جلوه‌ای از اقتصادِ عشق در اربعین امام عشاق

اربعین، پدیده‌ایست منحصر به فرد در عصر ما؛ لذا همه‌ی شئونش منحصر به فرد شده است. از تعداد حضور عشّاق الحسین (ع) که در تجمع‌های مذهبی دنیا با اختلاف در صدر قرار دارد گرفته، تا ابعاد معنوی، فرهنگی، اجتماعی و حتی اقتصادی این اجتماع مقدس هر یک در جایگاه خود، پارادایم‌های موجود زیست اجتماعی انسان در عصر حاضر را در هم شکسته و طرحی نو درانداخته‌اند. در این یادداشت قصد داریم به پارادایم جدیدی که اربعین در حوزه‌ی اقتصاد ایجاد کرده است، بپردازیم. پارادایمی که یک چشمه‌ی آن در دفاع مقدس ظهور و بروز یافت و سید شهیدان اهل قلم، سید مرتضی آوینی آن را «اقتصاد صلواتی» نامید و امروز چشمه‌ی دیگرش در یک اجتماع بین‌المللی ظهور یافته است. دیروز در دفاع مقدس، «اقتصاد صلواتی» جبهه‌ها تنه به تنه‌ی دیکتاتوری پولِ «وال‌استریت»‌ی زد و امروز اجتماع عظیم عاشوراییان در اربعین حسینی در کربلا «اقتصاد عشق» را بنا نهاده تا به طور خاص «دلار» و به طور عام «پول» را بگیرد. در این اجتماع که بین ۲۰ تا ۳۰ میلیون نفر از سراسر دنیا در آن حضور دارند، پول نقش محوری خود را از دست داده است؛ چرا که انسان‌ها در این اجتماع کار و حیات خویش را بر اعتقاد خود بنا می‌کنند؛ و هر گاه کار افراد مستقیماً بر اعتقادات آن‌ها بنا شود، آن‌چه انسان‌ها را به کار وا می‌دارد نه «پول»، که «عشق» است. عشق است که باعث می‌شود آن عراقی فقیر، یک سال زیاد تلاش کند و کم مصرف کند تا بتواند با حاصل کارش در اربعین_در حد توان- کالایی را در ظاهر به رایگان و در باطن به عشق عرضه کند. عشق است که باعث می‌شود افرادی از همه جای دنیا بیایند و موکب‌هایی به راه بیندازند، برای خدمتِ رایگان. شیاطین را به چنین اقتصادی که در گوشه‌ای از زمین در برهه‌ای از زمان بنا شده است، راهی نیست. آخر چگونه می‌شود با ابزار‌های مادی، عشق حسین (ع) را که واسطه و واصل بین خریدار و فروشنده است، ردیابی کرد؟! کدام تحریم ارزی و دلاری می‌تواند در چنین اجتماعی که بر محور حب حسین (ع) بنا شده اثر کند، تورم ایجاد کند و قیمت را – که اصلاً مادی نیست- افزایش دهد؟! کدام کارگروه استعماری می‌تواند به اجماع علیه چنین اجتماعی، لوایح استعماری تحمیل کند؟! اینچنین است که این اجتماع از آسیب شیاطین در امان خواهد ماند. معروف است که تعرف علم اقتصاد را «تخصیص بهینه‌ی منابع کمیاب به خواسته‌های نامحدود بشری» می‌دانند. گاه در نقد این تعریف گفته می‌شود که چه کسی گفته است، منابع کمیابند و در اثبات این ادعا استدلال‌هایی ذکر می‌شود و گاه خواسته‌های نامحدود بشری، زیر تیغ نقد منتقدین قرار می‌گیرد و گفته می‌شود چه کسی گفته همه‌ی بشر، خواسته‌های نامحدود مادی دارند؟! ما بسیاری از افراد را می‌بینیم که اهل قناعت اند و به دنبال مال روی مال انباشتن نیستند و اساساً هدفی دیگر در زندگی برای خود متصورند. اکنون اما، می‌توان تعبیر دیگری در تفسیر این تعریف ارائه داد که با «اقتصاد عشق» همسو باشد. بدین صورت، به نظر می‌رسد پدیده‌ی اربعین حتی در تعریف علم اقتصاد نیز تصرف کرده و آن را عمقی خاص بخشیده است. آری؛ نفس انسانی مقام «لا یقفی» دارد و هر چه روح وسعت می‌یابد تشنه‌تر می‌شود و وسعت بیشتر می‌خواهد. در حالی که در قفس ماده و تن محبوس مانده است که به قول شاعر «مرغ باغ ملکوتم، نیم از عالم خاک. چند روزی قفسی ساخته‌اند از بدنم». حال چنین انسانی که در عالم ماده، حبس در مکان و زمان است و توانش محدود است، چطور باید با این منابع محدود به «خواسته‌های نامحدود» نفس انسانی‌اش دست یابد؟! چاره‌ای نیست جز معامله با امام عشق (ع). انسان راه را در این یافته است که با منابع محدود خود، کالایی یا خدمتی تولید کرده و در اجتماع حسینی اربعین تقدیم زوار کند تا در ازای آن عشق حسین (ع) در وجودش شعله بکشد، روحش وسعت یابد و به آن خواسته‌ی نامحدود خود برسد. اینچنین است که اربعین مسیری گشوده تا انسان، هم به وسیله‌ی «منابع محدود» مادی‌ای که در اختیار دارد «به آن نامحدود ازلی و ابدی» نزدیک شود، به بهانه بهشت را بخرد و حسینی شود و هم با سرلوحه قرار دادنِ شعارِ «هیهات منا الذله»‌ی حسین (ع) طرحی اقتصادی برای اجتماعی چند ده میلیونی به راه بیندازد که این اقتصاد تحریم ناپذیر باشد و شیاطین را بدان راه نباشد. همین‌هاست که به تعبیر سید مرتضی آوینی عصر آخر الزمانی ما را « عصر شگفتی ها» ساخته است.