دستاورد‌های عینی اربعین

سفر به عراق برای پیاده‌روی اربعین امام حسین (ع) وجوه منحصر به فردی دارد که از جنبه‌های مختلف، آن را با سایر سفر‌ها متمایز می‌سازد و به این سفر روحانی، جایگاهی خاص می‌بخشد. یکی از کوچک‌ترین وجوه تمایز این سفر با سایر سفر‌ها (مانند سفر ایرانیان به ترکیه، گرجستان و ...) بررسی نقاط مثبت این سفر از دیدگاه اقتصاد گردشگری است. اگر از جنبه‌ی اقتصاد خرد بخواهیم به این سفر نگاه کنیم، خواهیم دید که مطلوبیتی که از پیاده‌روی اربعین حاصل می‌شود، از هیچ سفر دیگری به دست نمی‌آید. از یک سو حال و هوای معنوی و با طراوت این سفر و از سوی دیگر برکاتی که در نذری‌ها و پذیرایی‌های موکب‌ها وجود دارد شواهدی بر این مدعا هستند. در این سفر خدماتی (از پزشکی گرفته تا تعلیم و تربیت) به رایگان ارائه می‌شود؛ اتفاقی که در هیچ جای دنیا در این حجم و وسعت مشابه ندارد. این نیز خود بخشی از جلوه‌های اقتصاد خرد حاکم بر گردشگری اربعین است. از لحاظ اقتصاد کلان نیز، گردشگری اربعین با تقریباً ۲۰ میلیون زائر، نقطه‌ی عطفی در گردشگری مذهبی دنیاست.
تقویت اربعین، تقویت گردشگری مذهبی در ایران
به همین خاطر، تقویت گردشگری اربعین به معنای تقویت گردشگری مذهبی است که می‌تواند روی گردشگری مذهبی در ایران نیز اثرات مثبتی داشته باشد. وقتی گردشگری مذهبی به عنوان یک سنت در میان مسلمین –علی‌الخصوص شیعیان- تبدیل شود، شهر‌های قم، شیراز و مشهد در ایران نیز از مهم‌ترین مقاصد گردشگری خواهند بود. از سوی دیگر تفاوت حضور ایرانیان در عراق با حضورشان در ترکیه و گرجستان این است که هر چه ایرانیان بیش‌تر با عراقی‌ها پیوند مذهبی و عاطفی برقرار می‌کنند، حضور عراقی‌ها به عنوان گردشگر در ایران نیز بیش‌تر خواهد شد. آمار‌ها نشان می‌دهد شمار گردشگران عراقی در ایران در سال‌جاری بیش از ۲ برابر شده است. در وضعیتی که اقتصاد ایران در حال تحریم است و فروش نفت ایران بسیار کاهش یافته، گردشگری می‌تواند به عنوان بخشی پیش‌ران در اقتصاد ایفای نقش کند. این در حالی است که حضور هر چه بیشتر ایرانیان در تایلند، ترکیه و گرجستان، منجر به تحکیم مودت بین ایرانیان و اهالی آن کشور‌ها نشده و گردشگری در ایران را تقویت نخواهد کرد.
بازار عراق و اقبال به کالای ایرانی
قرابت مذهبی و ایدئولوژیک بین ما و عراقی‌ها باعث شده عراق برای ایرانیان بازاری بسیار محیا باشد و عراقی‌ها نیز تمایل زیادی به خرید جنس ایرانی داشته باشند؛ البته به شرط اینکه جنس ایرانی در بازار این کشور وجود داشته باشد. یکی از صنایعی که توانسته گوی سبقت را از سایرین برباید و در صادرات محصول به عراق بسیار موفق عمل کند، کارخانه‌ی تولید لبنیات کاله است. حضور گسترده‌ی ایرانیان در اربعین نیز علاوه بر اینکه از طریق تحکیم روابط دو ملت ایران و عراق و تاکید بر ارزش‌های مشترک، به تقویت بازار‌های ایران در این کشور کمک می‌کند بلکه در صورت حضور صنعتگران و تولیدکنندگان در عراق نیز، ممکن است ایده‌ی ایجاد کارگاه و کارخانه در عراق را در اذهان آنان تقویت کند. یکی دیگر از برکات گردشگری اربعین در مقابل سایر گردشگری‌ها افزایش و تقویت روحیه‌ی انقلابی و حسینی در تحریم‌ها و سایر اقسام جهادی است کمااینکه پیاده روی اربعین بر جدیت و تلاش و کوشش جهت مبارزه با دشمنان نیز می‌افزاید؛ شهادت‌طلبی را تقویت می‌کند، سرمایه‌ی انسانی را افزایش می‌دهد و بر رشد اقتصادی کشور موثر است.
در کنار این مسئله، تقویت انگیزه‌های خرید‌های ایدئولوژیک و در جهت حمایت از بازار‌های شیعه نیز، یکی دیگر از وجوه تمایز این گردشگری با سایر گردشگری‌هاست. این در حالی است که حضور در کشور‌هایی مانند ترکیه و گرجستان، بر تقویت روحیه‌ی وابستگی و خرید کالا‌ها از خارج می‌افزاید و اثر عکس در حمایت از تولید داخلی دارد. نتیجه آنکه ساختار سفر اربعین به گونه‌ای است که اولاً تا حد ممکن مطلوبیت بیشتر کسب می‌شود و در ثانی تا جایی که امکان دارد، ارز کمتر از کشور خارج می‌شود در حالی که در مقابل سفر‌های تفریحی به ترکیه و ...، در شرایط بحرانی کنونی ارز بسیار زیادی را از کشور خارج می‌کنند. همچنین این سفر، از طریق افزایش سطح تعاملات فرهنگی دو کشور، به توسعه‌ی گردشگری داخلی نیز می‌پردازد، لذا توسعه‌ی آن از طرف پژوهشگران اقتصادی توصیه می‌شود و از این روست که با گردشگری تفریحی در سایر کشور‌های همسایه متمایز است. از دیگر مزایای آن، افزایش روحیه‌ی تلاش اقتصادی برای رهایی از وابستگی به کالا‌های خارجی است که شاید در کمتر مسافرتی به چشم بخورد؛ بنابراین می‌توان گفت: پیاده‌روی اربعین به جهت اقتصاد گردشگری، فوایدی دارد که آن را به مراتب، با سایر گردشگری‌ها متمایز می‌کند.