(Social Trap) می‌گوید: وقتی مردم در وضعیتی قرار می‌گیرند که کنش‌های آنان در گرو کنش دیگران است، امکان وقوع دام اجتماعی فراهم می‌شود. برای مثال، اگر شخصی احساس کند فقط او است که به پرداخت مالیات اهمیت می‌دهد و همکاران او توجهی به این امر ندارند، به احتمال زیاد او نیز از پرداخت مالیات سر باز می‌زند.

 اگرچه موضوع کتاب بیشتر بر محور دو مفهوم ذکر‌شده در عنوان آن است، اما در بررسی عوامل مؤثر بر بی‌اعتمادی مردم اثبات می‌کند که اعتماد اجتماعی مردم به‌شدت تحت تأثیر اعتماد به نهادهای نمایندگی و اجرائی است؛ هرچند اثر نهادهای اجرائی و نهادهای مرتبط با حاکمیت قانون از‌جمله پلیس و دادگاه‌ها را بیشتر می‌داند. علت آن را نیز در سه چیز عنوان می‌کند؛ استنباط مردم از مقامات سیاسی و رفتارهای ایشان در زمینه دوری از فساد و تبعیض، استنباط از مردم به‌طور کلی به این مفهوم که در پیشبرد اهداف خود چه میزان از مجرای قانون عمل می‌کنند و استنباط مردم از خود به مفهوم ذکر‌شده. از‌جمله موارد مهم دیگر که در ادامه نویسنده به آن اشاره کرده است و می‌تواند بر اعتماد عمومی تأثیرگذار باشد، اثر‌بخشی حاکمیت دموکراتیک است. به این مفهوم که اگر مردم در انتخابات شرکت کنند و نمایندگان خود را برگزینند، اما در عمل نهاد دموکراتیک نتواند تصمیمات باکیفیت بگیرد یا تصمیمات اتخاذ‌شده قابلیت اجرا نداشته باشند یا حتی با وجود واجد کیفیت و اجرائی بودن نتواند بر اجرای صحیح آن نظارت داشته باشد، انتخاب‌کنندگان احساس خواهند کرد آب در هاون کوبیده‌اند. برای مثال اگر نمایندگان مردم قوانینی را در مجلس مورد توجه قرار دهند که نه‌تنها مورد پذیرش اکثریت جامعه نیست، بلکه با آن مخالف هستند و تنها رضایت اقلیت محدودی را جلب می‌کنند، مانند قوانین تبعیض‌آمیز و انحصاری، حافظه جمعی استنباط ناکارآمدی مجلس را در خود جای خواهد داد و بالطبع منجر به سلب اعتماد خواهد شد. همان‌طور که ساختن حافظه جمعی با عناصر وحدت‌آفرین و هویت‌ساز و نمایان‌کننده مسیر حرکت، امری زمان‌بر است، بازگرداندن اعتماد عمومی و اصلاح حافظه جمعی نیز کاری بسیار سخت و زمان‌بر خواهد بود؛ به‌خصوص اگر این انتخاب‌ها و عملکردها در دوره‌های متوالی تکرار شود. درواقع می‌توان ادعا کرد کیفیت نهادهای دموکراتیک یا نمایندگی و اجرائی، کمیت و کیفیت اعتماد اجتماعی را تعیین می‌کند و همچنین ظرفیت خروج از دام اجتماعی را؛ دامی که بستر آن را نهادهای مذکور با ناکارآمدی فراهم کرده‌اند. بر این اساس هر‌چه میزان ناکارآمدی بیشتر باشد، اعتماد اجتماعی کمتر، نقص دموکراسی بیشتر و امکان خروج از دام اجتماعی کمتر خواهد بود. اما سؤالی که در اینجا اهمیت پیدا می‌کند، این است که چگونه می‌توان از دام اجتماعی رهایی یافت و زمینه اعتماد عمومی را فراهم کرد؟ پاسخ این پرسش، سرمایه اجتماعی است. در‌واقع اگر به دنبال رهایی از دام‌های اجتماعی و تغییر حافظه جمعی هستیم، تنها راه آن بالا‌بردن سرمایه اجتماعی است. یکی از وجوه مهم افزایش سرمایه اجتماعی و تغییر حافظه جمعی این است که اعتماد مردم به نهادهای دموکراتیک، اجرائی و حاکمیتی افزایش یابد. این امر در مرحله بعد می‌تواند باعث افزایش اعتماد مردم به یکدیگر نیز بشود که پایه و اساس سرمایه اجتماعی و رهایی از دام‌های اجتماعی است. در اینجا ذکر این نکته بسیار ضروری است که اعتماد پیدا‌کردن به نهادهای مذکور حاصل فرهنگ نیست که بتوان از طریق باورها و آداب و رسوم اجتماعی صرف این اعتماد را به وجود آورد، بلکه حاصل تجربه‌های واقعی شهروندان در خلال برخوردهایشان با این نهادهاست. برخوردهایی که آثار مثبت و منفی آن در حافظه جمعی آنان شکل گرفته است. برای تغییر حافظه جمعی لازم است نخبگان سیاسی از بالا نشانه‌هایی مبنی بر بی‌طرفی نهادهای عمومی به مردم نشان دهند و اینکه این نهادها مورد احترام آنهاست. مردم باید مطمئن شوند رویه‌ها منصفانه است و تبعیضی در کار نیست. همچنین بی‌طرفی دولت و رفتار بر مبنای قانون و وجود نهادهایی که به مردم اجازه دهند با هم گفت‌وگو کنند، از‌جمله موضوعات مهم در زمینه تغییر حافظه جمعی است. سرمایه اجتماعی در گرو اعتماد مردم به دموکراسی کارآمد است؛ دموکراسی‌ای که بتواند مسئله حل کند و کارآمدی نهادهای برآمده از دموکراسی نیز به کیفیت آنها وابسته است. کیفیت این نهادها نیز در گرو توجه به خواست اکثریت جامعه و تدوین قانون خوب، ضمن توجه به منافع اقلیت و حل تعارض منافع به شیوه مطلوب است تا خللی در خواست اکثریت ایجاد نکند. در‌ دهه‌های اخیر جامعه ایران در یک دام اجتماعی گرفتار آمده و حافظه جمعی آسیب دیده است و آنچه در خود ذخیره کرده، حکایت از تراکم مسائل حل‌نشده دارد. مسائلی که نه‌تنها حل نمی‌شوند، بلکه هر روز به آنها افزوده می‌شود. مسائلی همچون کمبود آب، تخریب و فرسایش محیط زیست، تورم، رشد اقتصادی پایین، بی‌کاری، مشکلات معیشتی و بسیاری دیگر که قصد پرداختن به آن را در اینجا نداریم و از همه مهم‌تر عدم توافق نخبگان برسر علل بروز این مشکلات است. اگرچه این مسائل مختص به ایران نیست و سابقا گریبان سایر کشورها را نیز گرفته است، ولی در آنجا پس از طی زمان مشخصی، به راه‌حل دست یافته‌اند. این در حالی است که در ایران ما تبدیل به مسئله لاینحل می‌شوند تا جایی که در یک نمونه جاری، نه برجام از حجم آلام مردم می‌کاهد و نه سوزاندن آن. علاج این نقیصه، اصلاح حافظه جمعی است؛ کاری به غایت دشوار که نیازمند افزایش کیفیت حکمرانی در همه سطوح و اصلاح شیوه‌های آن است تا مردم در عمل تغییر در زندگی خود را لمس کنند. در غیر این صورت، نمی‌توان زمینه اعتماد عمومی را فراهم کرد.

