فرهنگ و هنر در سالی که گذشت

تبیین:

با تمام شدن سال و آمدن سال جدید، هر شخصی به سالی که گذشت و چگونگی این گذر زمان می‌اندیشد. همگی با آمدن سال نو، دوست دارند نگاهی جدید به زندگی داشته باشند و لازمه آن هم این است که مروری داشته باشند بر آنچه در سال گذشته در زندگی‌شان رخ داده است . اما این فقط در مورد زندگی های شخصی ما صادق نیست بلکه در مورد زندگی اجتماعی هم همین گونه است. به طوری که اگر بتوانیم ابعاد مختلف سیاسی، اجتماعی و فرهنگی را در سالی که گذشت، بررسی و تجزیه و تحلیل کنیم و از آن درس بگیریم، قطعا می‌توانیم برنامه‌ریزی بهتری برای سال جدید و سال های پیش رو داشته باشیم.
در سالی که گذشت رویدادهای فرهنگی مهمی را طبق روال سال های گذشته پشت سر گذاشتیم که برخی از آنها پیشرفت و برخی هم پس‌رفت در ابعاد فرهنگی را گوشزد می‌کردند.
* دومین تولد پساکرونایی نمایشگاه کتاب تهران
بدون تردید، یکی از مهمترین رویدادهای فرهنگی سال ۱۴۰۲ برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران بود که در حقیقت دومین دوره برگزاری خود پس از دوران کرونا را تجربه کرد و اتفاقا با استقبال زیادی هم روبرو شد. 
آزادبخت رئیس کمیته مراسم و مهمانان ویژه نمایشگاه بین المللی کتاب در این باره گفته بود: «امسال آمار حضور به لحاظ رکورد بسیار جابجا شده است و استقبال بسیار ویژه‌ای از نمایشگاه کتاب شده است. سال گذشته اولین سال برگزاری پس از دوره کرونا بود و به نسبت جمعیت کمتری در نمایشگاه حاضر بودند اما در سال جدید آمار حضور درخشان است». علی رمضانی، سخنگوی نمایشگاه کتاب تهران هم میزان فروش نمایشگاه کتاب تهران را در بخش حضوری و مجازی ۴۰۱ میلیارد تومان اعلام کرد.
در واقع، می‌توان گفت مهمترین رویداد فرهنگی کشور که اتفاقا هر ساله در ماه های ابتدایی سال جدید برگزار می‌شود، توانست تا حدی مخاطبان خود را راضی نگه دارد. 
* رونق سینما در چهار فصل 1402
اما سینما و رویدادهای مربوط به آن هم در سال جدید، شرایط قابل توجهی را گذراند.
۱۳ اسفند امسال بود که یک رسانه رسمی کشور در گزارشی نوشت: «با فروش شب گذشته، تعداد مخاطبان سینما در سال ۱۴۰۲، از مرز ۲۷ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر فراتر رفت تا این آمار، رکورد تعداد مخاطبان سینما طی ۲۳ سال اخیر را بشکند. در واقع سینمای ایران پس از سال ۷۹ که ۳۳ میلیون مخاطب را تجربه کرد، هیچ‌گاه به‌مانند امسال مخاطب نداشته است».
سینماها در بهار امسال، ۶ میلیون و ۳۰۰ هزار مخاطب داشتند. در فصل تابستان به دلیل تلاقی این فصل با ماه‌های محرم و صفر، تعداد مخاطبان سینما به ۴ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر تقلیل پیدا کرد. شمار مخاطبان در پاییز به ۹ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر رسید و در زمستان نیز تا سیزدهم اسفند، ۶ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر به سینما رفتند. علاوه بر این، ۷۱۵ هزار نفر نیز طی ماه‌های ابتدایی امسال، به تماشای فیلم‌های به‌جا مانده از اکران سال گذشته نظیر ملاقات خصوصی، بخارست و... نشستند تا تعداد مخاطبان سینما، برای سال جاری به ۲۷ میلیون و ۵۱۵ هزار نفر برسد.
