سلبریتی‌های همیشه طلبکار تاب تبعیت از قانون را ندارند

بعد از چند ماه سرگردانی کمک‌های مالی مردم به زلزله زدگان کرمانشاه، در حساب‌های شخصی سلبریتی ها، با ورود مقام قضایی و دستور به نیروی انتظامی، پلیس به عنوان ضابط قضایی برخی از این چهره‌ها را فراخوانده است. احضار این افراد توسط پلیس که خواست بسیاری از خیرین و مردم زلزله زده مناطق غرب کشور بوده به منظور تعیین تکلیف پول‌هایی است که مشخص نیست چرا تا امروز در حساب‌های شخصی برخی از سلبریتی‌ها باقی مانده و به دست افراد نیازمند نرسیده است. در این شرایط، ولی رسانه‌های زرد و شبکه‌های مجازی، با هوچی گری سعی در وارونه نشان دادن وادارکردن سلبریتی‌ها توسط نیروی انتظامی برای خاتمه دادن به ماه‌ها بدقولی این افراد در رساندن کمک‌های مردمی به زلزله زدگان هستند و تلاش می‌کنند الزام سلبریتی‌ها به پرداخت پول‌ها را نوعی سنگ اندازی در مسیر کمک عنوان کنند.
رواج سلبریتی در ایران
سلبریتی (Celebrity) واژه‌ای انگلیسی به معنی فرد «مشهور» و «محبوب» است. افرادی که غالبا در رشته‌های هنری مانند سینما، موسیقی، مدلینگ یا رشته‌های پر طرفدار ورزشی فعالیت دارند و بیشتر مورد توجه نوجوانان و جوانان هستند. البته در میان اهالی سیاست و فعالین اجتماعی نیز می‌توان افرادی را با شاخصه‌ها سلبریتی بودن پیدا کرد، ولی بیشترین حجم از پذیرش سلبریتی‌ها در میان هنرمندان و ورزشکاران دیده می‌شود. در ایران از زمان رواج نشریات زرد در پیش از انقلاب، کم کم سلبریتی‌های وطنی معرفی شدند. مجلات عامه پسند تلاش می‌کردند در هر شماره تصویر یکی از سلبریتی‌ها که غالبا بازیگران فیلمفارسی، خواننده‌ها و فوتبالیست‌ها بودند را روی جلد بیاوند و حتی ریز‌ترین مسائل زندگی آن‌ها را پر رنگ کنند. پدیده سلبریتی با وقوع انقلاب اسلامی و ترویج زندگی به سبک اسلامی در دهه ۶۰، فروکش کرد، اما زمان روی کار آمدن دولت‌های سازندگی و بعد از آن دولت اصلاحات، بار دیگر پدیده سلبریتی مطرح شد و به دلیل سیاست دولتی در حوزه فرهنگ که اغلب رویکرد اشتباهی داشت، با حمایت نیز روبرو شد. دکتر ابراهیم فیاض در این باره می‌گوید: «برخی از نهاد‌ها به‌صورت مستقیم به سلبریتی‌ها پول و امکانات داده‌اند و به همین دلیل در افزایش گستره نفوذ سلبریتی‌ها نقش مستقیم داشته‌اند. برخی از شبکه‌های صداوسیما تنها از روی علاقه کاذبی که به برخی سلبریتی‌ها داشتند آن‌ها را به برنامه‌های خود دعوت می‌کردند و به آن‌ها پول‌های هنگفت و بدون حساب و کتاب می‌دادند. اگر روزی پول‌هایی که به سلبریتی‌ها داده شده افشا شود همه مردم مات و مبهوت خواهند شد.»
سلبریتی‌ها چه می‌کنند؟!
یکی از شاخص‌ترین رفتار‌های سلبریتی ها، حضور پر رنگ در فضای مجازی و ارتباط گرفتن با مخاطبان از طریق صفحات شبکه‌های اجتماعی است. هر روز این چهره‌ها درباره موضوعات با ربط و بی ربط اظهار نظر می‌کنند و این اظهارات که در قالب پست ها، کامنت یا ویدئو منتشر می‌شود، با «لایک»‌های هواداران مواجه شده و به اصطلاح «وایرال» می‌شود. جنبه عمومی پست‌های عده زیادی از این چهره ها، تقلید و تبعیت از اپوزوسیون سیاسی نظام است. پست‌هایی که معمولا از سوی نهاد‌های حاکمیتی به آن‌ها بی توجهی شده و برخوردی با منتشر کننده آن‌ها نمی‌شود.