این انسان تمام پیش‌فرض‌ها و مبادی دانش جدید را به هم ریخت. دومین ظهور این عجز در مقاومت انسان یمنی و سومین ظهور آن اما در انسان غزه محقق شده است. این پرسش که این مردم به چه مولفه‌ای تکیه کرده‌اند که به‌رغم تمام مشقت‌ها باز هم پابرجا مانده‌اند، پرسش سترگی است که فی‌الحال تفکر غربی از پاسخ آن عاجز است. قحطی، گرسنگی طاقت‌فرسا و در عین حال جاری بودن زندگی و مقاومت پدیده‌ای است که خبر از ظهور مجدد انسان انقلاب اسلامی، این بار در غزه می‌دهد. با این توضیح انسان غزه را می‌توان چالشی معرفتی برای غرب به حساب آورد؛ چالشی که توانایی شالوده‌شکنی نظم جهانی و انسان مدرن را در بطن خود دارد

حماسه حضور مؤثر

سیدمسعود شهیدی 

۱- به لطف خداوند و هدایت‌های حکیمانه رهبر عزیز و تلاش قابل تحسین مسئولین و با همت ستودنی  مردم ایران، انتخابات مجلس شورای اسلامی و مجلس خبرگان  در امنیت و آرامش کامل و با استقبال گسترده مردم برگزار شد . مردم ایران جشن انتخابات خود  را باشکوه و عظمت برگزار کردند.
۲- این موفقیت بزرگ  جای شکرگزاری دارد . دشمنان داخلی و خارجی که مشارکت مردم را در رسانه‌هایشان زیر ۱۰ درصد پیش‌بینی کرده بودند، با مشاهده مشارکت بالای ۴۰ درصد مبهوت  شدند و سخت‌ترین شکست را  متحمل شدند،  ولی با وقاحت برای پنهان‌کردن شکست بزرگ خود و پنهان کردن پیروزی بزرگ ملت ایران، تبلیغات خود را متمرکز کرده‌اند روی كاهش مشارکت و می‌خواهند تمام جمعیت عدم مشارکت  را به حساب خودشان حواله کنند و آنها را ضدنظام و ضدانقلاب و طرفدار آمریکا  قلمداد کرده و نتیجه بگیرند که چون اکثریت مردم  در انتخابات شرکت نکرده‌اند نظام دیگر مقبولیت ندارد. فكر می‌كنند عده‌ای که فرصت تحقیق و مطالعه ندارند این دروغ بزرگ را  باور می‌کنند. آیا نظام سیاسی آمریکا که عموما میزان مشارکت مجلسش زیر ۵۰ درصد است فاقد اعتبار بین‌المللی است ، آیا حکومت فرانسه که میزان مشارکت مجلسش زیر ۵۰ درصد بوده فاقد اعتبار است ؟ 
 ۳- واقعیت این است و شاید بسیاری از افراد اطلاع نداشته باشند که مشارکت مردم در اولین انتخابات مجلس که شور و نشاط انقلابی مردم خیلی بالا بود  و مشکلاتی مثل تحریم‌های حداکثری و بمباران‌های تبلیغاتی و شناختی  فعلی هم  وجود نداشت ، حدود  ۵۲ درصد بود و این یعنی تقریبا نیمی از واجدین آرا در انتخابات شرکت کرده اند.
در طول ۴۵ سال گذشته میزان مشارکت در  بعضی دوره‌ها چند درصد بیشتر شده  و بعضی دوره‌ها چند در صد کمتر، واقعیت این است که در کشور ما در این ۴۵ سال همواره در انتخابات‌های مجلس، مشارکت قابل قبولی وجود داشته و  بین ۴۰ تا ۶۰ درصد مردم شرکت کرده‌اند و این امر طبیعی، امری قابل پیش‌بینی و قابل انتظار است . لذا مشارکت بالای ۴۰ درصدی قابل توجه است.
۴- جمعیت عدم مشارکت یک جمعیت یکسان و یک دست نیست. این درصد عدم مشارکت، ده ها نوع و گروه مختلف هستند و هر گروه برای عدم مشارکت علل خاص خود را  دارد. دلایلی چون گرفتاری‌های شغلی، در مسافرت بودن ، خارج کشور بودن  ، کم سواد و بی‌اطلاع بودن ، در کوچ و جابه‌جایی بودن ، تحت تأثیر تبلیغات  احزاب مخالف  و  رسانه‌های آنها قرار گرفتن و نارضایتی از مشکلات در این كاهش مشاركت مؤثر است. 
۵- قابل توجه است که از این افراد ، مثلا جمعیت مقیم خارج کشور که حق شرکت در انتخابات ریاست جمهوری دارند ولی به دلیل آن که انتخابات مجلس، ملی نیست ‌و بر محوریت حوزه انتخابیه است، حق شرکت در انتخابات  مجلس  را ندارند حدود پنج میلیون نفراند یعنی ۱۰ درصد جمعیت واجد شرایط کشور اجبارا و به طور موجه عدم مشارکت دارند. جمعیتی که قبلا در انتخابات‌ها شرکت نکرده و حالاهم شرکت نمی‌كند و در آینده هم شرکت نخواهد كرد و اکثرا مثل همین ایرانیان خارج کشور  عدم مشارکتشان  موجه است ،  برخلاف  گروه  کوچک ضد انقلاب ، موضع دشمنی  با نظام ندارند و اگر مشکل شان حل شود ، مشارکت می‌کنند . گروه کوچک ضد انقلاب خودش به دو دسته فعال و غیرفعال تقسیم می شود .این‌ها یک حزب واحد نیستند و به ده‌ها گروه مختلف تقسیم می‌شوند که دائما با یکدیگر در حال جنگ و ستیزاند و حتی کاخ سفید هم نتوانسته آنها را از مخاصمه با یکدیگر  بازدارد.حماسه حضور مؤثر مردم در انتخابات آنچنان دشمنان نظام را عصبانی كرده است كه از روز اول اعلام نتایج و درصد مشاركت طراحی پیام‌های دروغین و فریب‌آمیز آنها را دچار اخلال كرده است.