توافق راهبردی دو ملت

تبیین:

«تهران و دهلی نو در آغاز راهی هستند که می‌‌تواند تأثیراتی حتی فراتر از روابط دوجانبه‌شان داشته باشد.» این اظهارات «اس. جایشانکار»، وزیر خارجه هند پس از امضای توافق ۱۰ ساله ایران و هند درباره توسعه بندر چابهار است که نشان می‌دهد درب‌های تازه‌ای روبه روی اقتصاد ایران در حال گشوده شدن است. فعالان حوزه حمل و نقل، امضای این قرارداد را نقطه عطفی در همکاری‌های تجاری و اقتصادی دوجانبه و منطقه‌ای دو کشور و همچنین تسهیل همکاری‌های راهبردی بین ایران و هند می دانند.

• فصل جدید روابط هند و ایران

امضای مقام‌های ایران و هند، یکی از نمود‌های عینی فصل جدید روابط دو طرف بر محور توسعه است. هند به واسطه توافق بندر چابهار امکانی را برای توسعه سرمایه‌گذاری در سواحل جنوب شرقی کشور و انتقال کالاهای صادراتی خود از طریق این بندر به ایران، افغانستان و آسیای میانه فراهم می‌‌کند. افزایش قابل توجه بهره‌وری از ظرفیت حمل و نقل دریایی در دریای عمان، بی‌نیاز شدن بسیاری از کشتی‌های تجاری از ورود به خلیج فارس و طی مسافت بیشتر، قرار گرفتن ایران در مسیر ترانزیتی هند تا آسیای میانه و در اهداف بلندمدت‌تر توسعه یافتن یکی از مناطق کم برخوردار ایران از جمله اهدافی است که می‌‌تواند در کنار به انجام رسیدن توافق بلندمدت چابهار برای کشور حاصل شود. چنانچه سارباناندا سونوال، وزیر بنادر، کشتیرانی و آبراهه‌های جمهوری هند، نیز در مراسم امضای قرارداد تجهیز و بهره‌برداری از پایانه‌های کانتینری و کالای عمومی بندر شهید بهشتی چابهار گفت: امروز ما یک اقدام و تصمیم تاریخی را با توجه به روابط دیرینه به انجام می‌رسانیم و یک قرارداد بلندمدت در پی توافق‌های پیشین بین دو کشور امضاء خواهد شد که نشان‌دهنده اعتماد بین دو کشور و گسترش همکاری‌هاست.

• چرا هند وارد این میدان شده است؟

از منظر اهمیت استراتژیک باید گفت که بندر چابهار که در استان سیستان و بلوچستان در سواحل جنوب غربی ایران است، در نقطه مهمی با دسترسی آسان از سواحل غربی هند قرار دارد. بندر کاندلا در گجرات نزدیکترین بندر به آن با ۵۵۰ مایل فاصله دریایی است، در حالی که فاصله بین چابهار و بمبئی ۷۸۶ مایل دریایی است و از سال ۲۰۱۹، این بندر بیش از ۸۰هزار واحد معادل ۲۰ فوت (TEU) ترافیک کانتینری و بیش از هشت میلیون تن محموله فله و عمومی را جابجا کرده است. وزارت امور خارجه هند ۱۰۰ کرور روپیه برای بندر چابهار برای سال ۲۰۲۴-۲۰۲۵ اختصاص داده است که بر تمرکز هند بر پروژه‌های ارتباطی با ایران تأکید دارد.