سلبریتی‌ها پیاده نظام سیاسی جناح‌ها
«فارس» در گزارشی پیرامون نقش آفرینی سلبریتی‌ها در فضای مجازی می‌نویسد: «رسانه‌ها نیز با حمایت از این هنرمندان و سلبریتی‌ها و اعطای سخاوتمندانه القابی، چون «هنرمند مردمی» و «سلبریتی دغدغه‌مند» فضا را باز کردند تا آن‌ها که پیش از این تنها در قاب سینما و تلویزیون دیده می‌شدند، وارد مسائلی غیر از حرفه‌شان شوند و در آن مسائل نیز صدایشان به عنوان یک نظریه‌پرداز، مصلح اجتماعی و نجات‌دهنده مردمان تیره‌بخت شنیده شود. برخی از سلبریتی‌ها که درباره همه چیز اظهار نظر می‌کنند، وقتی مورد اعتراض قرار می‌گیرند، می‌گویند که «ما به عنوان یک شهروند عادی، حق اعتراض داریم». آیا این صحبت از منظر جامعه‌شناسی صحیح است؟» دکتر مهدی ناظمی جامعه‌شناس و استاد دانشگاه، بیان اینکه درجامعه ما موضوع جرم و محاکمه قضایی سلبریتی‌ها مطرح نیست و مسئله بی‌مسئولیتی و فعالیت نادرست فرهنگی در میان است می‌گوی: «در اینگونه مواقع سلبریتی‌ها باید توسط نهاد‌های فرهنگی و رسانه‌ها و افکار عمومی بازخواست شوند تا با ایجاد خدشه در محبوبیت آن‌ها امکان رشد و پیشرفت ازطریق این اظهارنظر‌های ناهنجار را از آن‌ها بگیرند. در چنین شرایطی سلبریتی از تخلفی که انجام داده و بی‌احترامی که به خط قرمز و چهارچوب‌های فرهنگی جامعه کرده است عقب‌نشینی و از ارزش‌ها تبعیت خواهد کرد.» سلبریتی‌ها سعی می‌کنند هر روز در رشته‌های مختلف اجتماعی و هنری بیشتر خود را جلوه گر کنند برای همین حتی وارد حیطه‌هایی می‌شوند که به هیچ وجه در آن تخصص ندارند. ناصر پروانی، شاعر در خصوص حضور سلبریتی‌ها در فضای شعر می‌گوید: «واقعیت این است برخی اذعان دارند کسی که هنرمند است می‌تواند در زمینه‌های مختلف حرفی برای گفتن داشته باشد امروزه مرزبندی‌ها جابجا شده است بسیاری از عزیزانی که هنرمندان تصویری و رسانه‌ای هستند از جمله گروه بازیگران، ورزشکاران حرفه‌ای و خواننده‌ها که در رسانه‌ها حضور پررنگی دارند بعد از اینکه به جایگاه سلبریتی می‌رسند برای خود مستندات و عقبه هنری ایجاد می‌کنند به همین منظور به شعر و داستان وارد می‌شوند.» وی می‌افزاید: «هر کسی می‌خواهد مطلبی را با کلمات خاص می‌نویسد و به آن شعر می‌گوید. یکی از سلبریتی‌ها به خودم گفته بود می‌خواهم کتاب شعر منتشر کنم برایم نوشته‌هایی را آورد که به هیچ عنوان نمی‌توان به آن برچسب شعر زد.» نمایشگاه نقاشی یکی از سلبریتی‌های وطنی بعد از چند روز برپایی با مشخص شدن کپی بودن نقاشی ها، برچیده شد، ولی آن سلبریتی به جای عذرخواهی از مردم، از افشاکنندگان کپی بودن آثار، شکایت کرد. این رویه «همیشه طلبکار» بودن سلبریتی ها، در مواضع سیاسی آن‌ها نیز دیده می‌شود. حضور پررنگ این افراد در کمپین‌های انتخاباتی در انتخابات دوره یازدهم و دوازدهم ریاست جمهوی و بعد از آن مصاحبه‌های مختلف با موضوع پشیمانی از رای دادن! تا چند ماه سوژه اصلی فعالیت سلبریتی‌ها در ایران بود. آن‌ها این رویه را در فعالیت‌های به ظاهر خیرخواهانه نیز ادامه می‌دهند. چندی پیش تصویری منتسب به حکم دادگاه «م الف» بازیگر سینما که به کلاهبرداری در جریان جمع آوری کمک برای یک بیمار، محکوم شده بود در فضای مجازی منتشر شد. در جریان زلزله کرمانشاه نیز برخی از چهره‌های سلبریتی بدون اینکه صلاحیت اجرایی امور امدادی را داشته باشند، در فضای مجازی شماره حساب‌های شخصی خود را برای جمع‌آوری کمک‌های مردمی اعلام کردند و با استفاده از فضای عاطفی و انسان دوستانه آن روزها، مبالغ میلیاردی را جمع آوری کردند. پول‌هایی که بعضا هیچ گاه به دست نیازمندان نرسید. در همین زمینه، داود محمدی رئیس کمیسیون اصل ۹۰ مجلس، از اعلام آمادگی این کمیسیون برای دریافت شکایت درباره نحوه هزینه کرد کمک‌های مردمی در اختیار سلبریتی ها، خبر داد. در این شرایط باید به مقامات قضایی و انتظامی این حق را داد که برای جلوگیری از تضییع حقوق ملت به این مسئله ورود پیدا کنند.
صلاحیتی که زیرسوال می‌رود
حتی اگر قبول کنیم که همه سلبریتی‌هایی که برای کمک به مردم زلزله زده، شماره حساب داده اند، نیتی جز عمل خیر نداشته اند، آیا همه این سلبریتی‌ها قابلیت و توانایی کار‌های عمرانی سنگین را دارند؟ پاسخ به این سوال را می‌توان در تخصص‌های این افراد و تحصیلات آن‌ها جویا شد که غالبا در رشته‌های هنری فعالیت داشته و رشته‌های تحصیلی مرتبط با شاخه‌های هنر دارند. از سوی دیگر سبک زندگی این افراد و دور بودن از زندگی روزمره جامعه، تا حد زیادی دغدغه‌های مردمی را نزد این افراد کمرنگ کرده است. سلبریتی‌ها شاید در راه اندازی کمپین‌های انتخاباتی و انحراف آرای عمومی به سمت یک نامزد انتخاباتی موفق باشند، ولی در امور اجرایی ناتوان هستند، با این اوصاف براستی، سلبریتی‌ها می‌توانند برای گره گشایی از زندگی قشرآسیب پذیر جامعه قابل اعتناء باشند و آیا منابع قابل اتکایی برای امدادرسانی هستند؟