگان لبنانی دامن می‌زنند.

الحره به نقل از یک کارشناس امنیتی به اسم «احمد الشریفی» از مقامات عراقی خواست "احتیاط کنند و هویت افرادی را که از مرز وارد می شوند بررسی کنند."

با این حال کریم کمال، یکی از اعضای کمیته امنیت و دفاع در پارلمان عراق، "ترس" الشریفی را کم اهمیت جلوه داد و گفت: "مقامات عراق آن را در کنار سوریه به یک منطقه امن تبدیل کرده اند.»

سرمد البیاتی کارشناس امنیتی نیز در مصاحبه با الحره، با رد دیدگاه تهدیدزا بودن مرزهای سوریه گفت: «ترس از وجود خطرات در مرزها مشروع است، اما مرزهای ما با سوریه امن است».

در سالهای اخیر مشخصاً از زمان غلبه جبهه مقاومت بر گروه تروریستی داعش در سوریه و عراق و آزادسازی مناطق اشغال شده از لوث وجود خلافت خودخوانده تکفیری‌ها، بخش مهمی از مرزهای سوریه و عراق با محوریت گذرگاه قائم – بوکمال به کتترل نیروهای محور مقاومت درآمد تا کمربند ترانزیتی راهبردی تهران تا دمشق قطع نشود، هدفی که آمریکا و رژیم صهیونیستی و حامیان منطقه‌ای تروریست‌ها آن را همواره دنبال کرده‌اند و علی‌رغم حملات مستقیم هوایی و غیرمستقیم زمینی (از طریق گروه‌های تروریستی) تاکنون در پیشبرد آن را ناکام بوده اند.

حفظ این کریدور راهبردی همانگونه که در پیروزی جبهه مقاومت بر نقشه‌های شوم دشمنان برای سوریه نقش اساسی را ایفا کرد، همچنین در برهه مهم کنونی نیز در حفظ دست برتر مقاومت بر استراتژی آمریکا و رژیم صهیونیستی برای نابود کردن مقاومت لبنان و غزه بسیار حائز اهمیت است.

در حالی که سران صهیونیستی و در راس آنها نتانیاهو در اجرای طرح فلج کردن سریع حزب‌الله از طریق ترور رهبران ارشد سیاسی و نظامی ناکام ماند و حزب‌الله توانست ضمن حفظ انسجام سازمانی خود، جبهه جنگ را به خوبی مدیریت کند، در روزهای اخیر «نتانیاهو» بارها از لزوم بستن مرز بین سوریه و لبنان برای ممانعت از رسیدن سلاح به حزب‌الله سخن گفته است. اظهاراتی که نشان می‌دهد تل‌آویو جبهه پشتیانی از حزب‌الله را عامل کلیدی در شکست عملیات نظامی رژیم در لبنان می‌داند و از این رو می‌توان به کریدور ترانزیتی مقاومت بویژه در مرزهای سوریه و عراق به عنوان بخشی از وضعیت جنگ در لبنان و غزه نگریست که احتمالاً با مدیریت آمریکا برنامه‌هایی برای قطع این شریان حیاتی تدارک دیده شده است.

یکی از مهمترین نگات شبهه‌برانگیز آن است که آمریکا که کنترل کاملی بر منابع مالی و مسیرهای هزینه بودجه دولتی در عراق دارد در سالهای اخیر در برابر خواست دولت‌های عراق برای تخیصص اعتبار به خرید سامانه‌های دفاعی و نظامی همانند سیستم‌های پدافندی پیشرفته به شدت مخالفت و مانع‌تراشی کرده است اما درباره ساخت دیوار مرزی با سوریه نه تنها هیچگونه مخالفتی نمی‌کند بلکه در سال 2020 پروژه ای با حمایت غرب برای آنچه ایمن سازی مرز با سوریه در برابر فعالیت های قاچاق مواد مخدر عنوان شده بود، آغاز شد.

از طرف دیگر اندکی پیش در ماه اگوست (مرداد 1401) سپهبد محمد شکر السعیدی، فرمانده گارد مرزی عراق با اعلام اینکه برنامه تأمین مالی نظامی خارجی ایالات متحده (FMF) نقش عمده ای در حمایت از فرماندهی گارد مرزی ایفا می‌کند، از اقدام دولت آمریکا در انتقال تجربیات و شیوه‌های کنترل مرزی به عراقی‌ها خبر داد و گفته بود: «ما از بیش از یک سایت از جمله یکی از گذرگاه های مرزی آمریکا و مکزیک بازدید کردیم و با مکانیسم آنها برای بازرسی افراد، خودروها و کالاها که از این گذرگاه وارد می شوند آشنا شدیم. در آریزونا با مهندسی، طراحی و عملکرد دیوار جداکننده آشنا شدیم و از رویه های آنها در نحوه برخورد با مهاجران و پناهندگان و منطقه بازداشت مطلع شدیم».

با این وصف می‌توان گفت که آمریکا از مشوقان طرح کشیدن دیوار مرزی میان عراق و سوریه است و این نیز امری پوشیده نیست که حفظ کریدور زمینی مقاومت از تهران تا دمشق در برهه کنونی تحولات جنگ لبنان از اهمیت راهبردی برخوردار است و اینکه دستان پشت پرده‌ای به بهانه امنیت برای مدیریت اقدامات مقاومت در صحنه مهم تحولات عراق به سود رژیم صهیونیستی بکوشند دور از انتظار نیست یا حداقل باید نسبت به آن محتاط بود.