اهمیت قرارداد موضوعی نیست که تنها رسانه‌های ایرانی از آن سخن بگویند، خبرگزاری آمریکایی «بلومبرگ»، سخنان وزیر خارجه هند را که گفته است بدون یک توافق بلندمدت، سرمایه‌گذاری در یک بندر بسیار دشوار است، مورد توجه قرار داده و در گزارشی تصریح کرده است که «این توافق که از مدت‌ها پیش مورد بحث قرار گرفته، مسیر سرمایه‌گذاری‌های بزرگ‌تر در بندر را باز می‌‌کند.» خبرگزاری رویترز نیز توافق چابهار را یک «قرارداد حیاتی» خوانده که اجازه همکاری طولانی مدت هند با ایران در سواحل جنوب شرقی آن را می‌‌دهد. روزنامه «اکونومیک تایمز» نیز گزارش داد که این قرارداد برای مدت ۱۰ سال، به هند امکان فعالیت گسترده‌ای را در بندر چابهار می‌‌دهد. به گزارش این رسانه، هند به دنبال توسعه بخشی از بندر است که در سواحل جنوب شرقی ایران در امتداد خلیج عمان قرار دارد تا برای حمل کالا به ایران، افغانستان و کشورهای آسیای مرکزی، استفاده از بندر کراچی پاکستان، رقیب هند، اجتناب شود. همچنین قریب به اتفاق رسانه‌های هند دستیابی ایران و هند به توافق چابهار را در صدر اخبار خود قرار دادند.

• این قرارداد چه اهدافی را دنبال می کند؟

1- در این باره می توان به مشارکت دو کشور در عملیاتی کردن اهداف موافقتنامه بین‌المللی حمل ونقل در کریدور شمال- جنوب، موافقتنامه ترانزیتی سه‌جانبه ایران، هند وافغانستان با محوریت بندر چابهار و توسعه همکاری‌های ترانزیتی و حمل‌ونقل چند وجهی بین ایران‌ و هند در منطقه آسیای مرکزی در چهارچوب اهداف همکاری‌های راهبردی هند وآسیای میانه اشاره کرد.

2-تقویت و تسهیل همکاری‌های ترانزیتی هند و افغانستان از طریق ایران، توسعه محور شرق و سواحل مکران، توسعه همکاری‌های منطقه‌ای ایران، هند و روسیه برای سرمایه‌گذاری‌های مشترک در تکمیل زیربناهای منطقه‌ای حمل‌ونقل و ترانزیت، از دیگر اهداف این قرارداد است.

اما آنچه بیش از گفته های مقامات دو کشور اهمیت این قرارداد را نشان می دهد، واکنش ایالات متحده آمریکاست؛

به نحوی حالا مهر امضاء و قرارداد توسعه بندر چابهار خشک نشده، آمریکایی‌ها پیغام و پسغام فرستاده‌اند که اگر این قرارداد عملیاتی شود، هندوستان نیز مانند ایران تحریم می‌شود.

ودانت پاتل، سخنگوی وزارت‌خارجه آمریکا در واکنش به قرارداد ده ساله میان ایران و هند برای بهره‌برداری از بندر «شهید بهشتی» چابهار به شرکت‌های هندی نسبت به نقض تحریم‌های ایران هشدار داد.ایالات متحده می‌گوید همکاری ایران و هند برای توسعه بندر چابهار کمک به تهران برای دور زدن تحریم‌های آمریکاست و هیچ معافیتی برای هند وجود ندارد و تحریم‌ها، بالقوه برای همه کشورهایی که با ایران معامله می‌کنند، قابل اعمال است.

واکنش ایالات متحده به این قرارداد ده ساله در حالی رسانه‌ای شد که سخنگوی وزارت‌خارجه کشورمان در نشست خبری خود در خصوص امضای این تفاهم‌نامه گفت: کشورهایی مایل هستند که با نادیده گرفتن تحریم‌های آمریکا علیه کشورهای مستقل در چارچوب منافع مشترک همکاری خود را با این کشورها از جمله ایران در ابعاد تجاری، اقتصادی و غیره گسترش دهند. توافق ایران و هند در توسعه بندر چابهار نیز با درک کشور هند از ماهیت تحریم‌های غیرقانونی آمریکا انجام شده است و این موضوع محدود به هند نیست.