فسیل، هتل، شهر هرت، هاوایی، بچه زرنگ و ویلای ساحلی، ۶ فیلم اکران امسال هستند که موفق شدند تا به امروز، بیش از ۶۰ میلیارد فروش داشته باشند. بنابراین می‌توان ادعا کرد که سینمای کشور سال پررونقی را گذراند.
* فراز و فرود جشنواره فجر 42
اما مهم‌ترین رویداد سینمایی مربوط به چهل و دومین جشنواره فیلم فجر بوده است. جشنواره فجر امسال با برخی انتقادها همراه بود که یکی از مهم‌ترین آنها حضور کارهایی با کیفیت پایین‌تر نسبت به سال‌های قبل  بود. مجتبی امینی درباره چرایی حضور فیلم‌های ضعیف در بخش سودای سیمرغ جشنواره فیلم فجر گفته بود «106 اثر متقاضی حضور در جشنواره بودند. هیأت انتخاب باید 22 فیلم در سودای سیمرغ انتخاب کند و 11 فیلم در بخش نگاه نو. امسال از 106 اثر 50 درصد دوستان فیلم ساز اولی بودند که یک اتفاق است که رقم خورده است. نظر بچه های رسانه درباره 5 فیلم اولی که به سودای سیمرغ دست یافته، این است که 5 فیلم قدرتمند است. عزیزان هم چاره ای نداشتند»!
البته برخی کارشناسان هم معتقد بودند که کیفیت نسبت به سال گذشته بالاتر بوده است. آرش فهیم منتقد سینما در این باره و در مصاحبه ای گفته است که «آثار چهل‌ودومین جشنواره فیلم فجر نسبت به فیلم‌های دوره قبلی جشنواره فجر بهتر هستند. هر چند که هنوز هم به‌تبع جریان تولید سینمای ایران، اغلب آثار متوسط و ضعیف هستند؛ اما تعداد فیلم‌های خلاقانه و خوش‌ساخت نیز کم نیستند»
هر چند او هم تاکید کرده که همچنان تعداد آثار ضعیف در جشنواره زیاد هستند و باید فکری در این زمینه کرد و طرحی نو در انداخت. همچنین برخی بخش‌ها مثل فیلم کوتاه و مستند و بخش بین‌الملل در هاله‌ای از ابهام قرار دارند که برازنده جشنواره فجر نیست.
* از رونق دوباره «جایزه جلال» تا خاموشی «جایزه غنی‌پور»
اما یکی دیگر از رویدادها مهم فرهنگی امسال، «جایزه ادبی جلال» بوده است. امسال جایزه جلال ۴۰۰ میلیونی شد و قطعا این را می‌توان گامی بلند در جهت تشویق فعالان عرصه نویسندگی دانست، زیرا جایزه جلال مهم‌ترین رویداد فرهنگی در حوزه نویسندگی است. اختتامیه شانزدهمین دوره جایزه ادبی جلال آل احمد هم امسال برگزار شد و محمد رحمانی با کتاب «من اعتراف می‌کنم» با موضوع گروهک منافقین، جایزه ۴۰۰ میلیون تومانی را به دست آورد.
و اما یکی از اتفاقات ناخوشایند 1402، خبر تعطیلی جشنواره ادبی شهید غنی‌پور بود که در آذرماه منتشر شد. در واقع، جایزه ادبی شهید غنی‌پور در پایان بیست و دومین دوره خود، با صدور بیانیه‌ای پایان فعالیت این جایزه را اعلام کرد.
انتظار می‌رود که با رسیدن سال جدید، رویدادهای فرهنگی هم با نگاهی تازه و جدید روبرو شوند تا در جهت اعتلای فرهنگی کشور بیش از پیش گام‌های مثبتی برداشته شود.